Annie Ernaux

" Depuis des années, je tourne autour de cet événement de ma vie. Lire dans un roman le récit d'un avortement me plonge dans un saisissement sans images ni pensées, comme si les mots se changeaient instantanément en sensation violente. De la même façon, entendre par hasard La javanaise, J'ai la mémoire qui flanche, n'importe quelle chanson qui m'a accompagnée durant cette période, me bouleverse. "

L'auteure évoque l'été 1958 et sa première nuit avec un homme, passée dans une colonie dans l'Orne. Elle raconte l'onde de choc provoquée par ce moment et interroge la fille qu'elle a été à travers ses souvenirs, sa correspondance et ses photos, dans un aller-retour entre hier et aujourd'hui. Prix Marguerite Yourcenar 2017 pour son oeuvre.

Πάντα υπήρχαν φράσεις στο ημερολόγιό μου, αναφορές στο “κορίτσι του Σ.”, στο “κορίτσι του 58”. Από τα είκοσί μου, σημειώνω “58” στα διάφορα προσχέδια βιβλίων μου. Είναι το κείμενο που λείπει πάντα, που μετατίθεται πάντα γι’ αργότερα. Το άφατο κενό. Η Annie Ernaux επισκέπτεται το παρελθόν της τότε που, δεκαοχτάχρονο κορίτσι, κατακλύζεται από επιθυμία και πόθο. Σήμερα ανακαλύπτει πως η ντροπή, η ταπείνωση, η προδοσία και συνάμα η αυτοπεποίθηση και η χειραφέτηση, αποτελούν την απαρχή του συγγραφικού της βίου.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης, η μόνη μου έγνοια ήταν η ειλικρίνεια και η ακρίβεια· η τελευταία μάλιστα με δυσκόλευε περισσότερο από την πρώτη. Δεν είναι εύκολο να συνοψίσεις, χωρίς να ενοποιήσεις ή να περιορίσεις σε κάποιες αρχές, μια πρακτική γραφής που ξεκίνησε πριν από τριάντα χρόνια. Να αφήσεις να διαφανούν οι αναπόφευκτες αντιφάσεις της. Να προσκομίσεις συγκεκριμένες λεπτομέρειες για ό,τι ξεγλιστρά ολοφάνερα από τον χρόνο στη συνείδηση. Για ό,τι συναρμόζει τις φράσεις των βιβλίων μου, επιλέγει τις λέξεις τους, αυτή είναι η επιθυμία μου, και δεν μπορώ να τη μεταδώσω στους άλλους εφόσον διαφεύγει και από εμένα την ίδια. Πιστεύω όμως ότι μπορώ να καταδείξω τη στόχευση των κειμένων μου, να φανερώσω τους δικούς μου «λόγους» που γράφω. Μια συνομιλία της συγγραφέα με τον Frédéric-Yves Jeannet, που φωτίζει το συγγραφικό «εργοτάξιο» της Annie Ernaux.

Έπρεπε να πεθάνεις, να θυσιαστείς, για να έρθω εγώ στον κόσμο
Μια ηλιόλουστη καλοκαιρινή Κυριακή ένα κοριτσάκι μαθαίνει κάτι που της αλλάζει τη ζωή για πάντα: οι γονείς της είχαν άλλη μια κόρη, που πέθανε δυο χρόνια πριν τη γέννηση της ίδιας. Μια αποκάλυψη κομβικού χαρακτήρα που πυροδοτεί την ένταση αυτού του σύντομου βιβλίου, καθώς η Annie Ernaux ξεκινάει ένα γράμμα σε αυτή την άγνωστη αδερφή, ένα γράμμα που δεν στάλθηκε ποτέ – ένα ανείπωτο μυστικό που σφραγίζει όχι μόνο την παιδική ηλικία, και τη διαμόρφωση της μικρής, αλλά και τη λογοτεχνική της ιδιοσυγκρασία.

Ο πατέρας μου προσπάθησε να σκοτώσει τη μητέρα μου μια Κυριακή του Ιούνη, νωρίς το απόγευμα»: το βιβλίο είναι η ιστορία μιας δωδεκάχρονης, αφορά όμως και την αφηγήτρια, μια ώριμη γυναίκα, την ίδια τη συγγραφέα. Η βίαιη στιγμή ζει μέσα της. Το τραύμα έρχεται σε μια εποχή που ακόμα νιώθει τόσο κοντά στους γονείς της, ώστε η επαπειλούμενη βίαιη πράξη να της είναι ακατανόητη. Τη σχίζει σαν τσεκούρι.

Με τον καιρό, η ανάμνηση παγώνει ώσπου δεν είναι παρά ένα ενσταντανέ που κουβαλά στο πορτοφόλι της, απαράλλακτη ακόμα και μετά από χρόνια, όταν η δωδεκάχρονη έχει γίνει γυναίκα και συγγραφέας. Χρόνια αργότερα η πληγή είναι ακόμα εκεί, όμως η ύπαρξή της ολόκληρη έχει θρέψει γύρω της σαν το δέντρο που, αν και χτυπήθηκε από κεραυνό, επιβίωσε.

Με τη συναισθηματικά πλούσια φωνή της σπουδαίας λογοτεχνίας και την οξεία αναλυτική ματιά ενός επιστήμονα, η Annie Ernaux προσφέρει έναν δυνατό στοχασμό για την εμπειρία και τη δύναμη μιας βίαιης ανάμνησης να αντέχει στον χρόνο και να καθορίζει την τροχιά μιας ζωής.

Η Annie Ernaux προσπαθεί να ανακαλύψει τα διαφορετικά πρόσωπα και τη ζωή της μητέρας της, που πέθανε εξασθενημένη από μια αρρώστια που κατέστρεψε τη μνήμη της και της στέρησε τη σωματική και πνευματική της ακεραιότητα. Να ανασυνθέσει τη ζωή αυτής της γυναίκας που υπήρξε η μητέρα της, μιας γυναίκας δραστήριας και ανοιχτής απέναντι στον κόσμο, που δούλεψε ως εργάτρια πριν ανοίξει το δικό της κατάστημα, που αγωνιούσε να διατηρήσει τη θέση της στην κοινωνία, που ήταν μανιώδης αναγνώστρια και πίστευε ότι «για να ανελιχθείς πρέπει πρώτα να μάθεις». Καλείται όμως να αντιμετωπίσει και τα αντιφατικά αισθήματα που πολλές φορές νιώθει μια κόρη για τη μητέρα της: αγάπη και μίσος, ενοχή, τρυφερότητα, ενόχληση, τη σπλαχνική και σιωπηλή προσκόλληση στην ηλικιωμένη γυναίκα που δεν ζει πια. Στο βιβλίο της Ο τόπος η συγγραφέας μιλάει για τον πατέρα της. Οι δύο ιστορίες αλληλοσυμπληρώνονται, αλλά φωτίζονται διαφορετικά. Η γραφή της Ernaux, ακριβής και σαφής, επαναφέρει με τρόπο σαρωτικό τη μητέρα αυτή που για την κόρη της ήταν η προσωποποίηση του Χρόνου και της κοινωνικής συνθήκης της καταγωγής: «Έχασα τον τελευταίο δεσμό που είχα με έναν κόσμο στον οποίο δεν ανήκω πια».

Σε λιγοστές σελίδες, γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο, η Annie Ernaux αφηγείται την ερωτική ιστορία της με έναν κατά πολύ νεότερό της άνδρα. Μια εμπειρία που, για λίγους μήνες, την έκανε ξανά το κορίτσι που «σκανδάλιζε τους γύρω του», το κορίτσι που ήταν άλλοτε. Ένα ταξίδι στον χρόνο, μια απoφασιστική καμπή. Ένα κείμενο συγκλονιστικό, αποκαλυπτικό, για τη σχέση της Annie Ernaux με τον χρόνο και τη γραφή.

ΒΡΑΒΕΙΟ RENAUDOT ΤΟ 1984 Η Ερνό με αφορμή την προσωπική της εμπειρία γράφει για όλα όσα συνδέουν αλλά και απομακρύνουν τους πατεράδες από τις κόρες αναλύοντας τι σημαίνει να χάνεις έναν γονιό, τα παιχνίδια που παίζει η μνήμη, τη σταδιακή αποξένωση ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών γενιών και κοινωνικών τάξεων. Καθώς περιγράφει τη ζωή του πατέρα της, συμφιλιώνεται με τον πρόσφατο θάνατό του και με ό,τι εκείνος της κληροδότησε το οποίο, όπως η ίδια λέει χαρακτηριστικά, "αναγκάστηκα να αποχωριστώ όταν μπήκα στον κόσμο των μορφωμένων αστών".

Η Annie Ernaux αφηγείται την παθιασμένη σχέση που έζησε για κάποιους μήνες με έναν παντρεμένο. Όλη της η ζωή περιστρέφεται γύρω από αυτόν τον ξένο άντρα. Λίγο μετά το τέλος της ιστορίας, θαρρείς και μπορούσε έτσι να την κρατήσει ακόμα λίγο, η συγγραφέας αποφασίζει να εξιστορήσει την προσμονή, τα τηλεφωνήματα, τις κοινές στιγμές, την εγκατάλειψη.