Ιστορία

Συζητάμε για την άνοδο των ναζί εντελώς αποστασιοποιημένα, σαν μια υπόθεση του παρελθόντος που δεν μας αφορά. Θεωρούμε δεδομένο ότι οι Γερμανοί του 1930 ήταν πολύ διαφορετικοί από εμάς και το γεγονός ότι αντιλαμβανόμαστε τα λάθη τους επιβεβαιώνει την ανωτερότητά μας. Κι όμως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Γιατί καταλύθηκε τόσο γρήγορα και τόσο ολοσχερώς η δημοκρατία στη Γερμανία τη δεκαετία του '30; Πώς επέτρεψε μια δημοκρατική κυβέρνηση στον Αδόλφο Χίτλερ να αδράξει την εξουσία; Στον "Θάνατο της Δημοκρατίας", ο Benjamin Carter Hett δίνει τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και η ιστορία που αφηγείται αφήνει ανησυχητικούς απόηχους για τη δική μας εποχή, αποδεικνύοντας πόσα κοινά έχουμε τελικά με τους Γερμανούς του 1930. Αποκαλύπτει τη μυωπική στάση που υιοθέτησαν οι συντηρητικοί Γερμανοί πολιτικοί πιστεύοντας πως ο Χίτλερ και οι οπαδοί του θα προθυμοποιούνταν να τους υποστηρίξουν, παραγνωρίζοντας ότι οι προσπάθειές τους να χρησιμοποιήσουν τους ναζί εξυπηρετούσαν εντέλει τον Χίτλερ. Κατ' αυτόν τον τρόπο του παρέδωσαν εκούσια τα εργαλεία για να μετατρέψει τη Γερμανία σε μια στυγερή δικτατορία. Όντας κορυφαίος μελετητής της Γερμανίας του εικοστού αιώνα και χαρισματικός αφηγητής, ο Benjamin Carter Hett μας δίνει ένα ηχηρό μάθημα για την εποχή μας, καθώς η δημοκρατία βρίσκεται και πάλι στις επάλξεις και το τραγούδι των Σειρήνων των απανταχού «νταήδων» φαίνεται να ηχεί ολοένα και πιο δυνατά.

"Συναντήθηκα" με τον Ιωάννη Καποδίστρια μέσα από τη μελέτη της τοπικής μου ιστορίας, τη μελέτη της Επτανήσου Πολιτείας, του Επτανησιακού ζητήματος και της Αγγλοκρατίας στα Επτάνησα. Ήταν η κατανόηση της αγγλικής πολιτικής στο Επτανησιακό και το Ελληνικό ζήτημα, ως πτυχών του Ανατολικού ζητήματος, που με οδήγησε στη μελέτη του Καποδίστρια και της πολιτικής του, στη μελέτη της αντιμετώπισής του στο πλαίσιο των αδυσώπητων ανταγωνισμών για τη λύση του άλυτου, μέχρι και σήμερα, Ανατολικού ζητήματος.
Στη συνέχεια, η ανελέητη πολεμική εναντίον του Ιωάννη Καποδίστρια, οι αστήρικτες ύβρεις, το αντιεπιστημονικό πάθος απαξίωσής του με οδήγησαν στο να αναζητήσω τα αίτια αναπαραγωγής και διακίνησης του ψευδούς, κατά συνείδηση, κατηγορητηρίου σε βάρος του και να τοποθετηθώ τεκμηριωμένα απέναντι σε αυτό το κατηγορητήριο.
Καρποί αυτής της αίσθησης χρέους, απέναντι στην ιστορική αλήθεια και απέναντι στο δικαίωμά μας στη Μνήμη υπήρξαν το βιβλίο μου Ο άγνωστος Καποδίστριας (εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2011) και το ανά χείρας πόνημα. Με την πεποίθηση ότι η κατανόηση της αντιμετώπισης του Καποδίστρια και του ελληνισμού στην προσπάθεια μιας ελληνικής λύσης του Ανατολικού ζητήματος είναι αναγκαία και κρίσιμα χρήσιμη για το σήμερα, και με την πεποίθηση ότι η κυρίαρχη πρόσληψη της ιστορίας μας αποτελεί βασική συνιστώσα στη διαμόρφωση μιας ευρύτερα αποδεκτής στρατηγικής για την πορεία μας στον τρίτο αιώνα του ελεύθερου εθνικού μας βίου, εύχομαι καλή ανάγνωση. 

Η σύγκρουση Καραμανλή-Ανακτόρων το 1963 σηματοδότησε μια πολιτική κρίση που είχε αποτέλεσμα, σε πρώτη φάση, την αποχώρηση του ιδρυτή της ΕΡΕ από την πολιτική και, σε δεύτερη, το κατρακύλισμα προς τη δικτατορία. Τα γεγονότα μπορεί να είναι γνωστά, όμως, δεν έχει επισημανθεί σε βάθος η τρικυμία που προκλήθηκε στους κόλπους της συντηρητικής παράταξης από τη διάσταση μεταξύ των απόψεων του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Βασιλέα Παύλο και κυρίως με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη - κι ακόμα, η έντονη διαμάχη μεταξύ των δημοσιογραφικών οργάνων που στήριζαν τον Καραμανλή. Ο Γιώργος Α. Λεονταρίτης είχε την ευκαιρία -λόγω προσωπικών γνωριμιών- να συζητήσει τα παρασκήνια αυτής της κρίσιμης περιόδου με τον ίδιο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Σπύρο Θεοτόκη, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον Γεώργιο Ράλλη και άλλους πρωταγωνιστές της εποχής εκείνης. Οι μαρτυρίες τους παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, διότι -ενώ τότε είχαν εμπιστευτικό χαρακτήρα- σήμερα φωτίζουν την "αθέατη πλευρά" της ταραγμένης περιόδου που σημάδεψε την πορεία του τόπου. Στοιχεία από το απόρρητο αρχείο του κορυφαίου αρθρογράφου της Δεξιάς Σάββα Κωνσταντόπουλου αλλά και μαρτυρίες άλλων προσωπικοτήτων του Τύπου που στάθηκαν στο πλευρό της ΕΡΕ, όπως του εκδότη της "Βραδυνής" Γεωργίου Αθανασιάδη και του Βάσου Βασιλείου, όχι μόνο συμπληρώνουν το παζλ του τότε πολιτικού σκηνικού, αλλά φέρνουν στο φως και τις ενδοκομματικές διαφορές που προκάλεσε η φυγή του Καραμανλή στο Παρίσι.

Ο Ρόντρικ Μπήτον επανεξετάζει τη ζωή και το έργο του Λόρδου Μπάιρον µέσα από τη µακρά διαδροµή της σχέσης του µε την Ελλάδα. Αρχίζοντας από τα νεανικά ταξίδια του ποιητή την περίοδο 1809-1811, ο συγγραφέας παρακολουθεί τα χρόνια της φήµης του στο Λονδίνο και της αυτοεξορίας του στην Ιταλία, που κορυφώθηκαν µε την απόφασή του να αφοσιωθεί στον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας. Στη συνέχεια διερευνά τη δραµατική αυτοµεταµόρφωση του Μπάιρον από ροµαντικό εξεγερµένο σε έναν «νέο δηµόσιο άνδρα», ο οποίος υποτάσσεται για πρώτη φορά σε µια συγκεκριµένη πολιτική υπόθεση, προκειµένου να βάλει τα θεµέλια, στη διάρκεια των «εκατό ηµερών» του στο Μεσολόγγι, ενός νέου είδους πολιτικής στην Ευρώπη – αυτής του έθνους-κράτους όπως το γνωρίζουµε σήµερα.«Γιατί ενεπλάκη ο Βύρων στον Ελληνικό Αγώνα; Ορµώµενος από το ερώτηµα αυτό, ο Μπήτον γράφει µια συστηµατική µελέτη βασισµένη σε υποδειγµατική και εξονυχιστική έρευνα των πηγών... Μια από τις ασύγκριτες αρετές του βιβλίου είναι ότι φέρει την επιστηµοσύνη του µέσα από µια συναρπαστική αφήγηση». Ελένη Παπαργυρίου, Η Εφηµερίδα των συντακτών«Δεν υπάρχει κάτι ανάλογο µ’ αυτό το βιβλίο, γιατί ο Μπήτον έχει εξαιρετική γνώση όχι µόνο των ελληνικών και των βρετανικών πηγών, αλλά και του σύγχρονου βρετανικού και ελληνικού πολιτικοκοινωνικού πλαισίου. Ο Πόλεµος του Μπάιρον αλλάζει την αντίληψή µας για το τι προσπάθησε να επιτύχει στην Ελλάδα ο Μπάιρον και θα αποτελέσει την αφετηρία όλων των επακόλουθων συζητήσεων σχετικά µε το ζήτηµα αυτό». David Roessel, Stockton University, N.J.«Ο Πόλεµος του Μπάιρον είναι ένα αξεπέραστο πορτρέτο µιας πολύπλοκης προσωπικότητας. Ο Μπήτον, αφού επιδόθηκε σε νέα αρχειακή έρευνα και µελέτησε τις οδυνηρές εµφύλιες συγκρούσεις µεταξύ αντίπαλων επαναστατικών φατριών, συνέθεσε µια συναρπαστική αφήγηση µε επίκεντρο την αυτoµεταµόρφωση του Μπάιρον από απλό φιλέλληνα σε πραγµατιστή και θαρραλέο πολιτικό άνδρα. Πέρα από το στρατιωτικό παιχνίδι ή την εξιδανίκευση των κλεφταρµατολών, ο Μπάιρον υπήρξε ένας εκσυγχρονιστής και διεθνιστής που είδε την Ελληνική Eπανάσταση ως κρίσιµο διακύβευµα και θεώρησε ότι η µελλοντική συγκρότηση του ελληνικού έθνους θα µπορούσε να εµπνεύσει τη µεταµόρφωση της Ευρώπης». Caroline Franklin, Πανεπιστήµιο του Swansea 

O Ψυχρός Πόλεμος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς ως μία σύγκρουση που αφορούσε δύο υπερδυνάμεις και η οποία ξεκίνησε με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και έληξε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τόσο από χρονική όσο και από γεωγραφική άποψη, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν περιορίστηκε σε αυτά τα στενά όρια. Αποτέλεσε μια ιδεολογική αντιπαράθεση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ και οι απαρχές του βρίσκονται στη Βιομηχανική Επανάσταση και οι συνέπειές του εξακολουθούν να διαμορφώνουν και σήμερα τις εξελίξεις σε πολλά μέρη του κόσμου. Αυτή είναι η οπτική του διακεκριμένου Νορβηγού ιστορικού Odd Arne Westad, που επιχειρεί εδώ μια νέα προσέγγιση στο φαινόμενο του Ψυχρού Πολέμου, εστιάζοντας στο πώς ο στρατιωτικός και ο ιδεολογικός ανταγωνισμός επηρέασε κάθε γωνιά του πλανήτη: Από το Σοβέτο μέχρι το Χόλλυγουντ κι από το Ανόι μέχρι το Αμβούργο, νέοι και νέες ένιωθαν ότι μάχονταν για το μέλλον του κόσμου. Ο Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να πυροδοτήθηκε στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, αλλά οι βαθύτερες αντηχήσεις του σημειώθηκαν στην Ασία, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, όπου σχεδόν κάθε κοινότητα υποχρεώθηκε να επιλέξει στρατόπεδο. Και αυτές οι επιλογές εξακολουθούν, σε μεγάλο βαθμό, να καθορίζουν τα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα στον κόσμο σήμερα. Το βιβλίο αυτό, χάρη στη σφαιρική και πρωτότυπη οπτική του, βοηθά στην κατανόηση του Ψυχρού Πολέμου και προσφέρει μια συναρπαστική νέα ιστορία για το πώς δημιουργήθηκε ο σημερινός κόσμος. «Μια στιβαρή σύνθεση από έναν μεγάλο ιστορικό της εποχής μας». Timothy Snyder «Η ιστορία του Westad είναι η αρχή της σοφίας...» Ian Thomson, The Observer «Αριστοτεχνικό... ένα βιβλίο αποφασιστικής σημασίας για τον σχεδιασμό του μέλλοντός μας και για την κατανόηση του παρελθόντος μας». Richard Davenport-Hines, TLS «Εξαιρετικό, και εξαιρετικά επίκαιρο, μάθημα ιστορίας για την εποχή μας». Kirkus Reviews

Στον παρόντα τόμο μεταφράζονται οθωμανικά ιστορικά τεκμήρια για τη νεώτερη ιστορία της Λευκάδας, χρονολογούμενα μεταξύ του 15ου και του 17ου αιώνα. Οι πηγές ρίχνουν φως στην ιστορία του φρουρίου της Αγίας Μαύρας και των οικισμών που βρίσκονταν γύρω του κατά τους οθωμανικούς χρόνους, μας παρέχουν μια αναλυτική καταγραφή των χωριών της Λευκάδας και του πληθυσμού τους, ενώ προσφέρουν επίσης έναν κατάλογο των οικογενειακών ονομάτων των Λευκαδίων ανά οικισμό στα μέσα του 17ου αιώνα. Η εκτενής εισαγωγή του βιβλίου τοποθετεί το φρούριο της Αγίας Μαύρας και τη Λευκάδα στο κέντρο της οθωμανικής μεθορίου στο Ιόνιο Πέλαγος, απέναντι από τα βενετικά νησιά. Ως τμήμα της ευρύτερης μεθορίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο, το Ιόνιο Πέλαγος, με βάση το παράδειγμα της Αγίας Μαύρας και της Λευκάδας, εξετάζεται ως στρατιωτική, πολιτική και δημοσιονομική ζώνη, αλλά και ως χώρος εμπορικών και πολιτισμικών ανταλλαγών.

Η προσπάθεια του παρόντος βιβλίου είναι να δει την "άλλη όχθη του ποταμού", ένα ομόλογο με τους αριστερούς καπεταναίους φαινόμενο, τους εθνικιστές αντικομουνιστές οπλαρχηγούς, ώστε να κατανοηθούν τα βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, οι συνθήκες και οι διεργασίες που το δημιούργησαν. Αντίθετα από ό,τι συχνά πιστεύεται, αυτοί οι ένοπλοι κάθε άλλο παρά περιθωριακό φαινόμενο υπήρξαν. Και δεν γίνεται λόγος μόνο για τον ΕΔΕΣ και τους οπλαρχηγούς του στην Ήπειρο αλλά και για τους άλλους ένοπλους αντι-εαμικούς πληθυσμούς, οι οποίοι ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες, διάσπαρτοι στην ύπαιθρο χώρα. Αυτό που μπορεί να ξενίσει τον μη μυημένο στην περίοδο αναγνώστη είναι πως, οι "Άλλοι καπετάνιοι", παρά τις διαφορές τους, παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με το ελασίτικο αντάρτικο. Η ελληνική ύπαιθρος αποτέλεσε και για τους μεν και για τους δε τον κύριο χώρο στρατολόγησης. Τα βασικά χαρακτηριστικά των αντικομουνιστών καπεταναίων συνοψίζονται στα εξής: στενή σχέση με τον τόπο τους, χαλαρή οργάνωση της ένοπλης ομάδας της οποίας ηγούνται, περιορισμένος ρόλος της πολιτικής ιδεολογίας ως ενοποιητικού στοιχείου της ομάδας, στενή σύνδεση των μικρότερων οπλαρχηγών με τους ηγέτες τους και, τέλος, μεγάλος βαθμός αυτονομίας του ενός καπετάνιου από τον άλλον. Τα παραπάνω γνωρίσματα διαφοροποιούν σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον τύπο ένοπλης οργάνωσης από τον εαμικό. Περιέχονται τα δοκίμια: - Νίκος Μαραντζίδης, "Οι ένοπλοι εθνικιστές αρχηγοί της Κατοχής στη Βόρεια Ελλάδα" - Στράτος Δορδανάς, "Αντοκομουνιστές οπλαρχηγοί στη γερμανοκρατούμενη Κεντρική Μακεδονία" - Βάιος Καλογριάς, "Ένοπλες ομάδες ανεξάρτητων οπλαρχηγών και εθνικιστών αξιωματικών στην περιοχή μεταξύ Στρυμόνα και Αξιού (1941-1944)" - Θανάσης Καλλιανιώτης, "Οι αντικομουνιστές καπετάνιοι στη Δυτική Μακεδονία (1942-1949)" - Τάσος Χατζηαναστασίου, "Οι εθνικιστές οπλαρχηγοί στη βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία και Θράκη" - Βαγγέλης Τζούκας, "Οπλαρχηγοί και καπετάνιοι στη δεκαετία 1940-1950: η περίπτωση της Ηπείρου"