Επιστήμη

Το παρόν έργο Γενικής Ψυχοπαθολογίας πραγματεύεται περιεκτικά τις κλινικές εκδηλώσεις και τους μηχανισμούς των διαταραχών των επιμέρους ανθρωπίνων ψυχικών λειτουργιών, θεμέλια της Ειδικής Ψυχοπαθολογίας. Επιπλέον περιλαμβάνει κλινικές ψυχοδιαγνωστικές ασκήσεις εφαρμογής της Γενικής Ψυχοπαθολογίας στην καθημέραν άσκηση της Κλινικής Ψυχιατρικής και Ψυχολογίας. Η σαφήνεια και πληρότητά του το καθιστούν μοναδικό εκπαιδευτικό βοήθημα σπουδαστών και σπουδαστριών επαγγελμάτων Ψυχικής Υγείας.

Η παρούσα συλλογή περιέχει περίπου 550 ρήσεις του Αϊνστάιν, καθώς και αναφορές τρίτων γι' αυτόν. Εδώ, για πρώτη φορά, ταξινομούνται θεματικά οι σκέψεις και οι ιδέες του. Έτσι, ο αναγνώστης εύκολα μπορεί να βρει τις απόψεις του μεγάλου σοφού για οτιδήποτε -την Αμερική και τους Αμερικανούς, τη Γερμανία και τους Γερμανούς, τους Εβραίους και το Σιωνισμό, τον πόλεμο και την ειρήνη, την ηθική και την πολιτική, τη θρησκεία και την επιστήμη, την έκτρωση, τη νιότη και τα γηρατειά, τον έρωτα και το γάμο, τη μουσική και τα αγαπημένα κατοικίδια ζώα-, από τις πρώτες του σκέψεις, όταν ήταν δεκαεπτάχρονο αγόρι, έως τις τελευταίες του λέξεις, σε ηλικία εβδομήντα έξι χρόνων. Στις σελίδες του βιβλίου αποκαλύπτεται ένας πολύπλευρος Αϊνστάιν, που άλλοτε είναι οξύθυμος κι άλλοτε προσηνής, εγκάρδιος, πνευματώδης αλλά και ψυχρά απορριπτικός, που καταρχάς σαστίζει από τη διεθνή προβολή και τελικώς αποστρέφεται τη λάμψη της δημοσιότητας.
Το βιβλίο περιλαμβάνει ακόμη χρονολόγιο με βιογραφικά στοιχεία, απαντήσεις στα πιο κοινά ερωτήματα σχετικά με τον Αϊνστάιν, δύο ευρετήρια και επιλεγμένη βιβλιογραφία. Τέλος, το βιβλίο προλογίζει με γοητευτικό τρόπο ο Freeman Dyson, φυσικός του Πανεπιστημίου του Πρίνστον.

Το άγνωστο συχνά τρομάζει τον κόσμο. Πολλούς τους κάνει να αισθάνονται χαμένοι. Μόνοι. Ανασφαλείς. Σε άλλους το άγνωστο κεντρίζει την περιέργεια. Τους κάνει ανυπόμονους. Περήφανους. Να αισθάνονται μέρος από κάτι μεγαλύτερο απ’ αυτούς. Και η απόκτηση νέων γνώσεων για το άγνωστο, ειδικά γνώσεων που προκαλούν αλλαγές στις φιλοσοφικές ιδέες του ανθρώπου σχετικά με τον εαυτό του και τη σχέση του με τη φύση, θα αντιμετωπίζεται πάντα με επαίνους και με εχθρότητα μαζί.

Στο Σύμπαν υπάρχουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άστρα. Όσοι είναι και οι κόκκοι της άμμου όλων των ωκεανών της Γης. Και από την άλλη, στην ύλη που περιέχεται μέσα σε μία μόνο δαχτυλήθρα βρίσκουμε ένα δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άτομα. Πού βρίσκεται λοιπόν τώρα το κέντρο του Σύμπαντος; Βρίσκεται άραγε ο άνθρωπος πραγματικά πολύ μακριά απ’ αυτό; Ή μήπως το απροσδιόριστο αυτό κέντρο δεν είναι πραγματικά παρά θέμα προοπτικής και σχετικότητας;

Από τη γέννηση των άστρων ως τις μαύρες τρύπες, από τα στοιχειώδη σωματίδια ως τα βαρυτικά κύματα, από τους πιο μακρινούς γαλαξίες ως το ανθρώπινο είδος, αυτό το βιβλίο περιγράφει το αέναο ταξίδι της υλοενέργειας που απαρτίζει το Σύμπαν.

Είμαστε όλοι μας αστρόσκονη, και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα. Κάποια μέρα θα υπάρξουν άλλοι κόσμοι, γεμάτοι με άλλα όντα, αστράνθρωποι σαν εμάς, που θα γεννηθούν από τις στάχτες ενός, κάποιου άλλου, πεθαμένου άστρου. Ενός άστρου που σήμερα το λέμε Ήλιο.

H έκδοση του έργου στα ελληνικά αντιπροσωπεύει ένα ορόσημο στη συνεργασία μεταξύ φιλοσόφων της επιστήμης από την Aθήνα και το Πίτσμπουργκ: για περισσότερο από 10 χρόνια τώρα, φιλόσοφοι από τις δύο χώρες ένωσαν τις δυνάμεις τους για να διδάξουν φοιτητές και να μάθουν ο ένας από τον άλλον. Tα έντεκα κεφάλαια του βιβλίου αντιπροσωπεύουν πολλές ώρες συζητήσεων, αμοιβαίου σχολιασμού, εποικοδομητικής κριτικής και γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των συγγραφέων. Kίνητρο για την συγγραφή τους ήταν η κοινή διαπίστωση ότι έλειπε μια εκσυγχρονισμένη επισκόπηση ολόκληρου του πεδίου της φιλοσοφίας της επιστήμης. Tο έργο συνιστά ένα πλήρες διδακτικό εγχειρίδιο μεταπτυχιακού επιπέδου, ενώ κάθε κεφάλαιο αποβλέπει στην κατά το δυνατόν πλήρη κριτική παρουσίαση του τρέχοντος προβληματισμού στην αντίστοιχη περιοχή, όπως και τη συναφή αποτίμηση. Παραμένει όμως, στο σύνολό του, ένα βιβλίο εύληπτο και πλήρως κατανοητό για όποιον προσεγγίζει τα συναφή ζητήματα για πρώτη φορά. Κάλλιστα, λοιπόν, μπορεί να αποτελέσει το γραπτό στήριγμα μιας γόνιμης διδασκαλίας και σε προπτυχιακό επίπεδο.

Έχει σχέση η βιολογία με τη μουσική, κι αν ναι, τι είδους σχέση είναι αυτή; Παρά το ότι δεν διανοείται να την εξηγήσει, ο συγγραφέας προφανώς την αποδέχεται, γιατί το ύφος του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας υπαγορεύθηκε από μια σουίτα για πιάνο του Μουσόργκσκι: χρησιμοποιώντας το… πιάνο, αυτός ο σπουδαίος μουσουργός περιέγραψε πίνακες ενός φίλου του ζωγράφου που είχε πεθάνει πρόσφατα. Εδώ, ο Κίτσος Λούης, με πυξίδα τούτο το έργο, περιγράφει 10 θέματα της βιολογίας, με την πλατύτερή της έννοια, εντελώς διαφορετικά το ένα από το άλλο (από τη βιολογία του ανθρώπου μέχρι και την εξέλιξη του γαϊδουριού, και από την ιστορία της ιατρικής μέχρι το προσδόκιμο ζωής), με μοναδικό σκοπό να κάνει τα θέματα αυτά, που πάντοτε τα έβρισκε «ελκυστικά», πιο προσιτά στους μη ειδικούς. Είναι προφανές πως δεν χρειάζεται να είναι κανείς βιολόγος (ή γιατρός, ή γεωπόνος, ή, ή, ή…) για να καταλάβει τι θέλει να πει ο συγγραφέας. Παρότι εργάστηκε ερευνητικά στον χώρο της βιολογίας για πάνω από 40 χρόνια, η συνεχής επαφή του με φοιτητές διαφόρων επιστημονικών πεδίων τού έμαθε να μιλάει με τρόπο κατανοητό σε όλους.

Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ΟΥυ και του 21ου αιώνα, η γυναικεία σεξουαλικότητα ήταν για την επιστήμη αχαρτογράφητη περιοχή, σε αντίθεση με αυτή των αντρών που μελετώνταν πολύ πιο συχνά – και πολύ πιο σοβαρά.Αυτό άλλαξε όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το βιβλίο της Έμιλι Ναγκόσκι, Έλα όπως είσαι. Χρησιμοποίησε πρωτοποριακές επιστημονικές μεθόδους και έρευνες για να αποδείξει ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας για να πετύχει κανείς και διατηρήσει μια σεξουαλική ζωή γεμάτη αυτοπεποίθηση και χαρά δεν ήταν το ποια ήταν τα σεξουαλικά μέρη ή πως ήταν οργανωμένα αλλά το πως νιώθει κανείς για αυτά.Στα χρόνια που πέρασαν από τότε που εκδόθηκε για πρώτη φορά το βιβλίο, αμέτρητες γυναίκες έμαθαν μέσα από την προσβάσιμη πληροφορία που παρέχει η Ναγκόσκι ότι παράγοντες όπως το στρες, η διάθεση, η εμπιστοσύνη και η αυτοείκονα που έχει κανείς για το σώμα του, δεν είναι περιφερειακοί παράγοντες στην σεξουαλική ευημερία μιας γυναίκας, αλλά παίζουν κεντρικό ρόλο σε αυτήν – και επίσης ότι ακόμη και αν δεν το νιώθεις πάντα, είσαι ήδη σεξουαλικά πλήρης με το να είσαι απλά o εαυτός σου. Αυτή η αναθεωρημένη και ανανεωμένη έκδοση συνεχίζει αυτό το έργο με νέες πληροφορίες και νέα έρευνα, απομυθοποιώντας και αποκωδικοποιώντας την επιστήμη του σεξ έτσι ώστε όλοι να μπορούν να χτίσουν μια καλύτερη σεξουαλική ζωή και να ανακαλύψουν περισσότερη ευχαρίστηση από όσο μπορούσαν να φανταστούν.

Στις αρχές του 18ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, οι έλληνες γιατροί Ιάκωβος Πυλαρινός και Εμμανουήλ Τιμόνης επιχείρησαν την πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη εφαρμογή της μεθόδου του ευλογιασμού σε άνθρωπο, θέτοντας έτσι τα θεμέλια για μία από τις σημαντικότερες επιστημονικές ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, δηλαδή τα εμβόλια. Τη σκυτάλη εν συνεχεία πήρε ο άγγλος γιατρός Edward Jenner, ο οποίος, ανακαλύπτοντας το εμβόλιο κατά της ευλογιάς στα τέλη του 18ου αιώνα και εισάγοντας πρώτος τους όρους vaccination (εμβολιασμός) και virus (ιός), δικαίως θεωρείται πλέον ο πατέρας της ανοσολογίας. Έκτοτε, η επιστημονική ιατρική κοινότητα αποδύθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα καταπολέμησης των λοιμωδών νοσημάτων, έναν αδυσώπητο πόλεμο στον οποίο η ανθρωπότητα έρχεται κατά καιρούς αντιμέτωπη με τις επιθέσεις θανατηφόρων ιών. Η ανάγκη επικράτησης ώθησε λοιπόν τους επιστήμονες στην προαγωγή και βελτίωση των εμβολίων, τα οποία ουσιαστικά καθιερώθηκαν ως ένα απαραίτητο ευεργετικό αγαθό στην υπηρεσία της δημόσιας υγείας. Κατά τη διάρκεια όμως της εξέλιξης των εμβολίων και της ευρύτερης εφαρμογής του μέτρου του εμβολιασμού, συχνά εκφράστηκαν αντιδράσεις και ανησυχίες τόσο για την ασφάλεια της φαρμακευτικής εμβολιαστικής παρέμβασης στον ανθρώπινο οργανισμό όσο και για μια σειρά ζητημάτων ηθικής και δεοντολογίας που εγείρονταν, διαμορφώνοντας ενίοτε ένα κλίμα επιφυλακτικότητας ή ακόμη και άρνησης απέναντι στα εμβόλια από εκτεταμένες πληθυσμιακές ομάδες. Αυτός ο τόμος δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να ενημερωθεί από καταξιωμένους στον τομέα τους έλληνες επιστήμονες γύρω από: τη σημασία της πρωτογενούς πρόληψης· την ιστορία των εμβολίων· τον τρόπο σχεδιασμού των εμβολιαστικών προγραμμάτων· την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των εμβολιασμών· τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανοσιακή απόκριση· τις μεθόδους προαγωγής των εμβολιαστικών προγραμμάτων στην κοινότητα· τα ζητήματα βιοηθικής που εγείρονται· τα αίτια που οδηγούν στην εξάπλωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος και την αντιμετώπισή του· την εμβολιαστική κάλυψη στη χώρα μας· τα συναφή με τους εμβολιασμούς οικονομικά ζητήματα· το μέλλον και τις προοπτικές των εμβολίων.

Το δίλημμα που θέτει η αμφισβήτηση των εμβολίων στην Πολιτεία είναι εάν θα έπρεπε ή όχι να προβλέπει ως υποχρεωτικό τον εμβολιασμό του πληθυσμού για την κάλυψή του από τις σοβαρότερες μεταδοτικές ασθένειες. Η λύση στο πρόβλημα αυτό δεν είναι εύκολη και δεν μπορεί να δοθεί με την απλή προσφυγή στην αρχή της αυτονομίας. Και αυτό, όχι μόνο επειδή ο εμβολιασμός πραγματοποιείται κατά κανόνα σε ανηλίκους και άρα απαιτείται η συναίνεση των ασκούντων τη γονική μέριμνα, αλλά κυρίως επειδή τα επιδιωκόμενα οφέλη δεν αφορούν αποκλειστικά τα πρόσωπα που εμβολιάζονται, αλλά και το κοινωνικό σύνολο: η επίτευξη μεγάλης εμβολιαστικής κάλυψης αποτρέπει τον κίνδυνο εκδήλωσης επιδημιών στο γενικό πληθυσμό. Η απόφαση των γονέων για τον εμβολιασμό των παιδιών δεν είναι λοιπόν άμοιρη συνεπειών για τη δημόσια υγεία. Οι εισηγήσεις που δημοσιεύονται στον τόμο αυτό, φωτίζουν τις σημαντικότερες ιατρικές, κοινωνικές και νομικές πτυχές του προβληματισμού, και περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζει ο Έλληνας νομοθέτης τον εμβολιασμό των μαθητών.

«Έμαθα πολλά στην Ιατρική Σχολή, αλλά σίγουρα δεν έμαθα τίποτα για τη θνητότητα. Ναι μεν μου έδωσαν ένα αφυδατωμένο, άκαμπτο πτώμα για να το ανοίξω και να μελετήσω τα εσωτερικά όργανα, αλλά μοναδικός σκοπός ήταν να αποκτήσω γνώσεις για την ανθρώπινη ανατομία. Τα εγχειρίδια της Σχολής δεν ανέφεραν σχεδόν τίποτα για τα γηρατειά, την ανημπόρια που τα συνοδεύει ή τη διαδικασία του θανάτου. Τίποτα για το πώς εκτυλίσσεται αυτή η διαδικασία, πώς οι άνθρωποι βιώνουν το τέλος της ζωής τους και πώς αυτή η ιστορία επηρεάζει τους δικούς τους ανθρώπους – όλα τούτα φαίνονταν περιττά. Σκοπός της ιατρικής εκπαίδευσης, όπως το βλέπαμε εμείς ως φοιτητές αλλά κι όπως το έβλεπαν οι καθηγητές μας, ήταν να μάθουμε να σώζουμε ζωές, όχι να διαχειριζόμαστε τον θάνατο.»
 
Η ιστορία της ιατρικής στη σύγχρονη εποχή είναι μια πορεία αλλεπάλληλων επιτευγμάτων που βελτίωσαν θεαματικά την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και παρέτειναν εντυπωσιακά τη διάρκειά της. Ωστόσο, εμπρός στα αναπόφευκτα γηρατειά και στον θάνατο, η ιατρική στέκεται αμήχανη.
 
Στο βιβλίο αυτό, ο Ατούλ Γκαουάντε συνδυάζει ανθρώπινες ιστορίες με την προσωπική του περιπλάνηση στο πεδίο της γηριατρικής και της οργανωμένης φροντίδας των ηλικιωμένων, ψάχνοντας για τις επιλογές που θα εξασφαλίζουν μια ζωή με αυτοτέλεια, χαρά και αξιοπρέπεια. Πρόκειται για μια αναζήτηση επίμονη, ειλικρινή και βαθιά συγκινητική.