Ψυχολογία

Το έργο της Hanna Segal, ειδικά πάνω στον συμβολισμό, την αισθητική και το όνειρο, καθώς και η έρευνά της για την ψυχωτική σκέψη, την καθιέρωσε ως εξέχουσα μορφή της ψυχανάλυσης, ιδιαίτερα στην ψυχανάλυση κλαϊνικής παράδοσης. Στο έργο της Όνειρο, φαντασίωση και τέχνη επεξεργάζεται ξανά τις απόψεις της πάνω στα θέματα αυτά και τα ζωντανεύει μέσω μιας νέας απαρτίωσης, που τη συνδέει εκ νέου με το έργο του Freud, της Klein και του Bion. Σε όλη την έκταση του βιβλίου οι κλινικές περιγραφές που έξοχα έχει επιλέξει προβάλλουν τη θεωρία, διερευνώντας τη φαντασία και αποτυπώνοντας ξεκάθαρα ακόμα και την πιο δύσκολη έννοια στον νου του αναγνώστη. Μέσω μιας δημιουργικής αλληλεπίδρασης, η θεωρία και τα κλινικά παραδείγματα συνδυάζονται και εφαρμόζονται ώστε να συγκροτήσουν τις νέες και πρωτότυπες θεωρίες της συγγραφέως για την τέχνη και την αισθητική.
Το βιβλίο ξεκινά με τη θεωρία των ονείρων του Freud, ζωηρά εκφρασμένη με κλινικό υλικό της ίδιας της Segal. Στη συνέχεια προχωρά σε μια συζήτηση πάνω στην έννοια της φαντασίωσης, όπως χρησιμοποιείται από τον Freud και την Klein, και τη σχέση της με τα όνειρα και τη σκέψη. Ακολουθεί αναφορά στη σκέψη βασισμένη στην καταλυτική εργασία της Segal «Σημειώσεις για τον σχηματισμό συμβόλων» (1957), την οποία και αναπτύσσει περαιτέρω συνδέοντάς τη με το έργο του Bion. Στη συνέχεια εξετάζονται, πάλι με πειστικά παραδείγματα, παθολογικές πτυχές του ονείρου, που προκύπτουν όταν αποτύχει η συμβολική σκέψη. Τέλος, στα δύο τελευταία κεφάλαια, η Segal επιστέφει σε ένα από τα πρώτα και τα πιο σταθερά ενδιαφέροντά της –την τέχνη, την αισθητική, και τη φαντασία– αναδεικνύοντας, με πρωτότυπο αλλά και ευαίσθητο τρόπο, τη σχέση ανάμεσα στην «αληθινή» και την «αποτυχημένη» τέχνη.
Όπως αναφέρει η Betty Joseph στην εισαγωγή της, η γραφή της Segal, και ιδιαίτερα σε αυτό το βιβλίο, συνεισφέρει σημαντικά στον εμπλουτισμό της ψυχανάλυσης, όχι μόνο με τη διαύγεια και την οξυδέρκεια της σκέψης της αλλά και λόγω του βάθους και του εύρους των ενδιαφερόντων της και της κλινικής της δημιουργικότητας.

«Μην το πεις πουθενά, σε παρακαλώ! Αυτό που σου είπα. Για το παιχνίδι. Ο µπαµπάς θυµώνει και η µαµά δεν µιλάει και κρύβεται όταν θυµώνει ο µπαµπάς. Μου υπόσχεσαι ότι δεν θα το πεις;» Εργάζοµαι ως Κοινωνική Λειτουργός από το 2003. Λόγω του επαγγέλµατός µου παρέχω καθηµερινά υποστήριξη σε συνανθρώπους µου που αντιµετωπίζουν προβλήµατα επιβίωσης, βιώνουν πένθη διαφόρων ειδών, παλεύουν µε εξαρτήσεις κάθε είδους, υποφέρουν από µοναξιά, καλούνται να διαχειριστούν προβλήµατα υγείας είτε δικά τους είτε δικών τους ανθρώπων, έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόµα κάθε µορφής βία σε όλες τις εκφάνσεις της καθηµερινότητάς τους. Οι ιστορίες που θα διαβάσετε είναι εµπνευσµένες από πραγµατικές περιπτώσεις τις οποίες κλήθηκα να διαχειριστώ ως επαγγελµατίας Κοινωνική Λειτουργός στο πλαίσιο της εργασίας µου, τόσο στην αρχή της επαγγελµατικής µου πορείας, όσο και πολύ αργότερα. Η παιδική κακοποίηση, η σεξουαλική παρενόχληση και βία, η εργασιακή βία, η µοναξιά της τρίτης ηλικίας, ο θάνατος και το πένθος, η ενδοοικογενειακή βία είναι ορισµένα από τα φλέγοντα κοινωνικά ζητήµατα τα οποία θίγονται στις αληθινές ιστορίες του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας. Ας βάλουµε, έστω για λίγο, τα χέρια µας στη φωτιά.

Στο διεθνές bestseller Όταν το σώμα λέει όχι ο Gabor Maté εξηγεί τι είναι το κρυφό στρες, πώς μας οδηγεί σε μια σειρά από ασθένειες – και, το κυριότερο, πώς μπορούμε να θεραπευτούμε. Μπορεί ένας άνθρωπος να πεθάνει –κυριολεκτικά– από μοναξιά; Συνδέονται τα καταπιεσμένα συναισθήματα με το Αλτσχάιμερ; Υπάρχει άραγε η «προσωπικότητα του καρκινοπαθούς»;

Tα σύγχρονα επιστημονικά ευρήματα επιβεβαιώνουν την αρχαία σοφία: τα συναισθήματα επηρεάζουν καθοριστικά την υγεία μας. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα προκαλούν στρες, που με τη σειρά του αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία πολλών παθήσεων.

Ο γιατρός Gabor Maté είναι ειδικός σε θέματα τραύματος, εξαρτήσεων και στρες. Στο έργο του αυτό αντλεί στοιχεία από πρωτοποριακές έρευνες, καθώς και από τις αληθινές ιστορίες ασθενών του, για να εξετάσει τον ρόλο που παίζει το κρυφό στρες στην εμφάνιση μιας σειράς ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η αρθρίτιδα, o καρκίνος και μια σειρά από αυτοάνοσα. Επιπρόσθετα, ο συγγραφέας προχωρά ένα βήμα παρακάτω παρουσιάζοντας τους 7 Κανόνες της Θεραπείας, που μας οδηγούν από το στάδιο της Αποδοχής σε αυτό της Αυτονομίας.

Με συμπόνια και σοφία, στο βιβλίο αυτό ο Gabor Maté ξαναβάζει στον πυρήνα της ιατρικής τη σύνδεση μυαλού-σώματος και μας δείχνει τον τρόπο ώστε να προφυλάξουμε την υγεία μας.

Στην ηλικία των δύο χρόνων ο Μόργκαν μπορούσε να διαβάσει, να κάνει πολλαπλασιασμό και να χειριστεί έναν υπολογιστή, αδυνατούσε όμως να αποκριθεί στο όνομά του. Οι συνηθισμένοι τρόποι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, που οι νευροτυπικοί άνθρωποι τους αντιλαμβάνονται ως δεδομένους, για τον Μόργκαν είναι ένας επαναλαμβανόμενος και επίπονος γρίφος. Παράλληλα με τις βιωματικές περιγραφές της ζωής δίπλα σε ένα αυτιστικό παιδί, ο συγγραφέας ξετυλίγει τον βίο αινιγματικών προσώπων και αναπτύσσει άγνωστες πτυχές της ιστορίας που σχετίζονται με τον αυτισμό. Μέσα από μια κυκλική περιήγηση στην Αμερική και στην Ευρώπη, σε μια διαδρομή που ξεκινάει από τις αρχές του 18ου αιώνα και φτάνει μέχρι σήμερα, γεμάτη χρώματα και ήχους, μέσα σε πανεπιστήμια και τάξεις ειδικής αγωγής, σε ανάκτορα και φυλακές, δίπλα σε επιφανείς ερευνητές και στα βήματα εκκεντρικών καλλιτεχνών, ο Πολ Κόλινς εξερευνά το φάσμα του αυτισμού και προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον γιο του.

Το βιβλίο της Nita Freire και του Walter de Oliveira, για μια ακόμη φορά, μας υπενθυμίζει την επιμονή του Φρέιρε στη διανοητική συνοχή, μια συνοχή που περιορίζει το χάσμα μεταξύ λόγου και δράσης και ελαχιστοποιεί τις αντιφάσεις που συχνά παραλύουν προοδευτικά πολιτικά εγχειρήματα. Στην ουσία, ο Φρέιρε πάντα μας καλούσε να ενστερνιστούμε την ελπίδα ως μια μετασχηματιστική δύναμη, κατανοώντας τις σχέσεις μας μέσα στον κόσμο και με τον κόσμο, ως ιστορικούς παράγοντες, που μας κάνουν ικανούς να αποκαλύψουμε και να καταγγείλουμε κάθε μορφή καταπίεσης, έτσι ώστε να αναγγείλουμε έναν πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο κόσμο.

Η γιόγκα εναρμονίζεται απολύτως με το σύνολο της σύγχρονης ψυχολογίας. Αναγνωρίζει πως η καλή συνεννόηση του ατόμου με τον εαυτό του είναι ο καλύτερος τρόπος για να εγκατασταθεί ένα ειρηνικό κλίμα γύρω του. Γνωρίζουμε ότι χρειάζεται υψηλό ηθικό προκειμένου να πετύχουμε ό,τι αναλαμβάνουμε. Όμως η εμπιστοσύνη μας συχνά συντρίβεται όταν δεν είμαστε σε φόρμα. Αρκεί ένας κόκκος άμμου για να παραλύσει τα γρανάζια μας. Πώς να αντιδράσουμε και πώς να διατηρήσουμε θετική στάση απέναντι στις αβεβαιότητες της ζωής; Αυτός είναι ένας από τους στόχους της πρακτικής της γιόγκα. Πώς μπορείς να πετύχεις στο σχολείο χωρίς να πιεστείς; Το βιβλίο αυτό περιέχει τριάντα εικονογραφημένες ασκήσεις γιόγκα (τον μικρό χαιρετισμό στον ήλιο, τη συνειδητή αναπνοή, τη χαλάρωση, το μάνταλα κ.ά.) που μπορούν άνετα να γίνουν σε μια τάξη. Πρακτική που –πίσω από τη φαινομενική της απλότητα– προσπορίζει στα παιδιά και στους εφήβους άφθονα ευεργετήματα: αυτοπεποίθηση, συναισθηματική σταθερότητα, ικανότητα συγκέντρωσης και καλύτερης αφομοίωσης της γνώσης, δημιουργικότητα.

Ο συλλογικός αυτός τόμος αναζητά τις σύνθετες, αλληλοδιαπλεκόμενες και διαρκώς μεταβαλλόμενες πολιτικές και κοινωνικές σημασίες της παιδικής ηλικίας, αμφισβητώντας τα κλασικά ιδεολογήματα που την εκλαμβάνουν ως μια και ενιαία, εκτός κοινωνικού, ιστορικού και πολιτικού πλαισίου.
Πώς η αθωότητα και η τρωτότητα των παιδιών εισέρχεται στο δημόσιο λόγο; Πώς συμμετέχουν στις εμπειρίες της μετανάστευσης, της φτώχειας και της πολιτικής αναταραχής; Πως εν τέλει συγκροτούνται τα παιδιά ως υποκείμενα, πως επιτελούν την παιδικότητα τους και πώς, στην πορεία, δημιουργούν ρωγμές στα καθιερωμένα όρια μεταξύ παιδικότητας και ενηλικότητας διεκδικώντας νέους όρους ύπαρξης και ανήκειν;
Τα ερωτήματα αυτά δίνουν το στίγμα των κειμένων που επιλέχθηκαν με σκοπό να συμβάλουν σε μια επίκαιρη διεπιστημονική προσέγγιση της παιδικής ηλικίας, μιας από της πιο «αυτονόητες» όσο και αινιγματικές κοινωνικές κατηγορίες.

Οι Παιδικοί έρωτες, το πρώτο βιβλίο της σειράς Σχολή Ανήσυχων Γονέων, προέκυψε από μαγνητοφωνημένες βραδινές συζητήσεις του συγγραφέα με μια ομάδα γονέων. Ανήσυχων για αυτά που συμβαίνουν στα παιδιά τους, στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνία. Ανήσυχων επειδή δεν επαναπαύονται αλλά ζητούν να μάθουν.

Ξεκινώντας κάθε φορά από κάποιο συγκεκριμένο ερώτημα γονέα, τοποθετώντας το στο γενικό του πλαίσιο και προσφέροντας θεωρητικά και επιστημονικά κλειδιά, ο διάλογος τότε, το βιβλίο τώρα, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και να δημιουργήσει νέα ερωτήματα. Όλα αυτά μοιάζουν, και είναι, πολύ σοβαρά, αλλά, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης που θα αφεθεί στο κλίμα της κάθε "βραδιάς", συχνά οι αφηγήσεις είναι κωμικοτραγικές και οι στιχομυθίες έχουν κάτι από τη σωκρατική μαιευτική ειρωνεία, εαυτού και αλλήλων.

Πόσο μάλλον όταν το θέμα είναι οι παιδικοί έρωτες ή, αλλιώς: Τι είναι το σεξουαλικό ένστικτο; Πότε και πώς ενεργοποιείται; Γεννιόμαστε με φύλο, ή αυτό κατασκευάζεται; Δύο, τρία, ή επτά φύλα; Είναι η ομοφυλοφιλία παθολογία; Πόσο γυμνοί να κυκλοφορούμε μπροστά στα παιδιά; Τι τους λέμε για τις ερωτικές μας σχέσεις; Τι σημαίνει η σεξουαλική προκλητικότητα των εφήβων;... Και άλλα πολλά ανομολόγητα!

Ένα ενημερωτικό, απολαυστικό, για κάποιους σοκαριστικό, βιβλίο που απευθύνεται στους γονείς και σε όλους τους επαγγελματίες οι οποίοι θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά να ζήσουν δημιουργικά τη σχέση με τον έρωτα ή, όπως τον έλεγε ο Φρόυντ, την ενόρμηση ζωής.

Η ανθρωπολογική και κοινωνική συνθήκη της πανδημίας συνιστά μια πρόκληση για τον ανθρώπινο ψυχισμό, που έρχεται αντιμέτωπος για άλλη μια φορά με τη συνθήκη της μολυσματικής νόσου, του θανάτου και της θνητότητας. Παράλληλα οι περιορισμοί ως μέτρο προφύλαξης θέτουν σε αναστολή την κινητικότητα, περιορίζοντας δραματικά αυτήν που μεσολαβεί την επιθυμία και την ικανοποίησή της, αφού τόσο η αναζήτηση ευχαρίστησης όσο και η αποφυγή δυσαρέσκειας βρίσκονται υπό την αιγίδα της ψυχοσωματικής κινητικότητας η οποία περιορίζεται. Ποιες οι συνέπειες όλων αυτών, ειδικά όταν αφορούν ολόκληρες κοινωνίες, και ποια είναι τα δυσοίωνα «δώρα» που μπορεί να φέρνει ο επιβεβλημένος εγκλεισμός; Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, όπου δοκιμάζονται η ευθραυστότητα της ζωής και η ευαλωτότητα του ανθρώπου, καλούμαστε να αναστοχαστούμε την ανθρώπινη κατάσταση και η ψυχανάλυση, μολονότι και η ίδια επηρεάζεται από την καινοφανή αυτή συνθήκη, δείχνει ορισμένους δρόμους με τον τρόπο που προσεγγίζει το ανθρώπινο υποκείμενο και τον ψυχισμό.

Οι έρευνες δείχνουν ότι η Διαταραχή Πανικού εξαπλώνεται ραγδαία στους πληθυσμούς των ανεπτυγμένων κοινωνιών, και δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται ως η επιδημία του 21ου αιώνα. Τα αίτια είναι άγνωστα και η θεραπεία ουσιαστικά περιορίζεται στη χρήση κατευναστικών φαρμάκων. Ο ψυχίατρος Κώστας Γκοτζαμάνης, μετά από πολλά χρόνια δουλειάς με ανθρώπους που υποφέρουν από πανικούς, καταθέτει με περιεκτικό και εμπεριστατωμένο τρόπο τη δική του επιστημονική θέση για την αιτιολογία της Διαταραχής Πανικού και προτείνει μια διαφορετική, αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση.