Βιογραφία

Το 1850-51 ο Γουσταύος Φλωμπέρ, ο συγγραφέας της Αισθηματικής Αγωγής, της Μαντάμ Μποβαρύ, του Πειρασμού του Αγίου Αντωνίου κλπ., έκανε ένα ταξίδι με τον φίλο του Μάξιμο Ντυκάν στην Αίγυπτο, τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη, την Ελλάδα και την Ιταλία.
Ο τόμος αυτός συγκεντρώνει τα οκτώ γράμματα που έστειλε από την Ελλάδα - έξι στη μητέρα του και δύο στον φίλο του Λουδοβίκο Μπουγιέ. Στα γράμματα αυτά δίνει τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από την Ελλάδα του 1850, περιγράφει τα μέρη που επισκέπτεται, τη συνάντησή του με την βασίλισσα Αμαλία, με τον Κανάρη κ.ά., ενώ συζητά παράλληλα για λογοτεχνικά ζητήματα, τις ερωτικές του ιστορίες, καθώς και για το άγχος της νεότητάς του που τελειώνει

Άνθρωπος με μεγάλη καλλιέργεια, ο οικονομολόγος Τζων Μέυναρντ Κέυνς διέθετε έξοχο συγγραφικό ταλέντο για να εξιστορήσει αναμνήσεις, να σκιαγραφήσει πορτραίτα, να περιγράψει ιστορικά γεγονότα. Τα δύο κείμενα που διάβασε στους φίλους του τού κύκλου του Μπλούμσμπερυ το αποδεικνύουν περίτρανα. Ο ίδιος υπήρξε από τους στυλοβάτες της ομάδας μαζί με τη Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία είχε εκφράσει τον θαυμασμό της για τις λογοτεχνικές αρετές που αποκάλυπτε σε αυτές τις περιπτώσεις.

Το πρώτο κείμενο, "Δρ Μέλχιορ: ένας ηττημένος εχθρός", αφηγείται το παρασκήνιο των διαβουλεύσεων που προηγήθηκαν της υπογραφής της Συνθήκης των Βερσαλλιών το 1919. Ο Κέυνς συμμετείχε ως ένας εκ των Άγγλων επιτετραμμένων. Πρόκειται για μια σπάνια και συναρπαστική περιγραφή της τέχνης της διπλωματικής διαπραγμάτευσης, η οποία διαβάζεται σαν μυθιστόρημα.

Το δεύτερο κείμενο, "Τα νεανικά μου πιστεύω", αναφέρεται στα φοιτητικά χρόνια του Κέυνς στο Κέημπριτζ, γύρω στα 1900, και στις απαρχές του κύκλου τού Μπλούμσμπερυ. Είναι τα χρόνια μαθητείας ενός ελεύθερου πνεύματος.

«Τα δύο αυτά αυτοβιογραφικά κείμενα είναι τα μοναδικά γραπτά του αείμνηστου λόρδου Κέυνς για τα οποία εξέφρασε ρητά την επιθυμία να εκδοθούν μετά θάνατον.
»Και τα δύο κείμενα γράφτηκαν για να διαβαστούν στην ομάδα των παλαιότερων και πιο στενών φίλων, με τους οποίους συναντιούνταν τακτικά για να δειπνήσουν και να ακούσουν την ανάγνωση του κειμένου ενός από την παρέα, το οποίο αναζωογονούσε μνήμες του παρελθόντος. Εξού και διακρίνονται για το ιδιαίτερα προσωπικό τους ύφος. Πάνω απ’ όλα όμως αποκαλύπτουν περισσότερο από κάθε άλλο γραπτό του Κέυνς πως η χαρακτηριστική πνευματική του διάθεση ήταν ένα απολαυστικό μείγμα συμπάθειας, καθαρότητας και σκωπτικής ευφυΐας».
David Garne

 

Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες· τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο· τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ' τα χτυπήματα των " Κάπος "· τις περιοδικές " επιλογές " όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς για να τους στείλουν στο θάνατο· τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό· τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια... Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια· καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής. Το "Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος", γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του '60 διδάσκεται στα σχολεία. Η έκδοση περιλαμβάνει παράρτημα με συνέντευξη του Πρίμο Λέβι στον Philip Roth ("La Stampa", 26, 27 Νοεμβρίου 1986), ένα κείμενο του Πρίμο Λέβι, "Η μαύρη τρύπα του Άουσβιτς: πολεμική στους Γερμανούς ιστορικούς", δημοσιευμένο στην εφημερίδα "La Stampa", 22 Ιαν. 1987, ένα κείμενο του Claudio Magris, "Έπος και μυθιστόρημα στον Πρίμο Λέβι", δημοσιευμένο στην εφημερίδα "Il Corriere della Sera", 13 Ιουνίου 1982, και αναλυτική εργοβιογραφία. Κρίσεις: "Με το ηθικό σθένος και την διανοητική ισορροπία ενός Τιτάνα του 20ού αιώνα, αυτός ο μικρόσωμος, επιμελής, αθόρυβος χημικός ανέλαβε σταθερά να υπενθυμίζει τη γερμανική κόλαση στη γη, να τη σκεφτεί συστηματικά και να προβληματιστεί και μετά να την αποδώσει σε μια κατανοητή, διαυγή και σεμνή πρόζα" (Philip Roth) "Μέσα από τη λάσπη, τα χτυπήματα αντιμετωπίζονται χωρίς οργή, μέσα από αυτή τη μοναδική ταπείνωση ο Λέβι δημιούργησε ένα ασύγκριτο έργο τέχνης" (Paul Bailey) "Ένας από τους καλύτερους Ιταλούς συγγραφείς... Ένας από τους λίγους που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα και μιλάει για τις εμπειρίες του με ήπια φωνή " (The Guardian)

100 γυναίκες – 100 μοναδικές ιστορίες – 100 επικίνδυνες μαρτυρίες. «Είμαι επικίνδυνη». Υπάρχει κάτι σε αυτές τις δύο λέξεις όταν τις βλέπεις γραμμένες μαζί. Όταν τις βλέπεις τη μία δίπλα στην άλλη. Σου δίνουν θάρρος, δύναμη. Ή σου προκαλούν αμηχανία, αμφιβολία, ενδοιασμούς. 100 γυναίκες γράφουν για την πραγματικότητα που βιώνουν στην Ελλάδα του σήμερα και ξεκινώντας με τη φράση «Είμαι επικίνδυνη» η καθεμιά μοιράζεται την αλήθεια της. 100 γυναίκες με διαφορετικές ηλικίες, επαγγέλματα, οικογένειες, αξίες, ρίζες, επιλογές, τόλμησαν να καταθέσουν την ιστορία τους με ειλικρίνεια και ελευθερία. Οικειοποιήθηκαν την ταμπέλα που έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες για να ορίσει γυναίκες που τολμούσαν να είναι διαφορετικές και δημιούργησαν ένα μοναδικό μωσαϊκό ιστοριών που σοκάρουν, συγκινούν, αφυπνίζουν, προκαλούν ρίγη ταύτισης και αυθόρμητες κραυγές διαφωνίας, αλλά πάνω απ’ όλα ξεσκεπάζουν τις πραγματικότητες που πολλές φορές αγνοούμε και αμφισβητούμε όταν δεν μοιάζουν με τη δική μας. Γιατί έχουμε ανάγκη από ιστορίες. Εκείνες τις ιστορίες που θα φωτίσουν τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα του σήμερα. Ιστορίες που θα αναδείξουν τους προβληματισμούς, τις ήττες, τους μικρούς και μεγάλους θριάμβους, τις καθημερινές απογοητεύσεις και τους συμβιβασμούς. Που θα εμπνεύσουν, θα προκαλέσουν και τελικά θα αφυπνίσουν, σε μια χώρα στην οποία τόσες γυναίκες διαπρέπουν καθημερινά παρά τις αντιξοότητες. Τα συγγραφικά δικαιώματα από την πώληση του βιβλίου θα διατεθούν για την αρωγή οργανισμών που υποστηρίζουν γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Μια ιδέα και πρωτοβουλία της Women Act σε συνεργασία με την αθηΝΕΑ, με την υποστήριξη του Women on Top.

Η εμβληματική αυτοβιογραφία της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, την οποία η συγγραφέας δεν είδε ποτέ δημοσιευμένη, καθώς την έκδοσή της ανέλαβε χρόνια μετά τον θάνατό της ο γιος της, πλαισιωμένη από εισαγωγή και σχόλια της Κατερίνας Σχινά.

Εγώ λοιπόν ακολουθούσα µε τον ίδιον πόθον να σπουδάζω, και δεν είχα εις τον νουν µου άλλον συλλογισµόν παρά µόνον τα γράµµατα.

Πολύ λόγος γίνεται (και δικαίως) για τη Μορφωμένη της Tara Westover. Σχεδόν δύο αιώνες νωρίτερα, η αποκαλούμενη «πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος» κατέγραψε σε ένα συγκινητικό αυτοβιογραφικό έργο τη δική της προσπάθεια να «μορφωθεί» και να διαμορφώσει τον εαυτό της όπως ήθελε.
Χρίστος Κυθρεώτης, συγγραφέας

Λιγοστό το έργον της Ζακυνθηνής αυτής κόρης, έμεινε σχεδόν όλο ανέκδοτο· μόνο στα 1881 είδε το φως η αυτοβιογραφία της. Πλησιάζοντας τώρα να γνωρίσουμε τις Ζακυνθινές μητέρες του Κάλβου και του Σολωμού, που βαθιά και οι δύο σημάδεψαν την ψυχή των παιδιών τους, η ανάμνηση της Ελισάβετ Μαρτινέγκου θα μας βοηθήσει να μπούμε στο κατάλληλο κλίμα. Γεννήθηκε στα 1801 και πέθανε στα 1832. Η αυτοβιογραφία της, που την είχε γράψει λίγο πριν πεθάνει, εκτός από την μαρτυρία την οποία παρέχει, αποτελεί σπάνιας ποιότητας λογοτεχνικό κείμενο, ένα από τα πιο αγνά στολίσματα της νέας μας λογοτεχνίας.
Κ. Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

[...] Χάρη στη στήριξη του Philippe Berthelot, διευθυντή του γραφείου του Γάλλου πρωθυπουργού Aristide Briand, η Marcelle Tinayre θα αναλάβει μια ειδική αποστολή στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 1916. Στο πρόγραμμα περιλαμβανόταν η επίσκεψη των εγκαταστάσεων του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος και των συμμαχικών δυνάμεων της Στρατιάς της Ανατολής, καθώς και των γαλλικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της πόλης, αλλά και η γενικότερη εκτίμηση της κατάστασης, του ηθικού του στρατεύματος, της στάσης των ντόπιων κ.ά. Φτάνει στη Θεσσαλονίκη στις 29 Απριλίου 1916 και εγκαθίσταται στο πολυτελές Splendid Palace, στην παραλία της πόλης, το οποίο καταστράφηκε λίγο καιρό αργότερα από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Στην πόλη θα μείνει τεσσεράμισι μήνες, ως τις 10 Σεπτεμβρίου 1916, δηλαδή λίγο πριν την επικράτηση του βενιζελικού κινήματος στη Βόρεια Ελλάδα. Στο διάστημα της παραμονής της στη Θεσσαλονίκη θα επισκεφθεί -άλλοτε οργανωμένα στα πλαίσια του προγράμματος της Γαλλικής Στρατιωτικής Διοίκησης κι άλλοτε αυθόρμητα με τη συντροφιά νέων φίλων- ένα μεγάλο μέρος της περιοχής. Θα περιπλανηθεί στους μαχαλάδες, τις εκκλησίες, τα τζαμιά, τα μουσουλμανικά νεκροταφεία και θα επισκεφθεί κατ' επανάληψη τους καταυλισμούς των προσφύγων, τα στρατιωτικά νοσοκομεία και τα γαλλικά σχολεία, φτάνοντας μέχρι τις παρυφές του Μακεδονικού Μετώπου. Η Tinayre σύντομα θα αποδεσμευτεί από τις καθοδηγούμενες επισκέψεις και θα στρέψει τη ματιά της στον ντόπιο πληθυσμό και ειδικά στις γυναίκες. Οι σημειώσεις της αποτελούν μια χρήσιμη πηγή εθνογραφικού χαρακτήρα για την πληθυσμιακή σύνθεση της Θεσσαλονίκης, τις αντιθέσεις μεταξύ των εθνοτήτων, την κατάσταση των προσφύγων αλλά και για τη ζωή και τη θέση των γυναικών.

Με αφετηρία το ημερολόγιο που κρατούσε ο πατέρας του στα χρόνια του 30 και ως το 1944, ο Νίκος Βατόπουλος ξετυλίγει μια διπλή αφήγηση μέσα στον χρόνο και με φόντο την Αθήνα της Κατοχής αλλά και το τοπίο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας εκείνα τα χρόνια. Μαζί με την καθημερινότητα, έρχονται στο φως διαδρομές μέσα στην Αθήνα, τα σχολικά χρόνια στη Λεόντειο Πατησίων, ο συνοικιακός αθλητισμός γύρω από το «Σπόρτιγκ», τα μπάνια στο Φάληρο, τα ταξίδια με καΐκι ως το Άστρος, η εξερεύνηση του παραμυθένιου τοπίου στις όχθες του Κηφισού. Όλα αυτά συνθέτουν μια διαφορετική εμπειρία της αστικής διαβίωσης και δίνουν τροφή για σκέψη για τις ανάγκες της απλής ζωής, για το δικαίωμα στην ευτυχία, για τη σταδιακή ενηλικίωση μέσα από τα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής. Με την Αθήνα πρωταγωνίστρια, το ημερολόγιο αυτό είναι ένα από τα σπάνια γραπτά τεκμήρια γραμμένα από παιδί ή έφηβο στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 40. Δίνει το έναυσμα για σύγκριση, μελέτη, αναστοχασμό.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Έξι περίπατοι – Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς περιλαμβάνει κείμενα που αξιοποιούν και μεταπλάθουν αυτοβιογραφική ύλη. Στο πρώτο κείμενο περιγράφονται αναμνήσεις από τους περιπάτους που έκανε ο Αλέξανδρος Ίσαρης σε τόπους που αγάπησε: από τον Οξύλιθο της Εύβοιας, όπου φιλοξενούνταν στο σπίτι της Μίνας Ζάννα, από τον περίπατο που συνήθιζε να κάνει με φίλους στη γενέθλια πόλη των Σερρών, από το Βερολίνο, από τα καλοκαίρια στον Πύργο της Τήνου, από τις αλησμόνητες διαμονές του στη Βιέννη, καθώς και από τη δεκαεξάχρονη περίοδο που έζησε στην προ του μεγάλου σεισμού μυθική Θεσσαλονίκη. Το Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς γεννήθηκε από τη βαθιά βιωματική σχέση του Ίσαρη με την Τήνο. Σε αυτό διηγείται πώς οδηγήθηκε στην απόφαση να αγοράσει έναν τάφο στο νεκροταφείο του Πύργου. Πρόκειται για ένα αφήγημα που μιλάει για το θάνατο μέσα από την κατάφαση της ζωής και μας προτρέπει, σύμφωνα με τη ρήση της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, «να περάσουμε στο θάνατο με τα μάτια ανοιχτά».

Οι "Επιστολές για τον Σεζάν" είναι το ντοκουμέντο μιας πολύ δυνατής συνάντησης: του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε με τη ζωγραφική του Πολ Σεζάν, μιας συνάντησης που θα αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στην ποιητική εξέλιξη του Ρίλκε. Συγκλονισμένος από τη δύναμη της τέχνης του Σεζάν, που είχε την ευκαιρία να γνωρίσει στο Παρίσι, ο Ρίλκε καταγράφει τις σκέψεις του σε μια σειρά επιστολών προς τη γυναίκα του Κλάρα Βέστχοφ. Εκτός από τις εύστοχες παρατηρήσεις για την τέχνη του Σεζάν, στις Επιστολές εκφράζεται ένας βαθύς στοχασμός πάνω στο θέμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, με παράλληλες αναφορές στο έργο των Βαν Γκογκ και Ροντέν, ενώ συνάμα ανιχνεύονται οι δρόμοι που ενώνουν την ποίηση με τη ζωγραφική. Tέλος, το έργο διανθίζεται με φωτογραφικό υλικό (πίνακες, χαρακτικά).