Simone Weil

Un recueil de textes de Simone Weil autour des notions de luttes et de justice sociale.

Ce recueil réunit cinq textes de Simone Weil écrits entre 1933 et 1943, sur la guerre – et la force en général – et ses effets politiques, moraux et spirituels. Qu'advient-il lorsque la pensée se trouve prise dans des rapports de forces, lorsqu'elle est aux prises avec la force ? La capacité de juger, la lucidité, la capacité de penser et d'affirmer des principes peuvent-elles rester intactes ?

"Ως πολιτική διανοήτρια, όπως και σε όποιο άλλο πεδίο, η Σιμόν Βέιλ δεν μπορεί να ταξινομηθεί σε κάποια κατηγορία. [...] Από τη μια υποστήριζε παθιασμένα τους απλούς ανθρώπους και ιδίως τους καταπιεσμένους - όσους καταπιέζονταν από τη μοχθηρία και την ιδιοτέλεια και όσους καταπιέζονταν από τις ανώνυμες δυνάμεις της μοντέρνας κοινωνίας. Είχε εργαστεί σε εργοστάσιο της Ρενό, είχε εργαστεί ως αγρότισσα, για να μοιραστεί τις ίδιες συνθήκες ζωής με τους ανθρώπους της πόλης και της υπαίθρου. Από την άλλη, ήταν εκ φύσεως μοναχική και ατομικίστρια, ένιωθε βαθιά φρίκη για ό,τι αποκαλούσε συλλογικότητα - το τέρας που δημιουργήθηκε από τον μοντέρνο ολοκληρωτισμό. Νοιαζόταν ιδίως για τις ανθρώπινες ψυχές. [...] Δεν μπορεί να ταξινομηθεί ούτε ως αντιδραστική ούτε ως σοσιαλίστρια.
Το παρόν βιβλίο ανήκει σ' εκείνη την κατηγορία των προοιμίων στην πολιτική, που οι πολιτικοί σπανίως διαβάζουν και τα οποία οι περισσότεροι εξ αυτών θα ήταν απίθανο να κατανοήσουν ή να αντιληφθούν τον τρόπο εφαρμογής τους. [...] Είναι ένα από εκείνα τα βιβλία που μελετούν οι νέοι πριν χάσουν την άνεση χρόνου που διαθέτουν και πριν καταστρέψει την ικανότητά τους να σκέφτονται μια ζωή προεκλογικών αγώνων και ενδημίας στο νομοθετικό σώμα· είναι ένα από τα βιβλία η επίδραση των οποίων θα φανεί, όπως μπορούμε απλώς να ελπίζουμε, στη νοοτροπία μιας άλλης γενιάς".

(από τον Πρόλογο του T.Σ. Έλιοτ)

Η γλώσσα είναι το υλικό με το οποίο μπορεί κάποιος άνθρωπος να πλάσει το σημείο του μέσα στον κόσμο. Παρακολουθώντας αυτή την διαδικασία, μένει άναυδος κανείς όταν κάποτε διαπιστώνει ότι το σημείο ύπαρξης του άνθρωπου αυτού συμπίπτει με το σημείο του Θεού, το σημείο που χαράζει μέσα στην ανθρώπινη ιστορία η επώδυνη σχέση Θεού-ανθρώπου ως ένσαρκης ψυχής. Την συγκλονιστική σύμπτωση αυτών των δύο αλλότριων σημείων παρακολουθούμε όταν μελετούμε τον βίο και τα κείμενα της Σιμόνης Βέιλ. Μια τόσο σύντομη χρονικά διαδρομή της μέσα στον κόσμο, και η συνάντησή της με τον Θεό, την ύψωσε σε μια τραγική περιωπή και την πύκνωσε τόσο σε ουσία πνεύματος ώστε να αναδειχτεί μάρτυρας της εποχής μας, με το πολλαπλό νόημα που έχει η λέξη - νόημα που φωτίζει εύγλωττα η ίδια η ιστορία της ζωής της.

Από τα παιδικά μου χρόνια, τη συμπάθειά μου κέρδιζαν εκείνες οι ομαδοποιήσεις που απευθύνονταν στα πιο απαξιωμένα στρώματα της κοινωνικής ιεραρχίας, μέχρις ότου συνειδητοποίησα ότι ήταν τέτοια η φύση αυτών των ομαδοποιήσεων που δεν άξιζαν καμία συμπάθεια. Η τελευταία που μου ενέπνευσε μια κάποια εμπιστοσύνη ήταν η ισπανική CNT. Επισκέφτηκα για λίγο την Ισπανία –για πολύ λίγο– πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, όμως ήταν αρκετό για να νιώσω εκείνη την αγάπη που είναι δύσκολο να μη νιώσει κανείς για εκείνο τον λαό, και είδα στο αναρχικό κίνημα τη φυσική έκφραση του μεγαλείου και των ελαττωμάτων του, των φιλοδοξιών του, λίγο πολύ δικαιολογημένων. Σιμόν Βέιλ Ο πόλεμος, από την ίδια του τη φύση, εξορίζει την οικουμενική αναγνώριση της αξιοπρέπειας της ζωής και της ανθρώπινης προσωπικότητας. Και μπορούμε επίσης να καταλάβουμε γιατί στην Ισπανία τη δεκαετία του ’30, μετά από δεκαετίες σκληρότατης καταπίεσης και μετά από αιώνες κοινωνικής σύγκρουσης που ανάλογή της σχεδόν δεν είχε υπάρξει στην υπόλοιπη δυτική Ευρώπη, ο πόλεμος ανάμεσα στις τάξεις έφτασε σε ένα τέτοιο επίπεδο ώστε να γίνουν αδιάλλακτες οι ψυχές, κάνοντας πολλούς να μη διακρίνουν ανάμεσα σε κοινωνική κατηγορία και άτομο, ανάμεσα σε ατομικό και κοινωνικό ρόλο, αλλά και απελευθερώνοντας μια βία που για πολλούς λόγους μοιάζει αταβιστική, τελετουργική και αιματηρά αποκαλυψιακή. Πιέτρο Αντάμο

Η Βέιλ έγραψε το δοκίμιό της "Η Ιλιάδα ή το ποίημα της βίας" αμέσως μόλις ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, σε ηλικία τριάντα ετών, τέσσερα μόλις χρόνια πριν απ' το θάνατό της. Αν και το θέμα του έπους -ο πόλεμος στην Τροία- συνδέεται με την ιστορική συγκυρία στην οποία βρέθηκε η Βέιλ τη δεδομένη στιγμή, το δοκίμιο δεν συνιστά απλώς αντίδραση στα γεγονότα, αλλά συμπυκνώνει καίρια σημεία του στοχασμού της, που διένυε πλέον την ωριμότερη φάση του. Δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στις έννοιες της συμπόνιας και της γενναιοδωρίας, παρά στις έννοιες του ηρωισμού, της τιμής και της υστεροφημίας, πάνω στις οποίες οικοδομείται το αξιακό σύστημα κάθε επικής αφήγησης, η συγγραφέας μάς καλεί και μ' αυτό της το έργο ν' αναδειχθούμε σε πλάσματα ευγενέστερα απ' αυτό που συχνά προστάζει η κατώτερη φύση μας.

Το "Πρόσωπο και το ιερό" είναι πολεμικό κείμενο. Στρέφεται με ένταση εναντίον της ιδέας του προσώπου και κυρίως εναντίον της σύνδεσης του ανθρώπινου προσώπου με το ιερό. Υπάρχει πράγματι κάτι ιερό στον άνθρωπο, δέχεται και η Βέιλ, αλλά αυτό δεν είναι το πρόσωπο, ιερό στον άνθρωπο είναι το απρόσωπο, και μόνο αυτό. Μέσα σε κάθε άνθρωπο ζει ανεπίγνωστα, στο βάθος της καρδιάς του, η προσδοκία του καλού. Η ιερότητα του ανθρώπου είναι ακριβώς η επιθυμία να μην του κάνουν κακό, το παράπονο όταν του κάνουν κακό, και η προσδοκία να του κάνουν καλό. Στη μακρά ιστορία του κακού, οι αναρίθμητοι άνθρωποι που έχουν βασανιστεί από τους κάθε λογής ισχυρούς, οι τσαλαπατημένοι άνθρωποι, οι σκλάβοι, αυτή την επιθυμία και προσδοκία δεν μπορούν πάντα να την εκφράσουν. Μένει ωστόσο ανεξάλειπτα ζωντανή, ένας αλάλητος στεναγμός, μια ανεκφώνητη διαμαρτυρία. Αντηχεί μέσα τους αδιάκοπα η βουβή κραυγή "γιατί μου κάνετε κακό;". Ο αλάλητος στεναγμός των αδικημένων, το ψέλλισμά τους, η βουβή κραυγή της οδυνηρής έκπληξής τους όταν τους κάνουν κακό, τίποτε από όλα αυτά δεν έχει προσωπικά χαρακτηριστικά. Αυτή η απρόσωπη, βουβή διαμαρτυρία ενάντια στο κακό, αξεχώριστα με την ανεπίγνωστη προσδοκία του καλού, αυτό είναι το ιερό!