Επιστήμη

Τι είναι το γονιδίωμα; Τι είδους ποικιλομορφία το χαρακτηρίζει; Πώς διαμορφώνεται κάθε άνθρωπος βάσει της μοριακής ιδιαιτερότητας του γονιδιώματός του; Πόσο σημαντικές είναι οι γονιδιωματικές παραλλαγές για την εμφάνιση γενετικών ασθενειών και την εκδήλωση προδιάθεσης σε κλινικές καταστάσεις και χαρακτηριστικά; Ποιο είναι το γενετικό υπόβαθρο των ασθενειών; Μπορεί η εμφάνισή τους να ερμηνευθεί εξελικτικά; Είναι άραγε ο καρκίνος μια γονιδιωματική πάθηση; Και εντέλει, πόσο σημαντικές για την υγεία και την ασθένεια είναι οι πληροφορίες που αποκομίζουμε από το γονιδίωμα; Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας πραγματεύεται όλα αυτά τα —σημαντικά για τη ζωή κάθε ατόμου, αλλά και ολόκληρου του ανθρώπινου είδους— ερωτήματα και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις με βάση τις γνώσεις που διαθέτουμε σήμερα. Στο βιβλίο χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα περίπου πενήντα μικρές ιστορίες, που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα τον θαυμαστό κόσμο του γονιδιώματος, αλλά και να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για περαιτέρω αναζήτηση και ενημέρωση. Στην πορεία για την κατανόηση της κρυμμένης αλήθειας, η επιστημονική γνώση διαρκώς εμπλουτίζεται, αναθεωρείται και κάποτε οδηγείται σε κοινούς τόπους — πάντα μέσα από τη γόνιμη αντιπαράθεση. Οι ιστορίες του βιβλίου βασίζονται στις γνώσεις που έχουμε σήμερα· όπως, όμως, λέει ο Σαίξπηρ στην Τρικυμία: «Ό,τι είναι παρελθόν, είναι πρόλογος». Η έκδοση αυτή, λοιπόν, παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με κάποιο δέος — το δέος που πηγάζει από τον βαθμό της αγνωσίας μας.

ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΕΝΑΣ ΚΑΜΒΑΣ ΠΟΥ ΑΦΗΝΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ ΝΑ ΔΙΑΓΡΑΦΕΤΑΙ!

Το δέρμα μάς απασχολεί καθημερινά: Φροντίδα, γήρανση, αλλεργίες, αντιγήρανση, ήλιος… Φτάνει περίπου τα δύο τετραγωνικά μέτρα και μας προστατεύει από την υπερθέρμανση. Καλύπτει όλα όσα έχουμε μέσα μας, αποτελεί μέσο επικοινωνίας, εξαιρετικά ευαίσθητο. Δεν υπάρχει διέγερση, δεν υπάρχει σεξ, χωρίς να συμμετέχει το δέρμα μας.

Σ’ αυτό το διαφωτιστικό και γοητευτικό βιβλίο, η δερματολόγος Yael Adler ανατέμνει το δέρμα μας σε βάθος και μας εξηγεί όλα όσα θα θέλαμε, και θα έπρεπε, να ξέρουμε. Δε διστάζει να μιλήσει για φλύκταινες, ρυτίδες, πόδια που μυρίζουν και πολλά άλλα θέματα ταμπού, ενώ μάς εξηγεί γιατί το σεξ μάς ομορφαίνει, γιατί οι άντρες δεν κάνουν κυτταρίτιδα και γιατί το δέρμα συνδέεται τόσο στενά με τον εγκέφαλο.

 

«Το δέρμα είναι ο καθρέφτης της ψυχής, η οθόνη που δείχνει τι συμβαίνει μέσα μας, στο ασυνείδητό μας. Σαν καλοί εγκληματολόγοι αναζητούμε με πάθος τεκμήρια στο δέρμα μας. Τα ίχνη συχνά μάς οδηγούν στο εσωτερικό του σώματος. Ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι το δέρμα μάς μιλάει για κάποια ψυχική έλλειψη, για στρες, για ελλιπή ψυχική ισορροπία ή για τα όργανά μας και τις διατροφικές μας συνήθειες. Οι ρυτίδες μαρτυρούν διάφορα πράγματα για στενοχώριες και χαρές, οι ουλές για τραυματισμούς, η άκαμπτη έκφραση του προσώπου λόγω μπότοξ για τον φόβο των γηρατειών, η ανατριχίλα για τον φόβο ή την ηδονή, και κάποια σπυράκια για πάρα πολύ γάλα, ζάχαρη και άσπρο αλεύρι. Το δέρμα μας είναι ένα συναρπαστικό όργανο, το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπου, ένα πραγματικό θαύμα. Στόχος του βιβλίου είναι να καταλάβουμε καλύτερα το δέρμα μας – και συγχρόνως και τον ίδιο μας τον εαυτό!» Yael Adler

Αλλά και το απωθημένο κυλάει μαζί με το Αυτό, και είναι μόνο ένα κομμάτι του. Το απωθημένο χωρίζεται αυστηρά από το Εγώ μέσω των αντιστάσεών του, αλλά μπορεί να επικοινωνεί με το Εγώ μέσω του Αυτό. Αναγνωρίζουμε αμέσως ότι όλες οι ειδικές καταστάσεις που μέχρι τώρα έχουμε περιγράψει υποκινούμενοι από την παθολογία συνδέονται μόνο με το επιφανειακό επίπεδο -το μοναδικό που μας είναι γνωστό- της ψυχικής συσκευής. Από αυτές τις σχέσεις θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε ένα σχέδιο, οι γραμμές του οποίου εξυπηρετούν απλώς μια αναπαράσταση, δεν αξιώνουν κάποια συγκεκριμένη ερμηνεία... Εύκολα μπορεί κανείς να δει ότι το Εγώ είναι ένα κομμάτι από το Αυτό που έχει παραλλαχθεί από την άμεση επίδραση του εξωτερικού κόσμου με τη διαμεσολάβηση του συστήματος Αντίληψη-Συνειδητό, κατά μία έννοια είναι μια επέκταση της διαφοροποίησης της επιφάνειας. Επίσης, φροντίζει να επιβάλλει την ισχύ της επίδρασης του εξωτερικού κόσμου στο Αυτό και τις τάσεις του και προσπαθεί να αντικαταστήσει την αρχή της ευχαρίστησης, η οποία ελέγχει το Αυτό χωρίς κανέναν περιορισμό, με την αρχή της πραγματικότητας. Η αντίληψη παίζει για το Εγώ τον ρόλο που παίζει η ορμή για το Αυτό. Το Εγώ αντιπροσωπεύει αυτό που μπορεί κανείς να ονομάσει λογική και σύνεση, σε αντίθεση με το Αυτό, το οποίο περιέχει τα πάθη. Όλα τα παραπάνω συμφωνούν με τις γνωστές και παραδεδεγμένες διακρίσεις, για να το καταλάβουμε όμως σωστά πρέπει να το δούμε ως έναν μέσο όρο ή ως μια ιδανική εικόνα. Sigmund Freud

Σκοπός του βιβλίου αυτού είναι η θεραπεία που, όσο παράξενο και αν ακούγεται, επιτυγχάνεται αποκλειστικά με τις ψυχοσωματικές μας δυνατότητες. Πονοκέφαλοι, άγχος, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, σύνδρομο εντερικών διαταραχών, ινομυαλγίες, ή και πιο "δύσκολες" ιατρικά παθήσεις όπως η πολλαπλή σκλήρωση (σκλήρυνση κατά πλάκας) είναι μερικές μόνο από τις περιπτώσεις, που ως κοινό παρονομαστή έχουν μάλλον κάποιο ασυνείδητο άγχος.

Η έκδοση του "Ηµερολογίου ενός θεραπευτή" συμπίπτει µε τη συµπλήρωση 30 χρόνων λειτουργίας του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρώπινων Σχέσεων, που ίδρυσε η Χάρις Κατάκη το 1984. Στο "Ηµερολόγιο" η συγγραφέας καλεί τον αναγνώστη σε ένα πρωτόγνωρο ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου µας φανερώνει τις άγνωστες πτυχές της ζωής ενός θεραπευτή και αποκαλύπτει τα πλέον κοµβικά συστατικά που, µέσα στα χρόνια, συγκρότησαν τη θεραπευτική της προσέγγιση. Έτσι, ανάμεσα σε άλλα, ο αναγνώστης θα γνωρίσει τη σημασία που έχει η επαφή µας µε τις γενεαλογικές και τις πολιτισµικές µας καταβολές προκειμένου να ενώσουμε τους κρίκους της προσωπικής µας αλυσίδας και να βρούμε τον εαυτό µας· µαζί µε τη συγγραφέα, ο αναγνώστης θα προσπελάσει ξανά τις κρίσιµες καµπές της προσωπικής του πορείας, όταν κλήθηκε να πάρει αποφάσεις για το επάγγελµα, τον γάµο, τη ζωή του· θα προβληµατιστεί για τον τραγικά διττό, πολλές φορές, χαρακτήρα της καθηµερινής του γλώσσας, όταν άλλο λέει και άλλο εννοεί. Κυρίως, όµως, όλα αυτά θα τα δει µέσα από το πρίσµα ενός θεραπευτή: η συγγραφέας έχει προ πολλού αµφισβητήσει την ανάγκη της απόστασης ανάµεσα στους θεραπευτές και στους θεραπευόµενους, χτίζοντας γέφυρες επικοινωνίας µεταξύ τους και καταργώντας την εικόνα ενός παντοδύναµου, απόµακρου και ουδέτερου θεραπευτή. Με το "Ηµερολόγιο", η Χάρις Κατάκη διανύει µια ξεχωριστή διαδρομή, αφήνοντας πίσω της ίχνη που ο αναγνώστης µπορεί να ακολουθήσει για να ανοίξει τις δικές του κλειστές πόρτες και να βρεθεί στα δικά του ξέφωτα.

Το "Θεωρητικό ελάχιστο" είναι ένα βιβλίο για οποιονδήποτε έχει μετανιώσει που δεν είχε πάρει μαθήματα φυσικής στις σπουδές του - ή που απλά θέλει να μάθει πώς να σκέφτεται όπως ένας φυσικός. Σε αυτήν τη μη συμβατική εισαγωγή, ο φυσικός Leonard Susskind και ο "χάκερ-επιστήμονας" George Hrabovsky προσφέρουν στον ενθουσιώδη ερασιτέχνη μια πρώτη σειρά μαθημάτων στη φυσική και στα συνακόλουθα μαθηματικά. Σε αντίθεση με τα περισσότερα βιβλία εκλαϊκευμένης φυσικής -που δίνουν στους αναγνώστες μια γεύση του τι ξέρουν οι φυσικοί αλλά αποφεύγουν τις εξισώσεις ή τα μαθηματικά- οι Susskind και Hrabovsky διδάσκουν πραγματικά τις δεξιότητες που χρειάζεστε για να κάνετε μόνοι σας φυσική, αρχίζοντας με την Κλασική Μηχανική. Έχοντας ως αφετηρία την εξαιρετικά δημοφιλή σειρά μαθημάτων δια βίου μάθησης που έχει ως βάση το Πανεπιστήμιο Stanford (και προβάλλεται στο YouTube), οι συγγραφείς καλύπτουν το ελάχιστο -το θεωρητικό ελάχιστο του τίτλου- που οι αναγνώστες χρειάζεται να εμπεδώσουν για να μελετήσουν πιο προχωρημένα θέματα. Μια εναλλακτική στη συμβατική μέθοδο, το "Θεωρητικό Ελάχιστο" παρέχει μια εργαλειοθήκη στους ερασιτέχνες επιστήμονες για να μάθουν φυσική με τον δικό τους βηματισμό.

Εξετάζοντας την παιδική περιέργεια και την παιδική όρεξη, ο Adam Phillips ρίχνει άπλετο φως στην παιδική ηλικία. Η ανατροφή, σύμφωνα με τη συμβατική άποψη, είναι μια διαδικασία απομυθοποίησης, κατά τη διάρκεια της οποίας χάνουμε τη ζωντάνια της παιδικής μας ηλικίας. Σε αυτό το βιβλίο ο Adam Phillips δείχνει γιατί αποδεχόμαστε τόσο πρόθυμα αυτόν τον καθησυχαστικό, αλλά απογοητευτικό μύθο και διερωτάται αν οι πρώτες ορέξεις μας μπορούν να επιβιώσουν μετά την απόκτηση γλώσσας, την υιοθέτηση συνηθειών, το ξεκίνημα της εκπαίδευσης - όλους δηλαδή τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνουμε πως ο κόσμος δεν είναι μόνον ό,τι θέλουμε να είναι. Τι εμπνέει τις επιθυμίες και τις ορέξεις μας, τι τις σκοτώνει και πώς μπορούν να διατηρηθούν; Ο συγγραφέας περιγράφει την εσωτερική σύγκρουση που βιώνουμε όλοι μας ανάμεσα στο παιδί και τον ρεαλιστή, ανάμεσα στον ονειροπόλο και τον επιστήμονα, ανάμεσα στο θηρίο και το παιδικό δωμάτιο. Για τον Phillips, η ζωή μας είναι βιώσιμη μόνο στον βαθμό που δεν χάνουμε αυτό που μας εμπνέει και μαθαίνουμε πώς να το μετατρέπουμε σε γνώση που μας καθοδηγεί και φωτίζει τον δρόμο μας. "Το βιβλίο αυτό περιέχει τις πλέον υποβλητικές ιδέες για την κατάθλιψη, την ευτυχία, τη δημιουργικότητα και την οργή." (Alain De Botton) "Κάθε νέο βιβλίο του Adam Phillips είναι ένα αξιοσημείωτο λογοτεχνικό γεγονός. Κάθε φορά που τον διαβάζω αποκομίζω νέες οξυδερκείς ιδέες." (The Times) "Η αποκατάσταση ενός ρωμαλέου, διευρυμένου ενδιαφέροντας για τη ζωή είναι θαυμαστός στόχος, και ο Phillips καταπιάνεται με αυτόν με οξυδέρκεια, ανθρωπιά και ευαισθησία." (The New York Times Book Review) "Μας κάνει να βλέπουμε τον εαυτό μας με τρόπο συναρπαστικό, απροσδόκητο, κολακευτικά βαθύ. Μετατρέπει την ανία και την ντροπή σε καταστάσεις που πρέπει να σεβόμαστε, προσδίδοντας στην αδημονία μας ένα μάλλον ικανοποιητικό είδος αξιοπρέπειας." (The Observer)

"Το Μανιφέστο της χαρούμενης παιδικής ηλικίας" είναι μια συναρπαστική ματιά στην παιδική ηλικία της εποχής μας και στο πώς μεγαλώνουμε μια γενιά από κουρασμένα παιδιά - φορτωμένα με υποχρεώσεις και στόχους. Εδώ και πολλές γενιές, η ανατροφή των παιδιών έμοιαζε αρκετά απλή υπόθεση: πήγαιναν στο σχολείο μερικές ώρες την ημέρα, ασχολούνταν με τον αθλητισμό και τα χόμπι τους και τον υπόλοιπο χρόνο έπαιζαν ή, πολύ απλά, ονειρεύονταν... Αυτή η προσέγγιση έχει πλέον αλλάξει: τα παιδιά μας έχουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο, είναι πιο ευαίσθητα, πιεσμένα και λιγότερο χαρούμενα. Πολλές φορές, κάτω από ένα πιεστικό πρόγραμμα κρύβονται οι υπερβολικές γονεϊκές προσδοκίες. Αν αφήσουμε τα παιδιά μας να ανακαλύψουν ποια είναι, αντί να τους επιβάλλουμε να γίνουν όπως εμείς θέλουμε να είναι, αν δεν πιέζουμε τα πράγματα και αποδεχτούμε πως η πιο σημαντική γνώση και εμπειρία συχνά δεν αποτιμώνται με ένα καλό βιογραφικό, τότε ίσως τα παιδιά μας μπορέσουν να απολαύσουν πραγματικά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Εξετάζοντας τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες και παίρνοντας συνεντεύξεις από ειδικούς και οικογένειες σε όλο τον κόσμο, ο Καρλ Ονορέ αποδεικνύει πως η ανατροφή των παιδιών μας δεν χρειάζεται να μοιάζει με αγώνα ταχύτητας. Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα ακόμη εγχειρίδιο για γονείς, αλλά ένα κάλεσμα για κινητοποίηση: οφείλουμε να κάνουμε κάτι καλύτερο για τα παιδιά μας.

Το μέλλον ακόμη δεν έχει συμβεί. Η ιδέα ότι ο πολιτισμός μας είναι καταδικασμένος δεν είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός. Είναι μια ιστορία που λέμε στον εαυτό μας. Ο John Higgs μάς παίρνει σε ένα ταξίδι πέρα από το τεχνολογικό ρεύμα και τα πρωτοσέλιδα για να ανακαλύψουμε γιατί δεν πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις προβλέψεις της επιστημονικής φαντασίας, γιατί η φύση δεν είναι τόσο αβοήθητη όσο υποθέτουμε και γιατί η δύναμη που μας ωθεί να δημιουργήσουμε δεν θα αυτοματοποιηθεί ποτέ. Στη διαδρομή, θα κατανοήσουμε καλύτερα τι έχουμε μπροστά μας και πώς, παρ’ όλα αυτά–παρά τους τρόμους και την αστάθεια που αντιμετωπίζουμε– μπορούμε να φτιάξουμε ένα καλύτερο μέλλον.

Σύγχρονος του Φρόυντ, με τον οποίο είχε επί μακρόν γόνιμο επιστημονικό διάλογο, βαθιά επηρεασμένος από τον Νίτσε, ο Γκέοργκ Γκρόντεκ στο έργο του αυτό, που εκδόθηκε το 1903, ξαφνιάζει τον σημερινό αναγνώστη με την οξεία, ακόμα και σήμερα επίκαιρη κοινωνική του κριτική. Με ύφος εντελώς προσωπικό -καταγγελτικό, οραματιστικό αλλά και ποιητικό ταυτόχρονα- καταδικάζει έναν θνήσκοντα κόσμο, "τον κόσμο του άνδρα". Η ελπίδα βρίσκεται στην γυναίκα, ως την πηγή της ζωής, καθώς και στην δημιουργική ικανότητα του παιδιού, εφόσον όμως δεν συντριβούν από μια κοινωνία που, με τους καταπιεστικούς της θεσμούς, καταδικάζει σε καθολική και απόλυτη ομοιομορφία.