Ιστορία

Στο βιβλίο «Μικρές ιστορίες για την Ευρώπη» του Παναγιώτη Κορλίρα φιλοξενούνται δοκίμια γύρω από το θέμα της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Χωρίς κάποια γραμμική εξέλιξη, η πορεία προς τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής αυτοσυνείδησης παρουσίασε πολλές διακυμάνσεις, περνώντας από περιόδους σύγκλισης και συναινέσεων σε περιόδους με έντονες αντιπαλότητες και δραματικές συγκρούσεις, ενώ στις μέρες μας έχει λάβει τον χαρακτήρα μιας συνειδητής προσπάθειας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Συνδυάζοντας τη γνώση επιστημονικών πεδίων, όπως η οικονομία, με την αγάπη του για την Ιστορία και τα ταξίδια, ο συγγραφέας συνθέτει ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό της ευρωπαϊκής ιστορίας. Χάρη στην ελευθερία και την τόλμη του δοκιμιακού λόγου, μας προσφέρει ένα γοητευτικό βιβλίο που απευθύνεται και στους μη ειδικούς αναγνώστες.

O P. J. Rhodes, ένας από τους πλέον διακεκριμένους ιστορικούς της αρχαιότητας, αφηγείται με κομψότητα και ζωντάνια την αρχαϊκή, την κλασική και την ελληνιστική περίοδο, έως τις απαρχές της ρωμαϊκής ηγεμονίας. Μελετά τους λαούς που είχαν τις καταβολές τους στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου, οι οποίοι κατά την ιστορική τους πορεία μετανάστευσαν στα παράλια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας και ύστερα (ως επακόλουθο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου) στην Εγγύς Ανατολή και ακόμη πιο πέρα. Αυτό το άριστα τεκμηριωμένο βιβλίο εξερευνά ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η επική σύγκρουση με την Περσία, η οδυνηρή αντιζηλία ανάμεσα στη Σπάρτη και στην Αθήνα, ο θεσμός της δουλείας, η ιθαγένεια και η εθνικότητα, η θρησκεία και η φιλοσοφία, η λογοτεχνία και οι εικαστικές τέχνες.

Η Μεσόγειος αποτελούσε ανέκαθεν κεντρική σκηνή της παγκόσμιας ιστορίας. O Τζέρεμυ Μπλακ μάς προσκαλεί σ’ ένα μεγάλο θαλάσσιο ταξίδι, ένα ταξίδι μύησης στον πολιτισμό της Μεσογείου, από τις απαρχές του έως την εποχή μας. Περιγράφει την ανάπτυξη των ναυτικών δυνάμεων που δραστηριοποιήθηκαν στη θάλασσα, στα νησιά και στις ακτές της. Μας δείχνει πώς η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ενοποίησε τη συγκεκριμένη θάλασσα και πώς αργότερα αυτή διαιρέθηκε ανάμεσα στη χριστιανοσύνη και στο ισλάμ. Διηγείται πώς αναπτύχθηκαν και παρήκμασαν οι θαλάσσιες αυτοκρατορίες της Πίζας, της Γένοβας και της Βενετίας, αλλά και πώς η Μεσόγειος εξήψε τη φαντασία του Ομήρου, του Σαίξπηρ και πολλών άλλων δημιουργών. Εξετάζει την πολιτική της Μεσογείου και τις συγκρούσεις που διεξήχθησαν σε αυτή και γενικότερα στην περιοχή της, συμπεριλαμβανομένων των δύο παγκοσμίων πολέμων του εικοστού αιώνα, του Ψυχρού Πολέμου και των συνεχιζόμενων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή. Μαθαίνουμε πώς η Διώρυγα του Σουέζ αποτέλεσε μια νέα, βαρύνουσας σημασίας θαλάσσια οδό προς την Ινδία, αλλά και πώς απέκτησε την τουριστική αίγλη της η θρυλική Ριβιέρα, ενώ σε όλο το βιβλίο «πρωταγωνιστούν» οι πόλεις-λιμάνια της, η Αλεξάνδρεια, η Αθήνα με τον Πειραιά, η Βαρκελόνη, η Νάπολη, το Παλέρμο και η Θεσσαλονίκη. «Ταξίδι σημαίνει, πάνω απ` όλα, να δεις τις ακτές της Μεσογείου». Σάμουελ Τζόνσον, 1776

Μελετητές της Μικρασιατικής Kαταστροφής αναρωτήθηκαν συχνά αν υπήρξε δυνατή λύση άλλη από αυτή που προέκυψε το 1922. Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού και η φυγή των Μικρασιατών Ελλήνων με μεγάλες απώλειες αμάχων ήταν άραγε δυνατό να αποφευχθούν; Μία πράξη ανταλλαγής πληθυσμών υπό ομαλές συνθήκες θα ήταν αδύνατη, γιατί όποιος πολιτικός την επιχειρούσε θα αντιμετώπιζε το μένος του λαού και ενδεχομένως την πολιτική του καταδίκη. Ήταν άραγε άστοχη η ενέργεια του Βενιζέλου να φέρει ελληνικές δυνάμεις στη Σμύρνη το 1919; Καθώς οι Νεότουρκοι είχαν δημιουργήσει για τις μειονότητες συνθήκες αβίωτες, η Ελλάδα έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στη σιωπή και στην ανταπόκριση στα αιτήματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Αν, όπως φαινόταν τότε, η αυτοκρατορία διαλυόταν και οι νικητές του πολέμου μοιράζονταν τα εδαφικά της ιμάτια, τότε η επιλογή του Βενιζέλου φαινόταν σωστή. Ωστόσο ο πόλεμος Ελλήνων και Τούρκων σε τουρκικό έδαφος κατέστησε την τύχη των Ελλήνων στη Μικρά Ασία προβληματική. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε αλλάξει τις θέσεις του από τις παραμονές της εκστρατείας στον Σαγγάριο και συμβούλευε τους οπαδούς του να αναζητήσουν την απεμπλοκή από την εκστρατεία. Ο Μεταξάς, ο οποίος αρνήθηκε να δεχθεί την αρχιστρατηγία από τους Γούναρη και Θεοτόκη, εξηγούσε στους ομοϊδεάτες του ότι το εγχείρημα που είχαν αναλάβει ήταν ανέφικτο. Αν λάβουμε υπόψη τον τουρκικό εθνικισμό από την εμφάνιση των Νεοτούρκων, θα ήταν αδύνατο, δεδομένου του αριθμού των Ελλήνων κατοίκων έναντι εκείνου των Τούρκων, να κρατηθούν στη Μικρά Ασία. Η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν ασφαλώς ολέθρια για τους ξεριζωμένους Έλληνες που έφτασαν ενδεείς πρόσφυγες στη χώρα της καταγωγής τους. Για την κατοπινή εξέλιξη της Ελλάδας όμως αυτή η μετάγγιση ανθρώπινου δυναμικού από τη Μικρά Ασία είχε ευεργετικά αποτελέσματα, ιδίως στην οικονομία, στα γράμματα, στις τέχνες, στον εκσυγχρονισμό της χώρας και στην πολιτισμική της ενότητα.

Γρίφος, περιβεβλημένος με μυστήριο, μέσα σε ένα αίνιγμα. Η περιγραφή της Ρωσίας από τον Τσόρτσιλ έχει μείνει ιστορική. Στα σταυροδρόμια της Ευρώπης και της Ασίας, η Ρωσία είναι για όλους «ο άλλος». Και όμως είναι ένας από τους ισχυρότερους λαούς στη γη και ένας κορυφαίος παίκτης στη διεθνή σκηνή (πράγμα που αποδεικνύεται, οδυνηρά, για άλλη μια φορά στις μέρες μας). Στη Μικρή ιστορία της Ρωσίας, ο κορυφαίος ιστορικός Μαρκ Γκαλεόττι μάς αφηγείται τους 12 αιώνες της πολυτάραχης ιστορίας της: πολύνεκρες μάχες, θρίαμβοι, τραγωδίες, εθνικά όνειρα, ερωτηματικά και διλήμματα. Η ιστορία της Ρωσίας μοιάζει συχνά με ένα παλίμψηστο, καθώς οι αφηγήσεις γράφονταν η μια πάνω στην άλλη ανάλογα με την εκάστοτε πολιτική και πολιτισμική συνθήκη. Ο Γκαλεόττι σηκώνει την κουρτίνα του μύθου και μας οδηγεί στην καρδιά της ρωσικής ιστορίας: στη διαμόρφωση ενός έθνους και στις προσωπικότητες της Ιστορίας, στον Ιβάν τον Τρομερό και στη Μεγάλη Αικατερίνη, στην άνοδο και στην πτώση των Ρομάνοφ, στη Ρωσική Επανάσταση, στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, στο Τσερνόμπιλ και στο τέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Και από την ανάδειξη και επικράτηση του Βλαντίμιρ Πούτιν ως το σημερινό καθεστώς και τα γεγονότα που οδήγησαν στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

«Εξαιρετικό βιβλίο, πραγματικό επίτευγμα να κατορθώσει να καλύψει μια εξαιρετικά μεγάλη χρονική περίοδο σε ένα ευσύνοπτο και εύληπτο βιβλίο».  Peter Frankopan
«Μια διαφωτιστική, διεισδυτική, περιπετειώδης διαδρομή σε 1.000 χρόνια ταραχώδους ιστορίας».  Spectator
«Συναρπαστικό… Ο Galeotti είναι ένας από τους πιο οξυδερκείς πολιτικούς αναλυτές του Πούτιν και της σύγχρονης Ρωσίας».  Financial Times
«Εξαιρετική εισαγωγή στην ιστορία ενός έθνους που η έλλειψη ξεκάθαρων συνόρων το έσπρωξε σε μια συστηματική διαδικασία επεκτατισμού, ρίχνοντας στο ανθρώπινο χωνευτήρι νέες εθνικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές ταυτότητες».  Kirkus

Ο Ernst Gombrich, ένας από τους εξέχοντες θεωρητικούς του εικοστού αιώνα, πέτυχε αυτό που ακόμα και σήμερα φαίνεται απίστευτο: να αφηγηθεί την ιστορία της ανθρωπότητας, από την εποχή του λίθου ως την εποχή της πυρηνικής ενέργειας, σύντομα, περιεκτικά, αλλά και με πειστικό τρόπο. Σίγουρος για τη φιλομάθεια των νεαρών αναγνωστών του, αλλά κι αυτών που έχουν μείνει νέοι, ζωντανεύει με γλώσσα απλή και γλαφυρή την ιστορία του κόσμου, τα επιτεύγματα του ανθρώπου, τη μετάβαση από τη μία ιστορική περίοδο στην άλλη, τις σημαντικότερες προσωπικότητες και συγκρούσεις με τέτοιο τρόπο, που ο αναγνώστης συλλαμβάνει αμέσως αυτή τη μακρά και περίπλοκη πορεία. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βιέννη το 1935. Το 2001, μετά το θάνατο του συγγραφέα, αυτός ο τόμος που είχε κυκλοφορήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο και είχε ήδη μεταφραστεί σε 21 γλώσσες, ξανακυκλοφόρησε σε μια νέα έκδοση, με διορθώσεις και προσθήκες του ίδιου του Gombrich, και με έναν πρόλογο της εγγονής του, Leonie Gombrich, που περιγράφει τη διαδικασία συγγραφής του από την πλευρά της οικογένειας.

Ανά τους αιώνες ο πόλεμος δεν έπαψε να μετασχηματίζει βίαια την κοινωνική, την πολιτική και τη θρησκευτική ζωή των ανθρώπων. Κάθε κοινωνία και κουλτούρα σφυρηλατεί και ενισχύει μέσω των πολεμικών της αφηγήσεων ένα αίσθημα κοινού πεπρωμένου για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, και ο τρόπος με τον οποίο μια κοινότητα αντιλαμβάνεται μια σύγκρουση του παρελθόντος μπορεί να έχει βαθιές και τραγικές συνέπειες. Ο Τζέρεμυ Μπλακ μελετά τον πόλεμο ως παγκόσμιο φαινόμενο και όχι ως μια απλή αλληλουχία στρατιωτικών ηγετών, τακτικών μάχης ή βελτιώσεων στα όπλα. Προσφέρει μια εξαιρετικά περιεκτική επισκόπηση, που εκτείνεται από την Κίνα των Χαν ως την Ασσυρία, από τη Μεσοποταμία ως την Τροία, από την αυτοκρατορική Ρώμη ως τη ναπολεόντεια Γαλλία, από το Βιετνάμ και το Αφγανιστάν ως την Ουκρανία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) «Ο Τζέρεμυ Μπλακ κατάφερε να συμπυκνώσει ένα αχανές και πολύπλοκο θέμα σε ένα εξαιρετικά περιεκτικό και έγκυρο βιβλίο, που προσεγγίζει την παγκόσμια ιστορία, αποφεύγοντας τα κλισέ, που περιγράφει με πληρότητα την ποικιλομορφία του πολέμου, απ' άκρη σ' άκρη της ιστορίας της ανθρωπότητας». (καθ. Andrew Roberts, συγγραφέας του Churchill: Walking with Destiny) «Μια εξαιρετική επισκόπηση της ιστορίας του πολέμου. Συστήνεται ανεπιφύλακτα σε όποιον επιθυμεί να κατανοήσει την εξέλιξη του πολέμου ανά την υφήλιο, από την προϊστορία έως σήμερα». (καθ. Heather Jones, Royal College of London) «Μια πραγματικά παγκόσμια επισκόπηση, με πραγματικά αξιοθαύμαστη συμπύκνωση!»

O ιστορικός Θάνος Βερέμης εντρυφά σε σημαντικές στιγμές της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας μας, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να είναι λιγότερο γνωστές. Mοτίβα όπως ο διχασμός και οι συγκρούσεις συντηρητικού και ριζοσπαστικού λαϊκισμού επανέρχονται σταθερά.
Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος δεν τελείωσε το 1918 για την Ελλάδα, αλλά το 1922. Η παράταση αυτή υπήρξε ολέθρια για μία κοινωνία εκτεθειμένη στον διχασμό. Ο ερχομός εξάλλου 1.300.000 προσφύγων το 1922-23 έσπρωξε τους νεοφερμένους, που τοποθετήθηκαν στα αστικά κέντρα, να ενταχθούν στον ριζοσπαστισμό του ΚΚΕ. Χάρη στους αποσυνάγωγους της Καταστροφής, η Aριστερά απέκτησε δυνάμεις για να αντισταθεί στον κατακτητή της Κατοχής αλλά και στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία του μεταπολεμικού κράτους. Τον Εμφύλιο κέρδισε στρατιωτικά ένα κεντροδεξιό κράτος, αλλά την ειρήνη επηρέασαν και οι ηττημένοι. Η αντίδραση των επαγγελματιών της δεξιάς, που απειλούνταν πλέον να μείνουν εκτός λειτουργίας του συστήματος μετά την επανασυγκόλληση της διχασμένης κοινωνίας την οποία επιχειρούσε η Ένωση Κέντρου, προκάλεσε την επιβολή μιας απροσδόκητης στρατιωτικής δικτατορίας. Το συντηρητικό κόμμα βρήκε μία νέα αποστολή μετά το 1974 χάρη στον εκσυγχρονισμό που επέβαλε στην πολιτική ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η διάκρισή του ανάμεσα στον δεξιό λαϊκισμό και την ευεργετική επίδραση της Ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς στα ελληνικά ζητήματα έγινε η πιο σημαντική προσφορά του στη μεταδικτατορική Ελλάδα. Ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, κατάφερε να προσαρμόσει τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό και να ενισχύσει τη σχέση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της εισόδου της χώρας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Μετά την πενταετία του ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στην εξουσία, στόχος είναι να απεγκλωβιστεί η Ελλάδα από τις ολέθριες διχαστικές εκκρεμότητες του παρελθόντος.

Πάνω απ' τα μαρτυρικά χωριά, απλώθηκε σκοτάδι και ο ήλιος ρότα έπαιρνε πηγαίνοντας στην δύση, ο φασισμός την λευτεριά, την έβαλε σημάδι και πόνου αποτυπώματα στον χρόνο έχει αφήσει.

Οι "Μνήμες της Κατοχής" αποτελούν ένα συνδυασμό χρονικού και λευκώματος. Αιτία η προσωπική γραφή του Ηλία Ν. Φέρτη και η εικαστική του δημιουργία. Αφορμή τα βιώματά του στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ελλάδα. Το βιβλίο απαρτίζεται από δύο μέρη. Σε 231 σελίδες, όπου ο συγγραφέας παραθέτει τις δυσκολίες, την εξαθλίωση, την προδοσία, αλλά και τον αγώνα για την απελευθέρωση από τον κατακτητή και τις υπόλοιπες 60 σελίδες, όπου και παρατίθεται πλούσια εργογραφία από τις εικαστικές του δημιουργίες εκείνης της περιόδου.
Πρόκειται για ένα συλλεκτικό έργο που απευθύνεται σε όλους όσοι επιθυμούν να θυμούνται, αλλά και να γνωρίζουν μία από τις δυσκολότερες περιόδους του Ελληνισμού τον περασμένο αιώνα. Η έκδοση συνοδεύεται από αναλυτικό ευρετήριο ονομάτων των πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών της Κατοχής.