Samuel Beckett

This new collection brings together First Love, The Calamative, The End and The Expelled; these four novellas are among the first major works of Beckett's decision to use French as his language of literary composition. Rich in verbal and situational humour, they offer a fascinating insight into many of the issues which preoccupied Beckett all his working life. As the first novella reveals, nobody writes with quite such cruel and unnervingly clever wit as Beckett...

Fasciné par le principe du philosophe irlandais Berkeley selon lequel "être c’est être perçu", Samuel Beckett l’applique ici, dans Mal vu mal dit, à l’acte d’écriture. Si le décor – un cabanon situé dans la caillasse d’une lande irlandaise – est relativement facile à planter car la nature, les couleurs, les objets, se laissent percevoir et décrire, comment peut-on percevoir les êtres ? Va-t-elle se laisser voir, se laisser dire, ou bien va-t-elle demeurer indicible, cette vieille femme vêtue tout de "noir immaculé", qui ne quitte sa masure et ne s’aventure à fouler l’herbe grise que pour aller visiter une tombe d’un "blanc hurlant" ? Avec quel regard parvenir à la saisir ? Un conflit s’instaure entre pensée et vision, entre ce que voit, ou croit voir l’oeil ouvert, acharné, aux aguets, et ce que voit l’œil enfin fermé, paupières closes pour que puissent naître les "chimères" lorsque "l’œil couve sa pitance.
Assoupi dans son noir à lui". Tantôt la vieille femme est immobile, vue sous tel ou tel angle précis, comme soudain figée par l’objectif d’un photographe ; tantôt elle est parcourue d’un frémissement, ses lèvres se meuvent en un sourire infime, la voici alors douée du mouvement que seule lui confère la pensée de celui qui la crée. Ces deux regards possibles s’embrument parfois et se troublent comme se trouble aussi le rythme des mots lorsqu’ils cherchent à cerner ces insaisissables que sont le réel et son "contrepoison" : l’imaginaire.

 

Une pièce radiophonique en un acte pour onze personnages. Une vieille dame à demi impotente, va chercher son mari aveugle à la gare. Le train est très en retard. La femme se pose toutes les questions possibles en attendant son mari... Une pièce où les effets sonores vont jouer un rôle capital.

Nothing happens, nobody comes, nobody goes, it's awful.' This line from the play was adopted by Jean Anouilh to characterize the first production of Waiting for Godot at the Theatre de Babylone in 1953. He went on to predict that the play would, in time, represent the most important premiere to be staged in Paris for forty years. Nobody acquainted with Beckett's masterly black comedy would now question this prescient recognition of a classic of twentieth-century literature.

Η ειρωνεία στις Ευτυχισμένες μέρες δεν είναι αυτή που συνήθως ονομάζουμε "τραγική ειρωνεία". Δεν γνωρίζουμε περισσότερα απ' όσα γνωρίζει η Γουίνυ· και ό,τι κινητοποιούμε ως συναίσθημα για να αρθούμε πάνω από το δικό της δράμα αυτογνωσίας και αυταπάτης επιστρέφει σ' εμάς τους ίδιους. Τη Γουίνυ δεν μπορούμε να την αντικρίσουμε με οίκτο ή με συγκατάβαση. Είναι ένα από τα πιο συμπαθητικά πρόσωπα που έχει πλάσει το θέατρο. Μας προσεταιρίζεται με μια βαθιά αλλά αμήχανη συμπάθεια, γιατί απλούστατα συμπάσχει με τις βαθύτερες, τις πιο ανεξιλέωτες ανησυχίες μας. Στον πυρήνα όλου του έργου του Μπέκετ έχει εγκατασταθεί μια τραγική αντίληψη του κόσμου και της ανθρώπινης κατάστασης, από την οποία ωστόσο αρνούνται να αποσχιστούν η καλοσύνη, το σκώμμα και ο γέλως - ο γέλως του φιλοσόφου και ο γέλως του γελωτοποιού· ποτέ όμως ο σαρκασμός εκείνου που χλευάζει.

Ο Μέρφυ είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Μπέκετ· δημοσιεύτηκε στην Αγγλία το 1938, ύστερα από δεκάδες απορρίψεις, από τις εκδόσεις Routledge. Η γαλλική μετάφραση (του ίδιου του συγγραφέα, σε συνεργασία με τον Alfred Peron, που είχε ξεκινήσει ήδη από το 1938) εκδόθηκε το 1947 από τις εκδόσεις Bordas στο Παρίσι. Κείμενο σκοτεινό και κωμικό ταυτόχρονα, παρωδεί την παραδοσιακή φόρμα του μυθιστορήματος και ανατρέπει τα πάντα, στην ουσία ολόκληρη τη δυτική παράδοση. Τα στερεότυπα εδώ αρχίζουν ήδη από τον τίτλο, καθώς ο φερώνυμος κεντρικός ήρωας, ο Μέρφυ, έχει το πιο κοινό ιρλανδικό επώνυμο. Ήδη από την πρώτη αράδα, ο παντογνώστης αφηγητής φροντίζει να μας ενημερώσει ότι με την αφήγησή του δεν θα προσφέρει τίποτα καινούριο. Σε πρώτο επίπεδο, ο Μέρφυ είναι η ιστορία μιας ομάδας ανθρώπων που έζησαν στο Δουβλίνο και το Λονδίνο, από τον Φεβρουάριο ως τον Οκτώβριο του 1935, και οι οποίοι σχηματίζουν ένα "κλειστό κύκλωμα" όπου ο Α είναι ερωτευμένος με τη Β, ενώ η Β, με τη σειρά της, προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή του Γ, που ενδιαφέρεται για τη Δ. Η πορεία, όπως και η κατάληξη, όλων αυτών των προσώπων είναι προκαθορισμένη. Σε δεύτερο επίπεδο, είναι ένα κείμενο πολυπρισματικό και δύσβατο, γεμάτο "παρανοϊκά καθέκαστα" που δυσχεραίνουν το έργο της ερμηνείας. Τα σημειωματάρια του Μπέκετ, από τα οποία αντλούσε περικοπές για να συνθέσει το παλίμψηστο του Μέρφυ, μαρτυρούν ότι οι αναφορές του καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πηγών: τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, το Καθαρτήριο του Δάντη, διάφορα αποσπάσματα από τον Σαίξπηρ, εδάφια της Βίβλου, λήμματα από την Encyclopaedia Britannica, άρθρα από εφημερίδες, αποσπάσματα από το έργο διαφόρων συγγραφέων και φιλοσόφων, κινεζική ιστορία, ελληνική μυθολογία, δύσκολες λέξεις και διαφημίσεις για κορσέδες.

Όπως ο Δάντης πορεύεται από κύκλο σε κύκλο για να φτάσει στην Κόλαση ή στον Παράδεισό του, έτσι και ο Σάμιουελ Μπέκετ τοποθετεί, καθέναν σε πολύ διακριτό κύκλο, τους τρεις κεντρικούς ήρωες των μυθιστορημάτων της τριλογίας του ("Μολλόυ", "Ο Μαλόν πεθαίνει" και "Ο ακατονόμαστος"), προκειμένου να φτάσουν, ίσως, στην ανυπαρξία την οποία επιζητούν. Από το ένα μυθιστόρημα στο άλλο, αυτός ο κύκλος όλο και στενεύει. Ο κύκλος στον οποίο μπορεί να είναι δέσμιος ο Μολλόυ, δεν μπορεί παρά να είναι αυτός της κυκλικής του αφήγησης που αρχίζει από το τέλος και τελειώνει στην αρχή. Ο Μολλόυ δεν είναι περιορισμένος σε έναν μόνο τόπο και διαθέτει ακόμα έναν σχετικά ικανοποιητικό βαθμό κινητικότητας, παρά το κακό του πόδι. Στην αρχή με ποδήλατο, μετά με πατερίτσες, και μετά, έρποντας πια, ξεκινάει ν' αναζητήσει τη μητέρα του, όπως λέει. Μήπως, όμως, εντέλει αναζητεί τον ίδιο του τον εαυτό ή, έστω, μια βεβαιότητα που ολοένα του διαφεύγει; Στο δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος, η καμπύλη που διαγράφει τη διαδρομή του Μολλόυ, διχάζεται: είναι και η επίσης κυκλική αναφορά που συντάσσει ο Μοράν. Στον Μοράν, ντετέκτιβ του γραφείου Γιούντι, έχει ανατεθεί η αποστολή αναζήτησης του Μολλόυ. Όταν ο Μοράν ξεκινάει την έρευνά του, έχει όλη του τη σωματική αλκή, όλες του τις βεβαιότητες. Όσο προχωράει η έρευνα, σιγά-σιγά η κατάστασή του μεταβάλλεται ριζικά και επιδεινώνεται από κάθε άποψη: ο Μοράν θ' αρχίσει να μοιάζει όλο και πιο πολύ στον ίδιο τον Μολλόυ. Άραγε ο Μοράν θα βρει τον Μολλόυ; Μήπως αποτελούν τις δύο όψεις ενός και μόνο προσώπου; Οι δύο καμπύλες των αντίστοιχων διαδρομών τους ίσως τελικά συναντηθούν για να σχηματίσουν το οριζόντιο οκτώ, σύμβολο της αέναης επανέναρξης μιας ανέφικτης αυτοαναζήτησης.

Είμαι στο δωμάτιο της μάνας μου. Εγώ μένω τώρα σ' αυτό. Δεν ξέρω πως έφτασα ως εδώ. Με ασθενοφόρο ίσως, με κάποιο όχημα πάντως, οπωσδήποτε. Με βοήθησαν. Μόνος μου δε θα 'φτανα ποτέ ως εδώ. Αυτός ο άνθρωπος που έρχεται κάθε εβδομάδα, ίσως βρίσκομαι εδώ χάρη σ' αυτόν. Αυτός λέει πώς όχι. Μου δίνει λεφτά και παίρνει τις σελίδες. Τόσες σελίδες, τόσα λεφτά. Ναι, δουλεύω τώρα, λιγάκι όπως άλλοτε, μόνο που δεν ξέρω πια να δουλεύω. Αυτό δεν έχει σημασία, απ' ό,τι φαίνεται. Εγώ θα προτιμούσα τώρα να μιλήσω για τα πράγματα που μου έχουν απομείνει, να κάνω τ' αποχαιρετιστήρια, να πάψω να πεθαίνω. Αυτοί δε θέλουν. Ναι, είναι πολλοί, όπως φαίνεται. Αλλά έρχεται πάντα ο ίδιος. Αυτό θα το κάνετε αργότερα, λέει. Μάλιστα. Δεν έχω πια πολλή θέληση, ειν' αλήθεια. Όταν έρχεται να πάρει τις καινούργιες σελίδες, μου φέρνει πίσω εκείνες που είχε πάρει την προηγούμενη εβδομάδα. Είναι μουντζουρωμένες με κάτι σημάδια που δεν καταλαβαίνω. Άλλωστε δεν τις ξαναδιαβάζω. Όταν δεν έχω κάνει τίποτα δε μου δίνει τίποτα, με κατσαδιάζει. Πάντως δε δουλεύω για τα λεφτά. Τότε γιατί; Δεν ξέρω. Δεν ξέρω πολλά πράγματα, ειν' αλήθεια. Ο θάνατος της μάνας μου λογουχάρη. Ήταν ήδη πεθαμένη όταν ήρθα; Ή πέθανε αργότερα; Εννοώ πεθαμένη για θάψιμο. Δεν ξέρω. Ίσως δεν την έχουν θάψει ακόμα. Δεν ξέρω. Πάντως εγώ έχω το δωμάτιό της. Κοιμάμαι στο κρεβάτι της. Τα κάνω στο καθήκι της. Έχω πάρει τη θέση της. Πρέπει να της μοιάζω όλο και πιο πολύ. Το μόνο που μου λείπει είναι ένας γιος. Μπορεί να έχω έναν κάπου.