Επιστήμη

Περισσότερα από 1.900 χρόνια χωρίζουν τον Αρίσταρχο τον Σάμιο από τον Ισαάκ Νεύτωνα. Ο πρώτος (περ. 310-230 π.Χ.) έζησε στη μοναδική Αλεξανδρινή εποχή και ιστορικά υπήρξε ο πρώτος που διατύπωσε την ηλιοκεντρική υπόθεση σ’ έναν κόσμο όπου κάτι τέτοιο εθεωρείτο παραλογισμός και βλασφημία. Ο δεύτερος (1643-1727 μ.Χ.) ολοκλήρωσε την Επιστημονική Επανάσταση του 16ου-17ου αιώνα, διατυπώνοντας με το κορυφαίο έργο του Principia Mathematica τους νόμους της κίνησης των σωμάτων και τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης.

Μεταξύ των δύο ανδρών παρεμβάλλεται ένα ιστορικά τεράστιο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο η αντίληψη των ανθρώπων για τη δομή του ορατού Κόσμου παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, το κέντρο του κόσμου ήταν η ακίνητη Γη, η "Εστία", γύρω από την οποία περιφέρονταν τα πάντα. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο θεμελιώδες ζήτημα να μην ανακινήθηκε ξανά μέχρι τον Κοπέρνικο τον 16ο αιώνα;

Σκοπός του παρόντος πονήματος είναι το ξετύλιγμα και η παρακολούθηση του νήματος που συνδέει τον Αρίσταρχο με τον Νεύτωνα, και η συνοπτική καταγραφή της πορείας της ανθρώπινης σκέψης από την πλάνη προς την επιστημονική αλήθεια, κατά τρόπον όμως που να μην εμπλέκεται κανείς στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ιστορίας. Αυτό επιτυγχάνεται υπερπηδώντας το σκοτεινό διάστημα του Μεσαίωνα και μένοντας μόνο στους κορυφαίους σταθμούς αυτής της μακρόχρονης πορείας, δηλαδή κατά σειρά στον Αρίσταρχο, τον Κοπέρνικο, τον Κέπλερ, τον Γαλιλαίο και τον Νεύτωνα. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας μπορεί να δώσει στον σημερινό αναγνώστη μια ικανοποιητική εικόνα της μακράς πορείας του ανθρώπου για την κατανόηση της δομής του ορατού Κόσμου.

Υπάρχει άλλη λύση για την αφαίρεση της πέτρας εκτός από το νυστέρι; Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται από προβλήματα υγείας που οφείλονται σε πέτρες στη χολή και στο συκώτι. Σε πολλές περιπτώσεις, η θεραπεία αποτελείται από χολοκυστεκτομή. Ωστόσο, η τακτική εξάλειψης των συμπτωμάτων δεν εξαλείφει και τα αίτια της νόσησης, και συχνά προλειαίνει το έδαφος για την δημιουργία ακόμα πιο σοβαρών παθήσεων. Διαβάστε για την πιο αποτελεσματική μέθοδο που αφορά στη βελτίωση της υγείας και την επαναφορά της ευεξίας αφού μέσα από το βιβλίο παρέχονται οδηγίες για την ανώδυνη αποβολή τους και πρακτικές οδηγίες για την πρόληψη δημιουργίας νέων λίθων. Μάθετε για - τα αίτια που πυροδοτούν τον σχηματισμό χολόλιθων - τα συμπτώματα - τη διαδικασία αποβολής τους και - την πρόληψη σχηματισμών τους

Η γέννηση της σύγχρονης επιστήμης στην εποχή της επιστημονικής επανάστασης, από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα, σήμανε τον θάνατο της φυσικής και της κοσμολογίας του Αριστοτέλη από τα Στάγειρα (384–322 π.Χ.). Οι αριστοτελικές αντιλήψεις είχαν κυριαρχήσει επί αιώνες στην ανθρώπινη σκέψη, και η εξοικείωση με αυτές αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση των αρχών της σύγχρονης επιστήμης. Η παρούσα ανθολογία μεταφρασμένων και σχολιασμένων χωρίων από τις αριστοτελικές πραγματείες φυσικής και κοσμολογίας παρουσιάζει με τα λόγια του ίδιου του Αριστοτέλη το γενικό εννοιολογικό πλαίσιο της φυσικής του και τις απόψεις του για τη σύσταση και τη δομή του σύμπαντος, για τη φύση των ουράνιων σωμάτων και τις αιτίες των κινήσεών τους, καθώς και για τη σχέση του μακρόκοσμου με τον μικρόκοσμο. Η εκτενής εισαγωγή περιέχει ένα λεπτομερές περίγραμμα της αριστοτελικής φυσικής και κοσμολογίας, και παρουσιάζει τις καταβολές τους στη σκέψη τού 6ου και 5ου αιώνα π.Χ. Η έκδοση απευθύνεται στους ιστορικούς της επιστήμης, της φιλοσοφίας και των ιδεών, στους κλασικούς φιλολόγους, αλλά και σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη και τις αρχές της σύγχρονης επιστήμης. Η σειρά «Αρχαία Επιστημονική Γραμματεία / Πηγές» φιλοξενεί κείμενα από όλο το εύρος της ελληνικής επιστημονικής γραμματείας που σώζεται από την Αρχαιότητα μέχρι τους Βυζαντινούς Χρόνους (μαθηματικά, αστρονομία, φυσική φιλοσοφία και κοσμολογία, ιατρική και φαρμακολογία, βοτανική και ζωολογία, γεωγραφία, μηχανική, οπτική, αρμονική κ.ά.). Στόχος της σειράς είναι να προσφέρει στον αναγνώστη έγκριτες σχολιασμένες μεταφράσεις των κειμένων στα νέα ελληνικά, με βάση τις πιο έγκυρες διεθνείς κριτικές εκδόσεις.

Παρόλο που στην αρχαία ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει ακριβές αντίστοιχο του σύγχρονου όρου «επιστήµη», µπορεί εντούτοις να υποστηριχθεί ότι η δυτική επιστήµη άρχισε µε τους αρχαίους Έλληνες, καθώς ήταν οι πρώτοι που επιχείρησαν µε συνέπεια να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόµενα µε φυσιοκρατικούς όρους και εκείνοι που καθιέρωσαν την πρακτική της ορθολογικής κριτικής των επιστηµονικών θεω­ριών. Το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία της αρχαίας ελληνικής επιστήµης µέσα από το έργο των Πυθαγορείων, των προσωκρατικών φυσικών φιλοσόφων, των συγγραφέων της Ιπποκρατικής συλλογής, του Πλάτωνα, και του Αριστοτέλη, ενώ αφιερώνει ξεχωριστά κεφάλαια στα µαθηµατικά, την αστρονοµία και τη βιολογία, ασχολείται εκτενώς µε το έργο του Πτολεµαίου και του Γαληνού και κλείνει αναφερόµενος στους µεταγενέστερους συγγραφείς και στα προβλήµατα που εγείρει το ζήτηµα της παρακµής της αρχαίας επιστήµης. Παράλληλα, ο συγγραφέας εξετάζει τη σχέση µεταξύ επιστήµης και φιλοσοφίας καθώς και µεταξύ επιστήµης και ιατρικής, και περιγράφει το κοινωνικό και οικονοµικό πλαίσιο της πρώιµης αρχαίας ελληνικής επιστήµης και τους λόγους που οδήγησαν στην παρακµή της.

Το βιβλίο αυτό προσφέρει έναν οδηγό ανάγνωσης του χαοτικά πολύπλοκου σύμπαντος των κτισμάτων. Αναφέρεται στο παρελθόν με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο. Μιλώντας για τα ουσιώδη επιλέγει να επικεντρωθεί σε καίρια ζητήματα όπως «είναι η μορφή ή η ύλη το πιο σημαντικό "συστατικό" των κτηρίων;», «πόσο κοντά είναι η αρχιτεκτονική στο θέαμα;», «κατά πόσον ισχύει το "less is more";» Αντιμετωπίζοντας την αρχιτεκτονική ως μείζον προϊόν του πολιτισμού επιδιώκει να βοηθήσει στην κατανόηση του γιατί και του πώς χτίζουν οι άνθρωποι. (Από την παρουσίαση της έκδοσης) Το βιβλίο αυτό μιλάει για την αρχιτεκτονική. Για τις αγωνίες, τις επιδιώξεις, τα επιτεύγματα των ανθρώπων της, και για την υποδοχή του έργου τους. Το κάνει ανατρέχοντας στην ιστορία. Όμως όπως και οποιαδήποτε άλλη αφήγηση, η εξιστόρηση αυτή είναι από τη φύση της άδικη. Γιατί αφήνει στο περιθώριο τα χιλιάδες και χιλιάδες κτήρια στα οποία γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, έζησαν, πέθαναν άνθρωποι. Μικρά διαμάντια ή μνημεία ματαιοδοξίας ή απλώς συνηθισμένα, όλα τους ήταν προϊόντα κόπου και υποδοχείς ονείρων και γι' αυτό και μόνο τον λόγο δεν τους αξίζει η λήθη στην οποία τα ωθεί όλο και πιο βαθιά κάθε νέα αναφορά σε άλλα, ίσως λίγο πιο καλά, λίγο πιο σημαντικά, λίγο πιο διάσημα συγκαιρινά τους κτήρια. Με τη σκληρότητα και την αλαζονεία που είναι συνυφασμένες με τη δύναμή μας να επιλέγουμε, να θυμόμαστε και να ξεχνάμε, το βιβλίο αυτό κοιτάει το παρελθόν από την οπτική γωνία κάποιου που μέσα στη χαοτική πολυπλοκότητα του σύμπαντος των κτισμάτων ζητά να κατανοήσει το γιατί και το πώς χτίζουν οι άνθρωποι. Το παρελθόν καταδεικνύεται, αναπάντεχα, ως πολύ κοντινό. Ίσως αυτό να αποτελεί και την καλύτερη δικαίωση όσων αφιέρωσαν τον χρόνο και τον ιδρώτα τους για να δημιουργήσουν, μέρα με τη μέρα, πέτρα με την πέτρα το περιβάλλον στο οποίο ζούμε εμείς σήμερα. Το βιβλίο αυτό είναι ένας οδηγός ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής του χθες με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο. Γράφτηκε με την ελπίδα ότι θα παρακινήσει τον αναγνώστη να αναζητήσει άλλες απόψεις και να συμπληρώσει τις γνώσεις του ανατρέχοντας σε άλλα βιβλία και σε άλλες πηγές. Και να κοιτάξει για άλλη μια φορά γύρω του τη μαγεία του κόσμου που τον περιβάλλει.

Η φιλοσοφία του Martin Heidegger προσέφερε τη θεωρητική βάση για μια ριζική αναθεώρηση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής σε μια εποχή που αυτή άρχισε να καταγράφεται στην κοινή συνείδηση ως "ανεδαφική", "ανοίκεια", από τη σύστασή της "ουτοπική", αφού εμφανιζόταν να αγνοεί τον άνθρωπο ως ιστορική οντότητα και να απευθύνεται σ' αυτόν αποκλειστικά ως έμφρονο ον. Ο Heidegger εντόπισε ως βασικό πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου την έλλειψη "εστίας" και διέκρινε το ζήτημα της "κατοικίας" από την "κατοίκηση", την οποία θεώρησε ως "τρόπο ύπαρξης" του ανθρώπου στον κόσμο. Επιπλέον, ανέπτυξε την άποψη ότι η κατοίκηση συνδέεται με κάθε κατασκευαστική δραστηριότητα, με κάθε χτίσιμο. Με αυτόν τον τρόπο τοποθέτησε την κατοίκηση στην καρδιά της συζήτησης για το χτισμένο περιβάλλον. Το παρόν δοκίμιο παρακολουθεί τη συζήτηση που αναπτύχθηκε γύρω από την κατοικία, την κατοίκηση και άλλα σχετικά ζητήματα που αγγίζουν τον πυρήνα της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πρακτικής, πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην οποία συμμετείχαν αρχιτέκτονες όπως ο Le Corbusier και ο Bruno Taut, παλιότερα, και ο Rem Koolhaas πρόσφατα, και εντοπίζει τα ίχνη των απόψεων του Heidegger στη σκέψη σύγχρονων θεωρητικών όπως ο Kenneth Frampton και ο Marc Auge, που έχουν καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο αρχιτέκτονες και κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, γεωγράφοι και πολεοδόμοι αντιμετωπίζουν το χτισμένο περιβάλλον σήμερα.

Ένας κήπος με αρωματικά φυτά είναι ένας τόπος γεμάτος ευωδιές που συνοδεύουν την οσφρητική μας μνήμη από τη μέρα που γεννιόμαστε.
Πόσες φορές δεν φάγατε κρέας αρωματισμένο με δεντρολίβανο ή σαλάτα πασπαλισμένη με φρεσκοκομμένη ρίγανη, αλλά και κάθε φορά που αισθανόσασταν αδιαθεσία δεν είχατε ένα ζεστό χαμομήλι στο κομοδίνο, δίπλα σας;
Για να έχετε πάντα φρέσκα αποθέματα από τα αγαπημένα σας βότανα, για τη μαγειρική και τα γιατροσόφια σας, ακολουθήστε τις οδηγίες καλλιέργειας στις σελίδες του βιβλίου και γεμίστε το μπαλκόνι και τον κήπο σας με υγιή αρωματικά φυτά.

Σε µια εποχή που οι καλύτερες και πιο αισιόδοξες ειδήσεις προέρχονται από το πεδίο των φυσικών επιστηµών και από την εξερεύνηση του διαστήµατος, η ιστορία και η φύση του σύµπαντος αρχίζουν να αποκτούν επιπλέον ενδιαφέρον για το ευρύ κοινό. Από την άλλη, ποιος έχει χρόνο σήµερα να σκεφτεί το διάστηµα; Τη φύση του χώρου και του χρόνου; Τη θέση του ανθρώπου µες στο σύµπαν; Τη θέση του σύµπαντος εντός µας; Ο σπουδαίος Αµερικανός αστροφυσικός και συγγραφέας πολλαπλών best seller Νιλ ντεΓκρας Τάισον, αδιαµφισβήτητος διάδοχος του Carl Sagan στο πεδίο των εκλαϊκευµένων επιστηµών, φέρνει το Σύµπαν στα µέτρα µας: µε επιδεξιότητα, σαφήνεια και χιούµορ, επιλέγει σοφά ό,τι είναι πιο βασικό να γνωρίζουµε, γράφοντας µικρά, εύληπτα κεφάλαια που διαβάζονται οπουδήποτε και οποτεδήποτε µέσα στην ηµέρα. Είτε περιµένετε τον καφέ σας, είτε το λεωφορείο, το µετρό ή το αεροπλάνο σας, η Αστροφυσική για βιαστικούς -το Νο.1 best seller των New York Times- σας αποκαλύπτει ό,τι σας είναι απαραίτητο για να παραµείνετε µπροστά από τις εξελίξεις: από το Big Bang µέχρι τις µαύρες τρύπες, από τα κουάρκ µέχρι την κβαντική µηχανική και από την αναζήτηση πλανητών στην αναζήτηση της ζωής στο σύµπαν. Η "Αστροφυσική για βιαστικούς" απευθύνεται σε όσους δεν έχουν χάσει ακόµα την ικανότητα να γοητεύονται από τη γνώση και την ανακάλυψη.

Πόσοι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είχε πυρηνικές επιδιώξεις κατά τον 20ό αιώνα; Και άραγε πόσο ρεαλιστικές ήταν αυτές; Πώς σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει η χώρα την ατομική ενέργεια; Ποια ήταν τα πρόσωπα που πρωτοστάτησαν σε αυτό το εγχείρημα; Ποιοι ξένοι ενδιαφέρθηκαν να γίνουν οι επίλεκτοι συνεργάτες της; Και εντέλει τι απέμεινε από εκείνη την εποχή; Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να δώσει για πρώτη φορά απαντήσεις η Ατομική Εποχή, φέρνοντας στο φως τα αρχεία που σχετίζονται με την ατομική ενέργεια στην Ελλάδα και τις προσπάθειες της χώρας για τη συμμετοχή της στον «αιώνα του ατόμου», σε μια περίοδο που ξεκινά από την Απελευθέρωση και ολοκληρώνεται με το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ. Μέσα από χιλιάδες ξένα και ελληνικά έγγραφα, αποκαλύπτεται όλο το παρασκήνιο της εποχής: από το CERN, τον «Δημόκριτο» και τις παρεμβάσεις των Ανακτόρων έως τα πρώτα βήματα της ΔΕΗ και της ΕΤΒΑ? από τον Ανένδοτο και τις μυστικές διαπραγματεύσεις των αποστατών με τους Άγγλους έως τα απόρρητα παζάρια των χουντικών με το Λονδίνο για ανταλλαγή ελληνικών καπνών με πυρηνικό αντιδραστήρα? και από την πετρελαϊκή κρίση και τη μεταπολίτευση έως τις έρευνες για ουράνιο, τα πυρηνικά σχέδια της ΔΕΗ, το ελληνικό αντιπυρηνικό κίνημα και τη μεγάλη ανατροπή της Αλλαγής. Κορυφαίοι πολιτικοί, επιχειρηματίες και επιστήμονες συναντούν τον ξένο παράγοντα, υπό το βάρος της –πάντοτε επίκαιρης– πρόκλησης της ενεργειακής απεξάρτησης και αυτάρκειας. Ώσπου το Τσερνόμπιλ τα αλλάζει όλα για πάντα.

Γιατί δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας και σε τι διαφέρουμε απ’ τους χιμπατζήδες; Τι είναι η επιγενετική και γιατί η τρυφερότητα κατά τον θηλασμό καθορίζει πώς θα συμπεριφέρεται το νεογέννητο ποντικάκι σε όλη τη μετέπειτα ζωή του; Πώς μετατρέπεται σε αχαλίνωτο Δον Ζουάν ένας μονογαμικός αρουραίος και πώς επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη ή η κοκαΐνη; Γιατί στον πόλεμο κατά των μικροβίων χαμένοι θα είμαστε πάντα εμείς; Σε τι παραπέμπουν οι "πρωτόγονοι" μονοκύτταροι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται σε νερά που κοχλάζουν; Τι πληροφορίες μας δίνουν για τη ζωή σε άλλους πλανήτες οι διαστημοσυσκευές που έχουμε στείλει; Το βιβλίο αναζητά τις απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα και σε πολλά ακόμη. Κάθε ένα από τα 19 μικρά δοκίμιά του είναι σαν ένα παραμύθι, όπως γράφει στον πρόλογο ο νομπελίστας Rolf Zinkernagel. Με ύφος αφηγηματικό -συχνά σε πρώτο πρόσωπο- και διάθεση στοχαστική, ενίοτε ποιητική, μας μεταφέρει σ' έναν κήπο γεμάτο θαύματα, τον αόρατο κήπο της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής - τον κήπο της αυτογνωσίας μας.