Λογοτεχνία

Η ιδέα: Η συνέργεια του "105,5 ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ" και των εκδόσεων ΤΟΠΟΣ στοχεύει, με μεσολαβητή το δοκιμασμένο κριτήριο πέντε γνωστών και συνάμα διαφορετικών στις προτιμήσεις τους πεζογράφων, να υποστηρίξει μερικές από τις πιο ελπιδοφόρες φωνές στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Τα κείμενα: Δικαιώνουν την επιλογή και κυρίως προσφέρουν μια απολαυστική πέρα για πέρα αξιανάγνωστη λογοτεχνία, που ακυρώνει τις συχνές επιφυλάξεις για μια ανθολογία. Οι φωνές: Ο ανήσυχος αναγνώστης, σε όλες αυτές τις -διαφορετικών τάσεων- φωνές, θα αναγνωρίσει ως κοινό στοιχείο την αυθεντικότητα, την επιτυχή πραγμάτωση των όποιων προθέσεων, φωνές με συνείδηση του ρόλου και της τέχνης τους. Η ελπίδα: Οι συντελεστές της έκδοσης ελπίζουν αυτές οι φωνές να αποκτήσουν κριτικούς όσο και πιστούς συνοδοιπόρους αναγνώστες στο μακρύ ταξίδι που τους περιμένει.

153 και 1 ποιήματα Ο εκδοτικός μας οίκος εξέδωσε πρόσφατα τη σύνθετη και πρωτότυπη εργασία "153 και 1 ποιήματα - Καβάφης, καβαφική ποίηση και Απουάνοι" με εισαγωγή και επιμέλεια του αλεξανδρινού Παναγιώτη Καρματζού, φιλόλογου-συγγραφέα, όπου ο αναγνώστης ενημερώνεται, εκτός του ποιητικού έργου του Καβάφη, και για την κίνηση των Απουάνων. Η "λανθάνουσα" και αντικομφορμιστική αυτή κίνηση, έχοντας ως πρότυπο την αντίστοιχη ιταλική "οι φίλοι της Άπουας", αποτέλεσε με την εκτύπωση του σπανιότατου εντύπου "Τέχνη και Ρουτίνα, φυλλάδα πρώτη", όπως την χαρακτηρίζουν οι ίδιοι, το πρώτο ουσιαστικά μανιφέστο υπέρ της καβαφικής ποίησης. Η ανατύπωση του έντυπου αυτού καθώς και του επίσης σπάνιου κείμενου του Γεωργίου Βρισιμιτζάκη για τους Απουάνους έρχονται να αποκαλύψουν κάποια ακόμη στοιχεία της εποχής εκείνης και να εμπλουτίσουν περισσότερο την ήδη πλούσια βιβλιογραφία του μοναχικού της Αλεξάνδρειας. Οι 153 ποιητικές μονάδες, που αναγνώρισε ο Καβάφης, καθώς και το ποίημά του "Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας", που είχε επίσης αναγνωρίσει (δημοσιεύτηκε όμως μετά το θάνατο του ποιητή), αποτελούν το κυρίως σώμα της καβαφικής ποίησης και προσφέρουν στους ολιγαρκείς αναγνώστες ικανοποίηση και στους απαιτητικούς έναυσμα για περαιτέρω ανάγνωση και έρευνα.

Σήμερα, στις απαρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, ο Ουίλιαμ Μπλέικ παρότι είναι ένας απο τους πιο διάσημους ποιητές της Ευρώπης, εξακολουθεί να παραμένει στην λογοτεχνική περίμετρο, ή μοιάζει να περισσεύει, μ'έναν πράγματι παράδοξο τρόπο: οι αναγνώστες του είναι αμέτρητοι μα η ποιητική του επίδραση μοιάζει σχεδόν ανύπαρκτη. Πρωτίστως γιατί ο Μπλέικ συστήνεται απλά σαν ένας μεταφυσικός και παράδοξος οραματιστής που εξέφρασε ένα σημαντικό κομμάτι του πνεύματος της γοτθικής κουλτούρας. Ο Ουίλιαμ Μπλέικ όμως δεν ήταν τίποτε άλλο απο ένας μελλοντικός ποιητής, και τέτοιος παραμένει. Πρόκειται λοιπόν, όταν μιλάμε για τα ποιήματά του, για μία ανάγνωση μέλλοντος.

Τι είναι γραφή; Γραφή είναι ένα παιγνίδι με λέξεις. Αρχικά, φαίνεται απλό. Τι πιο απλό, από το να βάλεις κάμποσες λέξεις στη σειρά!

Το ίδιο και στην ομιλία, λες... λες..., αυξομειώνεις τον τόνο της φωνής σου, χειρονομείς, απαντά ο άλλος, διακόπτεις και ξαναρχίζεις. Γυρίζεις πίσω και λίγα θυμάσαι απ' αυτά που είπες. Κι αυτοί που τα' άκουσαν, θυμούνται κάτι γενικό, φυσικά, αν σε πρόσεχαν... Άλλως, έπεα πτερόεντα!

Στη γραφή, ανά πάσα στιγμή ξέρεις ποια είναι η λέξη - η πριν και η πιο πριν.

Κι αν διατύπωσες σωστά την έννοια που ήθελες! Σβήνεις - γράφεις, σβήνεις - γράφεις, μέχρι να πεις αυτό που θες. Ακριβώς αυτό που θες, ακόμα κι αν κρύβεις και καμιά λέξη πού και πού.

Άσε που άμα είσαι καλός, χρησιμοποιείς και κάτι ...εργαλεία. Πώς τα λένε;... τόνοι, πνεύματα. Ναι, τόνοι, πνεύματα. Με την Κρίση -της γλώσσας εννοώ- λιγόστεψαν! Ψιλή, δασεία, βαρεία...

Προσωπικά με κέντριζε η υπογεγραμμένη, σαν έψαχνα χώρο να τη βάλω:
"Τω αγνώστω Θεώ..." αποσιωπητικά και εισαγωγικά.

 

Πόσες λέξεις γράφει κανείς σε μία ώρα και για πόσες συνεχόμενες ώρες, ώστε να σώσει μια ζωή; Όχι τη δική του. Κάτι σαν το πρόβλημα της Χαλιμάς. Τι παραμύθια να επινοεί από νύχτα σε νύχτα και για πόσες νύχτες; Αλλά εκείνη είχε να σώσει τη δική της ζωή. Το επίτευγμα της Χαλιμάς είναι γνωστό – χίλιες και μία νύχτες. Το επίτευγμα του ήρωα σε αυτό το θρίλερ ανακοινώνεται επίσης στον τίτλο: 17 ώρες. Το ζήτημα είναι πώς δένουν μεταξύ τους τα «παραμύθια» που σκαρώνει κάθε ώρα και τι γίνεται με τη ζωή που κρίνεται από τις αντοχές και την επινοητικότητά του. Όπως οφείλεται σε κάθε θρίλερ, το τελευταίο παραμύθι, εκείνο που συναιρεί όλα τα προηγούμενα, είναι γεμάτο ανατροπές.

Σουηδία, 1793. Έχει περάσει παραπάνω από ένας χρόνος από τον θάνατο του βασιλιά Γουσταύου Γ’• στον απόηχο του θανάτου του, με τους επιγόνους να αλληλοσπαράσσονται για τη διαδοχή, και έντονο τον φόβο πως η Γαλλική Επανάσταση θα εξαπλωθεί στη Σουηδία, η εμπιστοσύνη πλέον σπανίζει, ενώ την παράνοια και τους συνωμοτικούς ψιθύρους τους βρίσκεις σε κάθε γωνιά. Ένα ακρωτηριασμένο πτώμα που ανακαλύπτεται στα νερά μιας λίμνης στο νησί Σέντερμαλμ θα οδηγήσει τον αστυνόμο Σέσιλ Βίνγκε σε μονοπάτια δύσβατα γεμάτα παγίδες. Θα βρεθεί βυθισμένος σ’ έναν κόσμο σκοτεινών μυστικών και ανείπωτου φόβου… Και όσο προχωράει, τόσο περισσότερο αγγίζει την υψηλή κοινωνία της Στοκχόλμης. Ένα μοναδικό ντεμπούτο που συνδυάζει το θρίλερ με το ιστορικό μυθιστόρημα και πουλήθηκε σε 15 χώρες μέσα σε λίγες μόλις μέρες. «Πρόκειται για ένα αναπάντεχο αριστούργημα». Arne Dahl

Το καθεστώς παντοδυναμίας του διαβόητου Βαρόνου Ρόιτερχολμ πλησιάζει προς το τέλος του και το κυνήγι απέναντι σε όσους συνωμότησαν εναντίον του εντείνεται. Σε ένα γράμμα είναι καταγεγραμμένα τα ονόματα όλων τους. Και το γράμμα αυτό τελευταία φορά το είδαν στα χέρια της Άννας Στίνας Κναπ, της οποίας τα ίχνη έχουν χαθεί.
Ο Τίκο Σέτον, κυνηγημένος μετά την αποκάλυψη των εγκλημάτων του, περιπλανιέται στην πόλη, προσπαθώντας να αποκαταστήσει τη χαμένη του τιμή. Μοναδική του ελπίδα η συμφιλίωση με εκείνους που κάποτε τον εκδίωξαν. Προκειμένου να λάβει συγχώρεση, σκοπεύει να προκαλέσει ένα τόσο εντυπωσιακό και φρικιαστικό χάος, που μπροστά του ό,τι έχει κάνει μέχρι τώρα θα ωχριά.
Ο Έμιλ Βίνγκε είναι αποφασισμένος να τον σταματήσει. Νιώθει όμως μόνος του σε αυτό το κυνήγι. Ο σύντροφός του Μίκελ Καρντέλ, με φριχτά εγκαύματα στο σώμα του, αναζητά την Άννα Στίνα Κναπ θεωρώντας τον εαυτό του υπεύθυνο για τον θάνατο των παιδιών της. Εκείνη όμως παραμένει άφαντη.

εμπεριέχεται η αίσθηση της κατάρρευσης. Στη λογοτεχνία, την τέχνη και τη μουσική, ήδη το 1913, έχει γίνει συνείδηση πως η ανθρωπότητα έχει χάσει την αθωότητά της.

Ο Φρανς Κάφκα γράφει στην Φελίτσε Μπάουερ υπέροχα μακροσκελή γράμματα, τα οποία τελικά θα ματαιώσουν το γάμο τους. Ο Προυστ αναζητά τον χαμένο χρόνο. Ο Στραβίνσκι και ο Σένμπεργκ προκαλούν ανήκουστα σκάνδαλα, ο Ντυσάν στερεώνει μια ρόδα πάνω σ' ένα σκαμνί κουζίνας, στο Μόναχο ο Ζίγκμουντ Φρόιντ και ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε βγαίνουν μαζί για ποτό, ένας αυστριακός ζωγράφος ονόματι Αδόλφος Χίτλερ πουλάει τα τοπία του σαν καρτ ποστάλ, ένας δεκατριάχρονος ονόματι Μπέρτολτ Μπρεχτ γίνεται αρχισυντάκτης μιας σχολικής εφημερίδας στο Άουγκσμπουργκ και ο Έρνστ Λούντβιχ Κίρχνερ ζωγραφίζει ξανά και ξανά την Πότσνταμερ Πλατς. Η νεαρή Κοκό Σανέλ ανοίγει την πρώτη της μπουτίκ.

1913: Αρχή και τέλος, θρίαμβος και μελαγχολία συγχωνεύονται, όλα γίνονται τέχνη. Μετά τίποτε δεν θα είναι πια ίδιο.

Ο Φλόριαν Ίλις κατάφερε να δημιουργήσει με το βιβλίο του το συναρπαστικό πορτρέτο μιας μοναδικής χρονιάς, όπου ο 19ος αιώνας πέφτει με πάταγο επάνω στον 20ό αιώνα των πολέμων και των ακροτήτων, και αναδεικνύει το έτος 1913 σε μια στιγμή ύψιστης άνθησης και συγχρόνως προάγγελου της καταστροφής, με ένα μεγαλόπρεπο πανόραμα που ξετυλίγεται ολοζώντανο μπροστά μας.

 

Τον Σεπτέμβριο του 1934 ο Ανδρέας Εμπειρίκος ολοκλήρωσε το πρώτο του ποιητικό έργο με τίτλο "1934". Είναι μια πλήρης ποιητική ενότητα έτοιμη προς έκδοση που περιέχει στο τέλος του τετραδίου και τα αναλυτικά της Περιεχόμενα. Είναι ποιήματα γραμμένα το 1933 και κυρίως το 1934. Το γνωστότερο για το οποίο μιλάει με ενθουσιασμό ο Ελύτης στην Αναφορά στον Ανδρέας Εμπειρίκο, είναι το "Θέαμα του Μπογιατιού ως κινούμενου τοπίου". Ο Εμπειρίκος δεν προχωράει στην έκδοση, γιατί στο μεταξύ γράφει την αμιγώς υπερρεαλιστική Υψικάμινο, με την οποία θα κάνει τη θεαματική του είσοδο στα ελληνικά γράμματα λίγους μήνες μετά, την άνοιξη του 1935, παράλληλα με την ιστορική του διάλεξη για τον "σουρεαλισμό" και την έναρξη της πρακτικής της ψυχανάλυσης. Ο ποιητής έχασε το χειρόγραφο μετά τον πόλεμο. Προς το τέλος της ζωής του, γύρω στο 1971-1972, αναδιαπραγματευόμενος το παρελθόν του, προσπάθησε να ανασυγκροτήσει τη συλλογή, βρίσκοντας 14 από τα 39 ποιήματα (το ένα εξ αυτών το αναμορφώνει ριζικά) και προσθέτοντας ένα νέο ποίημα. Δίνει σ' αυτό το νέο τετράδιο τον ευφάνταστο και καίριο τίτλο ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ Ή ΚΑΤΑΓΩΓΗ. Το 2006 τα πρωτότυπα χειρόγραφα βρέθηκαν στις περίφημες βαλίτσες της μητέρας του, που ανακαλύφθηκαν στην αποθήκη του σπιτιού του. Η πρώτη του συλλογή ανασυστήθηκε πλέον και εκδιδεται με εισαγωγή και φιλολογική επιμέλεια του Γιώργη Γιατρομανωλάκη. Ο τίτλος περιέχει την αρχή και το τέλος του τόξου: 1934- ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ Ή ΚΑΤΑΓΩΓΗ. Ο τόμος περιέχει τη σύνθεση του 1934, τα ποιήματα του 1933 που έμειναν εκτός επιλογής για λόγους προσωπικούς (ποιήματα για τον Νικόλα Κάλας κ.ά.) και λόγους πολιτικούς (επαναστατικά ποιήματα), καθώς και τα δυο τελευταία του ποιήματα της Προϊστορίας ή Καταγωγής που συνέταξε το 1971-72. Ο ποιητής, 40 χρόνια μετά το θάνατό του, δεν παύει να προσφέρει τα δώρα του στους λάτρεις του έργου του.

"Ο γέρος μου με έδιωξε απ' το σπίτι την επομένη των εικοστών γενεθλίων μου. Κούρνιαξα κι εγώ στην κατάληψη της σχολής μου, για να στεγάσω μαζί με τις προσδοκίες ενός ολόκληρου κινήματος και το δικό μου σαρκίο. Τα μεγάφωνα ξερνούσαν συνθήματα ηλεκτρίζοντας την ατμόσφαιρα, θειάφι και αδρεναλίνη. Από μακριά ακούγονταν σειρήνες περιπολικών, για λόγους άσχετους με την περίσταση. Σύρθηκα με κόπο προς το κυλικείο. Κανονικά δεν θα 'πρεπε να ομιλώ τοιουτοτρόπως, υποτίθεται ότι οι αγωνιστές δεν σέρνονται στους διαδρόμους. Εγώ πάντως σερνόμουν. Μπορεί η περιγραφή να εκληφθεί και ως αυτοκριτική. Σήμερα προτιμούν τον όρο αυτοκάθαρση, αλλά σίγουρα η αυτοκριτική χτυπάει καλύτερα στο αφτί. Τουλάχιστον στο αριστερό." Ο Βλαδίμηρος Δημητριάδης, ο πρωταγωνιστής του Σπλιτ!, επιστρέφει στα είκοσί του χρόνια, στο 1983, "τότε που άρχισαν όλα". Διωγμένος από το σπίτι, συμμετέχει στην κατάληψη της σχολής του, ζει αμλετικά διλήμματα, τζογάρει, συλλαμβάνεται, ερωτεύεται, προσπαθεί να λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα. Όλ' αυτά λίγο πριν από την έλευση του οργουελικού 1984. Ανελέητο χιούμορ και αυτοσαρκασμός, σ' ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης και συλλογικής αυτογνωσίας. Χρονικό αλλά και αλληγορία μιας εποχής στην οποία ανάγονται αρκετές μεταγενέστερες περιπέτειες της χώρας.