Ανθρωπιστικές Επιστήμες

Η ελληνική λογοτεχνία καλύπτει μια αδιάλειπτη ακολουθία είκοσι οκτώ αιώνων. Αρχίζει τον 8ο αι. π.Χ. με τα ομηρικά έπη, τα οποία συνεχίζουν μια προφορική λογοτεχνία χαμένη στις μέρες μας. Η αφετηρία αυτή συμπίπτει με την εμφάνιση της γραφής. Γνωρίζει εκπληκτική ακμή στην Αθήνα κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.), αναβιώνει στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζεται στον ρωμαϊκό κόσμο, ανθεί με τον χριστιανισμό, διατηρείται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και αναγεννάται τελικά κατά τους νεότερους χρόνους, μετά την απελευθέρωση. Από την άλλη πλευρά, η αρχαία ελληνική λογοτεχνία παρουσιάζει ένα σύνολο γνωρισμάτων, τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη σε ένα βιβλίο όπως αυτό. Το πρώτο είναι ότι υπήρξε, είτε άμεσα είτε μέσω της λατινικής, αφετηρία για όλες τις ευρωπαϊκές λογοτεχνίες και εξακολουθεί να τα επηρεάζει. Οι αρχαίοι συγγραφείς αποτέλεσαν -και αποτελούν ακόμα- σημείο αναφοράς, μελέτης και πρότυπο προς μίμηση. Η ιδιαιτερότητα αυτή μάς γέννησε και την επιθυμία να συμπεριλάβουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για όλους τους συγγραφείς και τα έργα. Πώς να καταστεί όμως είναι δυνατόν; Καταλήξαμε ότι θα έπρεπε να επιμείνουμε στα κείμενα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή και στους λεγόμενους "κλασικούς" συγγραφείς, χωρίς να σταθούμε πολύ στα άγνωστα ακόμη κείμενα, που ανακαλύφθηκαν ή επανήλθαν στην επιφάνεια πρόσφατα, και τα οποία σήμερα θα κινούσαν περισσότερο την περιέργεια των ειδικών: οι βιβλιογραφίες επιδέχονται συμπλήρωσης - το ίδιο και ορισμένα έργα, στα οποία γίνεται αναφορά παρακάτω. [...]

Το Λεξικό της Φιλοσοφίας του Αντρέ Λαλάντ, σε επιμέλεια και μετάφραση Ευτύχιου Φικιώρη, συνιστά μία από τις εγκυρότερες ελληνικές εκδόσεις αναφοράς στον χώρο της φιλοσοφίας. Αποτελεί έναν από τους πλέον οργανωμένους και πλήρεις «οδηγούς» στον σύνθετο κόσμο της φιλοσοφικής σκέψης. Α - εκφυλισμός Ελάσσων - μεταφυσική Μεταφυσική - σχήμα Σχιζοφρένεια - ωφελιμιστής

Το συνοπτικό λεξικό του θεάτρου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης περιλαμβάνει λήμματα σχετικά με θεατρικούς συγγραφείς, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, κριτικούς, θεατρικά είδη και κινήματα από όλο το ιστορικό φάσμα των πολύπλοκων εκφράσεων της θεατρικής τέχνης, καθώς και τα λήμματα για θεατρικά κτίρια και για την τεχνική ορολογία του θεάτρου. Νεότεροι καλλιτέχνες συμπεριλαμβάνονται με την προϋπόθεση να έχουν συμπληρώσει το 40ό έτος της ηλικίας τους το 1992, χρονιά της τελευταίας έκδοσης του λεξικού.

Δι' αυτού τούτου δύναται να μάθη, τίνες εχρημάτισαν περιβόητοι ηγεμόνες, βασιλείς, πρίγκιπες, αρχιστράτηγοι, ήρωες και καθεξής. Τίνες σοφοί, τίνες φιλόσοφοι, τίνες ανδρείοι και γενναίοι· τίνες εστάθησαν περίφημοι διδάσκαλοι, τίνες συνέγρα-ψαν συγγράμματα , που δε ετυπώθησαν, εις ποίαν εποχήν, και ποία είναι ή καλητέρα έκδοσις· Ποίοι εφεύρον τας τέχνας και επι-στήμας· πότε και ποίος εστάθη ο εφευρέτης εκάστου πράγματος, οίον των γραμμάτων , του χαρτίου , του τυπου, της ηλεκτρικής, της πυρίτιδος κόνεως (μπαρουτιού) και τα παραπλήσια τούτων...

.

[...] Κατέβαλα ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε, με τις συχνές βιβλιογραφικές παραπομπές, να υποβοηθήσω τον ενδιαφερόμενο γενικώς, αλλά και τον ειδικό ερευνητή, να ανατρέξει σε εξειδικευμένα έργα για θέματα πού απαιτούν περισσότερες λεπτομέρειες, χωρίς αυτό να αποβή, εις βάρος του μέσου αναγνώστη. Σε ορισμένα λήμματα υπάρχουν εκτεταμένες αναφορές και λεπτομερής παρουσίαση των συμβάντων που εμφανίζουν κατά την γνώμη μας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Έλληνα μελετητή, μια και δεν είναι ευρύτερα γνωστά, όπως π.χ. στο λήμμα για τους Καρχηδονίους και τις συγκρούσεις τους με τους Σικελιώτες (τους Έλληνες των αποικιών της Σικελίας) δόθηκε μεγαλύτερη έκταση στην εξιστόρηση των γεγονότων που σχετίζονταν με τις εσωτερικές εξελίξεις των σημαντικών ελληνικών πόλεων και των ηγεμόνων τους όπως ο Διόνυσος ο πρεσβύτερος, ο Αγαθοκλής και ο Ιέρων Β΄. [...] (από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Η Ελληνική Μυθολογία με τον πλούτο των ονομάτων της ανοίγει ευρείς ορίζοντες της εθνικής μας αυτογνωσίας. Τα έξι χιλιάδες περίπου μυθικά ονόματα αποτελούν μια ιδιαίτερη ονοματολογία, εφόσον κατά κανόνα δεν τα χρησιμοποιούσαν οι κοινοί θνητοί. Τα περισσότερα από τα μυθικά ονόματα είναι πλασματικής ποιητικής φαντασίας. Για τον ασπιδοφόρο Αίαντα π.χ., τον 'πύργο' των Αχαιών, πλάστηκε ένας πατέρας με το όνομα Τελαμών "ιμάντας ασπίδας", όπως πλάστηκε και ένας γιος με το όνομα Ευρυσάκης "αυτός με τη μεγάλη ασπίδα". Τα περισσότερα ονόματα των Νηρηΐδων είναι πλάσματα ποιητικής φαντασίας που εκφράζουν ιδιότητες της θάλασσας, χρώμα, λάμψη, ηρεμία, κινήσεις κυμάτων κ.λπ. (Γλαύκη, Γαλήνη, Κυμώ). Άλλες φορές το όνομα επινοείται εκ των υστέρων, προκειμένου να εξηγηθεί κάτι, όπως το όνομα Δάρδανος, για να εξηγηθεί το όνομα της χώρας (Δαρδανία,η), της πόλης (Δάρδανος,η) και των κατοίκων (Δαρδανοί), απόηχος του οποίου είναι τα σημερινά Δαρδανέλια, ή τα ονόματα Ίλος και Τρως για να εξηγηθούν τα ονόματα Ίλιον και Τροία αντίστοιχα. Σε άλλες περιπτώσεις, η σημασία ενός ονόματος εντοπίζεται στον ρόλο και τις πράξεις του μέσα στον μύθο. Το πώς ανατράφηκε π.χ. ο Εύμολπος, γιος του Ποσειδώνα και της Χιόνης, που μόλις γεννήθηκε τον πέταξε η μητέρα του στη θάλασσα, φανερώνεται από το όνομα της παραμάνας του Βενθεσικύμης, που σημαίνει "αυτή που ζει στα βάθη των κυμάτων". Τέλος, η Ελληνική μυθολογία φιλοξενεί ονόματα που προέρχονται από αφηρημένες έννοιες ή ηθικές αξίες χωρίς μυθολογικό περιεχόμενο, όπως είναι τα Αρετή, Αρμονία, Δίκη, Ευνομία, Ευδαιμονία, Πειθώ, που προσωποποιήθηκαν σε έργα τέχνης. Το "Λεξικό των ονομάτων της ελληνικής μυθολογίας" περιλαμβάνει την ιστορία και την ετυμολογική ανάλυση του κάθε μυθικού ονόματος, ενώ ειδικά τα ονόματα των θεών συνοδεύονται κι από τα πολυάριθμα λατρευτικά επίθετα, μαζί με την ετυμολογία τους.

Το "Λεξικό των Συνθετών", με τα 966 λήμματα που περιέχει, καλύπτει σε βάθος και πλάτος, όλη την ιστορία της σοβαρής δυτικής μουσικής: από τους τροβαδούρους του 12ου αιώνα έως τους συνθέτες των πιο ακραίων τάσεων του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας, διατρέχει μια ιστορία οκτακοσίων περίπου χρόνων, με γνώση, επιστημονική ευστοχία και γλωσσική άνεση. Η εργογραφία και η επιλεγμένη δισκογραφία, συμπληρώνουν την εικόνα της προσφοράς των δημιουργών και βοηθούν τον αναγνώστη να σχηματίσει πιο εύκολα τη δική του άποψη. Ουσιαστικό προτέρημα αυτής της εργασίας είναι η εκφραστική απομάκτυνσή της από τα λόγια λεξικογραφικά πρότυπα. Η γλώσσα είναι ζωντανή, ζεστή περιγραφική και πλησιάζει τη λογοτεχνική διατύπωση δίχως να χάνει το επιστημονικό της κύρος.

Όπως ακριβώς και άλλα επιστημονικά πεδία, έτσι και η φιλοσοφία οφείλει να χρησιμοποιεί μια γλώσσα όπου οι σημασίες των λέξεων, είτε αυτές προέρχονται από το κοινό λεξιλόγιο είτε απαντούν µόνο στον φιλοσοφικό λόγο, πρέπει να έχουν οριστεί µε απόλυτη ακρίβεια. Στα 1.000 και πλέον λήμματα του λεξικού αυτού, ο αναγνώστης θα βρει τις βασικές σημασίες των κυριότερων φιλοσοφικών όρων και εκφράσεων, µε βάση τους ορισμούς που έχουν δώσει οι ίδιοι οι φιλόσοφοι στα έργα τους. Το λεξικό περιλαμβάνει επίσης λήμματα για τους σημαντικότερους φιλοσόφους (µε αναφορά στη ζωή τους, στις ιδέες τους και στο περιεχόμενο των κυριότερων έργων τους), καθώς και για τα μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα, τα φιλοσοφικά συστήματα και τις σχολές, από τους προσωκρατικούς έως τη σημερινή εποχή. Τα λήμματα συνοδεύονται από χρονολογικούς πίνακες των μεγάλων φιλοσοφικών ρευμάτων, ενώ τα σχεδιαγράμματα και οι παραπομπές σε σχετικά λήμματα βοηθούν στην πλοήγηση του αναγνώστη μέσα στο λεξικό. Στην επιλεγμένη Βιβλιογραφία προτείνονται φιλοσοφικά έργα και αναλύσεις που κυκλοφορούν στην ελληνική γλώσσα. Το λεξικό αυτό απευθύνεται τόσο σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του λυκείου όσο και σε φοιτητές, καθώς και σε κάθε µη εξειδικευμένο αναγνώστη που επιθυμεί να έρθει σε πρώτη επαφή µε τη φιλοσοφία.