Γλώσσα

Οι παροιμίες και τα γνωμικά αποτελούν λαϊκό δημιούργημα με διαχρονική αξία, πρέπει όμως να γνωρίζουμε το νόημά τους και, επομένως, την περίσταση στην οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Μας βοηθούν να σκεφτούμε, μας διδάσκουν το δίκαιο και το σωστό, μας παρηγορούν και μας διασκεδάζουν, αλλά συχνά περιπαίζουν και γελοιοποιούν "ασθενείς" κοινωνικές ομάδες.

Ό,τι σοφό και ωραίο έχει πει ο λαός μας, στο μακρύ διάβα του χρόνου, είναι αποθησαυρισμένο στο βιβλιο αυτό, με τις 17.000 ελληνικές παροιμίες που περιέχει. Δίκαια χαρακτηρίζεται ως ένας σωστός θησαυρός της λαϊκής σοφίας, ως μια δροσερή πηγή σοφίας, ως το απόσταγμα της λαϊκής σοφίας, που η ισχύς και η αξία της είναι διαχρονική και η αλήθεια της παραδεκτή από όλους. Σίγουρα, οι παροιμίες είναι η λαμπικαρισμένη πείρα των απλών, αλλά φωτισμένων ανθρώπων του λαού, που μέσα σε απλά και λίγα λόγια ως «σφυρήλατος λόγος εν μικρώ όγκω», όπως λέει ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, περικλείουν σοφά διδάγματα για όλες τις πράξεις και τις σκέψεις του ανθρώπου. Με επιμονή και υπομονή μέλισσας τρυγήθηκε επί τρία ολόκληρα χρόνια το νέκταρ χιλιάδων πνευματικών λουλουδιών, για να συγκεντρωθεί το υλικό αυτό, που φωτίζει τον δρόμο της ζωής του ανθρώπου, τον καθοδηγεί, τον φρονηματίζει και διδάσκει μεγάλες αλήθειες για το ορθό, το δίκαιο, το μεγάλο και το αληθινό, που για χάρη τους αξίζει να αγωνίζεται ο άνθρωπος, σύμφωνα, πάντα, με τις ηθικές αρχές του λαού μας. Μελετώντας ο καθένας τις παροιμίες αυτές, αποκτά πλούτο καθοδηγητικών γνώσεων, που θα τον φωτίζουν, θα τον διαφωτίζουν και θα τον βοηθούν να βλέπει με καθαρότερο μάτι τη ζωή. Για να είναι ευκολότερη η χρήση όλου αυτού του πλουσιότατου υλικού, είναι ταξινομημένο σε 870 θεματικές ενότητες, κατ' αλφαβητική σειρά, ώστε να μπορεί ο καθένας να βρίσκει ευκολότερα το θέμα των παροιμιών που τον ενδιαφέρει.

«... Εάν είχα τη δυνατότητα να παράσχω την επιστήμη κατά λόγον τινά αναλυτικόν της προσωπογραφίας της αρχαίας θρησκείας, μα τις Μούσες του Ολύμπου, θα το απέφευγα όπως ο διάβολος το λιβάνι...» Η εισαγωγή αυτή του Ζαν Ρισπέν στο έργο του «Αρχαία Ελληνική Μυθολογία», αν και προοριζόταν για πόνημα πολύ σημαντικότερο από το δικό μας, «ταιριάζει σαν γάντι» στην περιγραφή του δικού μας εγχειρήματος: Και εδώ, σκοπός μας δεν είναι η αναλυτική καταγραφή και η χάριν λεξικού παράθεση των αρχαίων και λαϊκών γνωμικών -αλλά η ενδεικτική παράθεση εκείνων των αποσταγμάτων της αρχαίας και λαϊκής σοφίας, των οποίων η έντεχνη εκφορά και η νοηματική ακρίβεια γοητεύει το ίδιο σε όλες τις εποχές, ανεξαρτήτως πολιτικών συγκυριών και κοινωνικών καταστάσεων.

"Οι παροιμίες αποτελούν ανεκτίμητο πλούτο του θυμόσοφου λαού μας. Χάρη στη διάθεσή του να φιλοσοφεί εμπειρικά, κατέγραψε όλη αυτή τη σοφία με τη μορφή παροιμιών, παροιμιωδών λόγων, αποφθεγμάτων ή γνωμικών. […] Στη συγκεκριμένη συλλογή, επιλέχθηκαν κυρίως παροιμίες που αναφέρονται τη ζωή των αγροτών, των ποιμένων, των ναυτικών, που έχουν σχέση με τη φύση, τα καιρικά φαινόμενα, που βοηθούν στην απομνημόνευση ενός σημαντικού γεγονότος, που σατυρίζουν ή εγκωμιάζουν τις συνήθειες των κατοίκων μιας περιοχής κ.λ.π. […] Από τον πρόλογο του βιβλίου"

Αρχαία ρητά και αποφθέγματα Πρωτότυπο κείμενο και μετάφραση.

Η γλώσσα Λαδίνο, κύριος κορμός της οποίας είναι τα καστιλιάνικα του 15ου αιώνα, περιέχει πολλές λέξεις αραγωνέζικες και πορτογαλικές. Στη Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη όπου κατέληξε ο κύριος όγκος των Εβραίων που εξορίσθηκαν από την Ισπανία το 1492, η γλώσσα παρέμεινε ζωντανή με την προσθήκη -καθώς περνούσαν τα χρόνια- πολλών τουρκικών λέξεων και εκφράσεων εφόσον η Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις των Βαλκανίων ήταν τότε υπό τουρκική κατοχή. Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις λέξεις και εκφράσεις αυτές έχουν ενσωματωθεί στην καθημερινή ελληνική γλώσσα. Η λαίλαπα του Ναζισμού και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ευρώπης δεν κατόρθωσαν να ξεριζώσουν τη γλώσσα, η οποία μιλιέται σήμερα από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους Σεφαραδίμ σ' όλο τον κόσμο. Ο όρος Σεφαραδίμ προέρχεται από την ονομασία της Ισπανίας στα εβραϊκά Σεφαράντ, και χαρακτηρίζει τους Εβραίους οι πρόγονοι των οποίων προέρχονται από την Ισπανία.

Ο παρών γλωσσικός οδηγός έχει σκοπό να µας βοηθήσει, µε απλό, µεθοδικό και επαγωγικό τρόπο, να συνειδητοποιήσουµε και να διορθώσουµε µερικά βασικά λάθη στα οποία υποπίπτουµε συχνά κατά την προφορική και γραπτή χρήση της Νεοελληνικής. Ειδικότερα:επισηµαίνει κάποια καίρια ζητήµατα που αφορούν στην ορθή χρήση της γενικής, στην πλεοναστική χρήση γλωσσικών στοι­χείων, καθώς και στις αδικαιολόγητες παραλείψεις εκφραστικών µέσων πραγµατεύεται τη σωστή σύνταξη και τις σηµασίες των αποθετικών ρηµάτων, την κλίση και χρήση των επιθέτων και επιρρηµάτων, τις σηµασίες των µετοχών και την αύξηση των σύνθετων ρηµάτων διασαφηνίζει τη χρήση του τελικού -ν, την κατάχρηση κάποιων τοπικών επιρρηµάτων, τις απόλυτες µετοχές, τη χρήση υποκειµένου σε αιτιατική και γενική και άλλα παρεµφερή θέµατα προβάλλει τα λόγια στοιχεία που επιβιώνουν στη Νεοελληνική, τα οποία παραµένουν εύχρηστα και ζωντανά στο στόµα των Νεοελλήνων, παρέχοντας συνάµα εύγλωττα παραδείγµατα χρήσης τους. Αποτελεί µε λίγα λόγια «βιβλίο-εργαλείο» για όλους όσοι ενδιαφέρονται για την ορθή και δόκιµη χρήση της γλώσσας µας.

Η προέλευση, η ερμηνεία, η αλληγορική σημασία λέξεων και φράσεων του λαού μας. Ιστορία δεν είναι μόνο η καταγραφή ιστορικών γεγονότων σε χοντρά βιβλία, οι χρονολογίες και οι επέτειοι. Είναι μια φωνή που ξεπερνάει τους αιώνες και φτάνει αναλλοίωτη ως το σήμερα, αφού εντοπίζεται στην καθημερινότητα μας. Αποφθέγματα, αξιωματικές ρήσεις μεταφορικού ή αλληγορικού νοήματος που συμπυκνώνουν αξίες μιας άλλης εποχής, καθώς και λέξεις ή φράσεις που έλκουν την καταγωγή τους από το μακρινό αλλά και το πιο πρόσφατο παρελθόν, επιβιώνουν στο διάβα του χρόνου, διαμορφώνουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό, την τεκμηρίωση, τη σαφήνεια του καθημερινού μας λόγου. Για τις περισσότερες απ' αυτές, αγνοούμε το πρόσωπο που τις διατύπωσε ή την αφορμή και το γεγονός που τις δημιούργησε. Το βιβλίο αυτό, καρπός μακροχρόνιας και επίπονης εργασίας, επιχειρώντας να φωτίσει τις μικρές και μεγάλες στιγμές της ανθρώπινης παρουσίας που συνέβαλαν στην καθιέρωση χιλίων περίπου τέτοιων παροιμιωδών φράσεων, στοχεύει όχι μόνο να απαντήσει στο "γιατί το λέμε έτσι..." αλλά και να μυήσει τον αναγνώστη στην ατέλειωτη γοητεία της ανίχνευσης...

Καρπός πολυετών ερευνών του συγγραφέα στη μεγαλόνησο, ο Γλωσσικός Άτλας της Κρήτης είναι η πρώτη ολοκληρωμένη γλωσσογεωγραφική εργασία για μια μείζονα ελληνική περιοχή. Στους χάρτες σημειώνονται 163 οικισμοί που επισκέφθηκε ο συγγραφέας για το συλλεκτικό του έργο, και καθένας από αυτούς δείχνει τη γεωγραφική κατανομή ενός γλωσσικού φαινομένου. Κατά συνέπεια, οι χάρτες στο σύνολό τους απεικονίζουν ανάγλυφα τις σχέσεις, τις διαφορές και τις ιδιορρυθμίες των κρητικών διαλέκτων. Στο υπόμνημα των χαρτών σημειώνονται οι διαλεκτικοί τύποι με το αλφάβητο της Διεθνούς Φωνητικής Εταιρείας. Στις σελίδες του κειμένου δίνονται πληροφορίες για τον τρόπο συλλογής και επεξεργασίας του υλικού, για τη φύση του κρητικού λεξιλογίου (κατηγορίες των διαλεκτικών λέξεων), για την επιλογή των εννοιών του ερωτηματολογίου και των τόπων της έρευνας. Την έκδοση συμπληρώνουν περιλήψεις του κειμένου στα γαλλικά και στα αγγλικά, και μετάφραση των διαλεκτικών τύπων που συμπεριλαμβάνονται στους χάρτες στις ίδιες αυτές γλώσσες.

Ανθολογία 5.500 γνωμικών 44 αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Β' έκδοση με θεματικό ευρετήριο και ευρετήριο συγγραφέων. Στην παρούσα έκδοση εντάσσονται γνωμικά εμπνευσμένα από τη σκέψη των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων που έχουν διαχρονική αξία.