Ελληνικά

Τι κι αν είμαστε μικροί ή μεγάλοι, κοντά ή μακριά, όλοι χρειαζόμαστε κάποιον να μας προστατεύει. Μια ιστορία για ένα ταξίδι... Για όποιον έχει αναρωτηθεί: "Εμένα, ποιος θα με προστατεύει;". Και για όποιον έχει απαντήσει: "Εγώ". Ένα παραμύθι για όλες τις ηλικίες

Ένα βιβλιαράκι που γράφτηκε με πολύ κέφι και ουρανοκατέβατη έμπνευση. Με την χαρακτηριστική παιγνιώδη και χιουμορίζουσα γραφή του Νίκου Δ. Πλατή.

Αποτελείται από 32 (κάπως μεταφυσικές) συναρπαστικές (κι ενίοτε ρεαλιστικές) μικρές ιστορίες∙ μια δε από αυτές διαδραματίζεται στο Χούνγκα, το Τόνγκα, το Τουγκατάπου, τη Νουκουαλόφη και τις νήσους Κόκος, αλλά και στην καρδιά της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, τις ημέρες εκείνες που ο Κάρολος Δαρβίνος και ο μέγας βοτανολόγος Τζόζεφ Ντάλτον Χούκερ αλληλοδέρνονταν ανηλεώς: «Φημολογείτο, μάλιστα, πως ο Τζόζεφ πέρασε ένα βήμα μπροστά αυτή τους την αντιπαράθεση, όταν, ένα συννεφιασμένο και βροχερό απόγευμα του 1861, εκεί πίσω από την Κρατική Όπερα της Βιέννης, του έβαλε μια περιποιημένη τρικλοποδιά. Ο Κάρολος, όμως, αφού μετεωρίστηκε για κάνα δίλεπτο, κατάφερε και ισορρόπησε, αποσοβώντας έτσι το ενδεχόμενο να βρεθεί φαρδύς πλατύς στην παρακείμενη λιμνούλα με τα λασπόνερα. Εν συνεχεία, αντεπετέθη με ορμή, λογχίζοντας με την ομπρέλα του τον πρώην φίλο του στα παΐδια. […]»

Η συγκρότηση και η λειτουργία του προσωπείου στα ποιήματα του Καβάφη συνιστά θεμελιακό μηχανισμό της ποιητικής του, ομόλογο με την εξέλιξή της. Συγχρόνως, επιβεβαιώνει την ανεξάντλητη δραματική φαντασία και τη γλωσσική οξύνοια του Καβάφη, ο οποίος είχε συλλάβει τις δυνατότητες που διανοίγονται για τον ποιητικό λόγο μέσω της υποκριτικής, πολύ πριν δημιουργηθεί από διάφορα θεωρητικό σχήματα η σχετική εργαλειοθήκη (όπως, π.χ., η επιτελεστικότητα του J. Austin, 1962 και η σκηνοθετική-οργανωτική λειτουργία του Gerard Genette, 1972/1983).
Η διασταύρωση της θεωρίας της ειρωνείας με το καβαφικό έργο μού αποκάλυψε το γεγονός ότι η σύνθετη και ενίοτε αινιγματική δραματική διάσταση της ποίησής του είναι ενδεχομένως το πιο κρίσιμο ζήτημα του καβαφικού εργαστηρίου. Συναρτημένη άμεσα με την καβαφική διαλεκτική, την πολυφωνία και την ενορχήστρωση διαφορετικών φωνών, η δραματικότητα υπηρετείται συστηματικό από το προσωπείο -βασικό μηχανισμό και της ειρωνείας- το οποίο αποβαίνει σταδιακό το κατεξοχήν συγγραφικό τέχνασμα του Καβάφη.
Η μελέτη της συγκρότησης και της λειτουργίας των προσωπείων στα αναγνωρισμένα ποιήματα του Αλεξανδρινού όχι μόνον αναδεικνύει την καβαφική πινακοθήκη και τη γενεαλογία της, αλλά και ερευνά πυρηνικά ζητήματα της ποιητικής και της κοσμοθεωρίας του.

«Ποτέ μια ύπαρξη δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξη μιας άλλης ύπαρξης. Το λάθος μου ήταν ότι θέλησα να αναστήσω τον μαρκήσιο ντε Ρολμπόν», αποφαίνεται σπαρακτικά, κάτω από τους ήχους μιας τζαζ μελωδίας στη βροχερή Μπουβίλ, ο Αντουάν Ροκαντέν, ο ήρωας της Ναυτίας του Jean - Paul Sartre, κάνοντας την απόπειρα του βιογραφείν να μοιάζει παράλογη, ακανθώδης, δύστοκη, ακυβέρνητη πολλές φορές… Γνωρίζοντας την τεράστια δυσκολία να «αναστήσει» κανείς έναν άλλο άνθρωπο μιλώντας γι’ αυτόν και έχοντας ανειρήνευτη δυσπιστία γι’ αυτά που έγραψα, προσπάθησα να αναδείξω κάποιους από τους σταθμούς της πνευματικής διαδρομής και της δημόσιας παρουσίας ενός μοναχικού πανεπιστημιακού δασκάλου, του Ν. Βλάχου, που σε ένα φτωχό και άνευρο διδακτικό και ιστοριογραφικό περιβάλλον παραδομένων «αληθειών» και βεβαιοτήτων, τόλμησε να διατυπώσει τις δικές του «ασέβειες», έτσι όπως τις αποτιμούσε ο μακρινός του ομότεχνος J. Michelet και έτσι όπως μάς τις θύμισε o μεταγενέστερός του Φ. Ηλιού.

ΜΑΡΚ: Πώς μπορείς να λες, μπροστά μου, ότι αυτά τα χρώματα σε συγκινούν;…
ΥΒΑΝ: Γιατί είναι αλήθεια.
ΜΑΡΚ: Αλήθεια; Αυτά τα χρώματα σε συγκινούν;
ΥΒΑΝ: Ναι. Αυτά τα χρώματα με συγκινούν.
ΜΑΡΚ: Αυτά τα χρώματα σε συγκινούν, Υβάν;
ΣΕΡΖ: Αυτά τα χρώματα τον συγκινούν! Είναι δικαίωμά του!
ΜΑΡΚ: Όχι, δεν είναι δικαίωμά του.
ΣΕΡΖ: Τι εννοείς «δεν είναι δικαίωμά του»;

 

 

Βασικό στοιχείο της δραματουργίας της Γιασμίνα Ρεζά είναι η εστίαση σε φαινομενικά ασήμαντα στοιχεία της πραγματικότητας, στις ελάχιστες εκείνες ρωγμές που γίνονται χάσματα και την καταβροχθίζουν. «Μου αρέσει να πηγαίνω από το πιο μικρό στο πιο μεγάλο», λέει η συγγραφέας, «γιατί πιστεύω πως η μεταφυσική του ανθρώπου δεν κρύβεται στις μεγάλες ηρωικές στιγμές. Η απόγνωση και τα μυστικά του κρύβονται στις αόρατες λεπτομέρειες, σ’ αυτές τις μόνιμες και ανεπαίσθητες χαραμάδες της καθημερινότητας».

Μέγιστη ανατόμος του ανθρώπινου ψυχισμού, η Γιασμίνα Ρεζά φωτίζει τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις των ηρώων της, χωρίς να κρίνει ή να νουθετεί. Η ευφυΐα με την οποία περιγράφει την αγωνία που εμπεριέχεται σε κάθε είδους ψευδαίσθηση αγγίζει τον αναγνώστη-θεατή με τρόπο άμεσο και καταλυτικό. Η γραφή της, λαμπερή και κοφτερή σαν λεπίδα, προκαλεί το γέλιο αλλά και τη θλίψη για το παράλογο της ύπαρξης, ισορροπώντας αριστοτεχνικά ανάμεσα στη σοβαρότητα και την ελαφράδα, ανάμεσα στις επιθυμίες και τη ματαίωσή τους, τις ελπίδες και τις διαψεύσεις τους.

Σε κάθε μεγάλη κρίση οι Έλληνες ξέρουν καλά πώς να χωρίζονται σε στρατόπεδα και να κρύβονται πίσω από αυτά, εκστομίζοντας μεγάλα, στομφώδη λόγια και προβαίνοντας σε ακόμα μικρότερες πράξεις. Καθένας προσπαθεί ταμπουρωμένος πίσω από τη δική του "αλήθεια", να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα και ταυτόχρονα να κρυφτεί από την ίδια την πραγματικότητα. Έτσι και σε αυτή την κρίση δεν άλλαξε πολύ η συνταγή. [...] Αυτό από το οποίο πάσχει η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, και έγινε φανερό πλέον με την κρίση, είναι το έλλειμμα αξιοκρατίας, η απουσία διαφάνειας, η ανυπαρξία δίκαιης και ανάλογης με τα προσόντα προοπτικής εξέλιξης, που έχει ως συνέπεια μια γενικευμένη ψυχική και ψυχολογική ανασφάλεια, η οποία επιτείνεται από τη διάψευση οποιοσδήποτε προσδοκίας οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης. Με άλλα λόγια, αυτό που αποκαλούμε απουσία κοινωνικής κινητικότητας και οποιοσδήποτε εργασιακής δεοντολογίας και εντέλει έννοιας κοινωνικής δικαιοσύνης.

Αυτό το βιβλίο ολοκληρώθηκε την «εποχή των αναδυόμενων νέων επιδημιών», της «ανοσίας
της αγέλης» και της «βιοδυστοπίας». Η ευγονική, ο εκφυλισμός και η βιοπολιτική συνιστούν
τον εννοιολογικό σκελετό του. Κίνητρο του καθηγητή Γιώργου Κόκκινου για τη συγγραφή του
ήταν η γεφύρωση, από τη μια πλευρά, ορισμένων πτυχών της κοινωνικής ιστορίας, σχετικά
παρασιωπημένων ή άγνωστων στην ελληνική ιστοριογραφία, και, από την άλλη, της
διανοητικής ιστορίας.
Συγκεκριμένα, στο πεδίο της παρούσας έρευνας, η διανοητική ιστορία και, ειδικότερα, αυτή η
συνιστώσα που ασχολείται με τις ιατρικές αντιλήψεις αναφορικά με «τη ζωή που αξίζει ή δεν
αξίζει να ζει και να αναπαράγεται», συναντιέται με τα επιστημολογικά παραδείγματα που
δέσποσαν στις βιο-ιατρικές επιστήμες από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον ύστερο 20ό.
Στον ύστερο 20ό αιώνα και στις πρώτες πλέον δεκαετίες του 21ου οι βιο-ιατρικές επιστήμες
υπέστησαν την αμφισβήτηση του απόλυτου γενετικού καθορισμού και έχουν εισέλθει στη
λεγόμενη «μεταγονιδιακή – μεταγενωμική εποχή» (postgenomic age). Το ειδοποιό της
γνώρισμα είναι η επίγνωση ότι υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες παρέμβασης στην
κληρονομικότητα: αφενός βιολογικοί και αφετέρου κοινωνικο-πολιτισμικοί. Η διαμόρφωση
κάθε ατόμου συναρτάται από τον κληρονομημένο γενετικό του κώδικα, αλλά και από τις
ιδιαίτερες σηματοδοτήσεις του βίου του, οι οποίες προκύπτουν από την ιστορική περίοδο, τον
τρόπο ζωής, ακόμα και από επιγενετικές εγγραφές που οφείλονται στο τραυματικό παρελθόν
των προγόνων.
Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών που αφηγούνται εδώ είναι μάλλον οι ποικιλώνυμοι
«θεραπευτές», όσοι δηλαδή ταυτίζονται με τις λογοθετικές πρακτικές της καταγγελίας και της
ελεγκτικής κυριαρχίας συγκροτώντας το «πρόβλημα» και εδραιώνοντας την κυρίαρχη οπτική
γωνία, με άλλα λόγια αυτοί που επιβάλλουν σε άλλους την κατάσταση του παρία, της
εξαίρεσης ή ακόμα και της «γυμνής ζωής», στη μεταιχμιακή ζώνη στην οποία αυτό που
διακυβεύεται είναι το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή: ευγονιστές διανοούμενοι, γιατροί
(υγιεινολόγοι, ψυχίατροι, σεξολόγοι, γυναικολόγοι, παιδίατροι, δερματολόγοι,
αφροδισιολόγοι, επιδημιολόγοι), εγκληματολόγοι, ιατροδικαστές, πολιτικοί, φιλόσοφοι,
τεχνικοί εμπειρογνώμονες για την υγεία, παιδαγωγοί, συγγραφείς, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες.
Ευελπιστούμε ότι δεν απουσιάζει από τη μελέτη αυτή η οπτική γωνία των στιγματισμένων,
των παριών, του σωματικού πόνου και της ψυχικής οδύνης τους. Παρ’ όλα αυτά οι διαθέσιμες
πηγές για να επιχειρηθεί το άλμα σε μια ιστορία «από κάτω προς τα πάνω» ασφαλώς δεν
επαρκούν και κυρίως δεν είναι αντιπροσωπευτικές της τραυματικής εμπειρίας και του
πολύπλοκου βιόκοσμου όλων των στοχοποιημένων ομάδων. Άλλωστε πώς θα μπορούσε να
συμβεί αυτό σε μια μονογραφία;

Η ιστορία του Λευκού Ρόδου, άγνωστη εν πολλοίς στην Ελλάδα, είναι πλέον ένας θρύλος της ιστορίας της Δύσης: πρόκειται για μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου του Μονάχου, με ετερογενείς κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι οποίοι δημιούργησαν, μεσούντος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, την πλέον εμβληματική αντιναζιστική οργάνωση της Γερμανίας. Το Λευκό Ρόδο, από τον Ιούνιο του 1942 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943, τύπωσε και μοίρασε στο προαύλιο του Πανεπιστημίου του Μονάχου έξι προκηρύξεις ευθείας εναντίωσης στον Χίτλερ, στο ναζιστικό καθεστώς, στη ναζιστική ιδεολογία - και συνακόλουθα στην ανοχή και συναίνεση του γερμανικού λαού στα εγκλήματα του ναζισμού. Πολύ σύντομα όλα τα μέλη της οργάνωσης συνελήφθησαν και αποκεφαλίστηκαν μετά τις γνωστές δίκες-παρωδία του ναζιστικού καθεστώτος. Ανάμεσά τους και η Σόφι Σολ, που πρόσφατα ψηφίστηκε ως η σημαντικότερη Γερμανίδα του 20ού αιώνα. Στο βιβλίο αυτό μεταφράζεται το πλήρες κείμενο των έξι προκηρύξεων του Λευκού Ρόδου, σε μια προσπάθεια όχι μονάχα να θυμηθούμε την κτηνωδία του ναζισμού, αλλά και να σκεφτούμε πως η φράση των φοιτητών του Μονάχου "Είμαστε όλοι ένοχοι, ένοχοι, ένοχοι" αφορά εμάς, αφορά τα παροντικά και τα επερχόμενα εγκλήματα του πολιτισμού μας, αφορά εμάς και τα παιδιά μας στα χρόνια που έρχονται.

Στο διάλειμμα, τα παιδιά καβγαδίζουν για το ποιο παιχνίδι να παίξουν. Κάποια επιβάλλουν την άποψή τους με το ζόρι. Η Δημοκρατία καταπατείται. Έτσι, παρεμβαίνει η δασκάλα που προσκαλεί όλη την τάξη σ' ένα χρονοταξιδάκι στα χρόνια της Χούντας. Μέσα από μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τα παιδιά κατανοούν την αξία της Δημοκρατίας στην καθημερινή ζωή μας.