Science

Το αποκλειστικό, και από πρώτο χέρι, παρασκήνιο της κούρσας της Pfizer για τη δημιουργία του πρώτου mRNA εμβολίου κατά της COVID-19 διά στόματος του Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της, Δρα Άλμπερτ Μπουρλά Μια καθηλωτική, συναρπαστική ιστορία για ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του ιδιωτικού τομέα, το MOONSHOT αφηγείται τους εννέα γεμάτους ένταση μήνες του 2020, όταν οι επιστήμονες της Pfizer, υπό την οραματική ηγεσία του Δρα Άλμπερτ Μπουρλά, συνεργάστηκαν με την BioNTech για να κάνουν το αδύνατο δυνατό – να αναπτύξουν, να υποβάλουν σε δοκιμή και να παρασκευάσουν ένα εμβόλιο κατά της COVID-19, για το οποίο παλιότερα θα απαιτούνταν πολλά χρόνια.

Στόχος της παρούσας 4ης αναθεωρημένης και επαυξημένης έκδοσης του βι­βλίου είναι να εισαγάγει τον αναγνώστη στην επιστήμη των υπολογι­στών, ακολουθώντας μια προσέγγιση που συνίσταται στην επίλυση διαδοχικών προβλημάτων με χρήση της γλώσσας προγραμματισμού Python.
H Python είναι μια ισχυρή γλώσσα προ­γραμματισμού που αναπτύσσεται ραγδαία. Είναι κατάλληλη για εισαγωγή στον προγραμματισμό, ενώ ο ανοικτός χαρακτήρας της έχει συντελέ­σει στην ανάπτυξη μεγάλου πλήθους βιβλιοθηκών που μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση προβλημάτων στην ανάλυση δεδομένων, επεξεργασία κειμένων, κατανεμημένο προγραμματισμό, κ.λ.π.

Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κβαντική θεωρία είναι συνώνυμη της μυστηριώδους, ανεξιχνίαστης επιστήμης. Και για πολλά πολλά χρόνια ήταν εξίσου αινιγματική για τους ίδιους τους επιστήμονες. Σε αυτό το αριστοτεχνικά γραμμένο βιβλίο, ο Manjit Kumar παρουσιάζει την ιστορική καταγραφή αυτής της καθοριστικής επιστημονικής επανάστασης, καθώς και της αντιπαράθεσης που αναπτύχθηκε στον πυρήνα της και δίχασε τους πρωταγωνιστές της. Η κβαντική θεωρία εξετάζει αυτούς καθαυτούς τους δομικούς λίθους του κόσμου μας, τα σωματίδια και τις διεργασίες χωρίς τις οποίες αυτός δε θα υπήρχε. Ωστόσο, επί 60 χρόνια, οι περισσότεροι φυσικοί πίστευαν ότι η κβαντική θεωρία αρνείται την ύπαρξη της ίδιας της πραγματικότητας. Στο Quantum ο Manjit Kumar δείχνει πώς η χρυσή εποχή της φυσικής προκάλεσε τη μεγαλύτερη πνευματική διαμάχη του εικοστού αιώνα. Το 1905, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν υπέβαλε την ιδέα ότι το φως δεν είναι κύμα αλλά σωματίδιο, αψηφώντας πειράματα ενός αιώνα. H κβαντική θεωρία είναι αλλόκοτη. Η αρχή της αβεβαιότητας του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ και η πασίγνωστη νεκροζώντανη γάτα του Έρβιν Σρέντινγκερ είναι εξίσου αλλόκοτες. Κι όπως είπε ο Νιλς Μπορ, εάν δεν αιφνιδιάστηκες από την κβαντική θεωρία, δεν την κατάλαβες πραγματικά. Ενώ το Quantum τοποθετεί την επιστήμη στο γενικότερο πλαίσιο των μεγάλων ανακατατάξεων της σύγχρονης εποχής, κεντρικό θέμα του αποτελεί επίσης η διένεξη ανάμεσα στον Αϊνστάιν και στον Μπορ σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας και την ψυχή της επιστήμης.

Mια σαρωτική ιστορία του πολιτισμού από την καταγωγή των ειδών μέχρι τους υπερανθρώπους,
γεμάτη απροσδόκητα δεδομένα, αιρετικές σκέψεις, παράξενες θεωρίες και συγκλονιστικές αφηγήσεις.


Εκατό χιλιάδες χρόνια πριν τουλάχιστον έξι "ανθρώπινα" είδη κατοικούσαν στη γη. Σήμερα υπάρχει μόνο ένα. Ο Homo Sapiens, δηλαδή εμείς. Πώς τα κατάφερε το είδος μας στη μάχη για την κυριαρχία; Πώς βρέθηκαν οι τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας να στήνουν πόλεις και βασίλεια; Πώς φτάσαμε να πιστεύουμε σε θεούς, σε έθνη και σε ανθρώπινα δικαιώματα; Να εμπιστευόμαστε χρήματα, νόμους και βιβλία; Να υποδουλωνόμαστε σε γραφειοκρατίες, χρονοδιαγράμματα και καταναλωτικά μοντέλα; Και πώς θα είναι ο κόσμος μας στις χιλιετίες που θα έρθουν;

Ο καθηγητής Γιουβάλ Νώε Χαράρι διατρέχει όλη την ανθρώπινη ιστορία, από τους πρώτους ανθρώπους που περπάτησαν στη γη μέχρι τις ριζοσπαστικές -και ενίοτε καταστροφικές- καινοτομίες της Γνωστικής, της Αγροτικής και της Επιστημονικής Επανάστασης. Αντλώντας από ένα τεράστιο φάσμα επιστημών (βιολογία και γενετική, παλαιοντολογία και ιστορία, ανθρωπολογία, κοινωνιολογία και οικονομικά), προσφέρει πρωτότυπες, αναπάντεχες και συχνά διασκεδαστικές απαντήσεις στα πιο κρίσιμα ερωτήματα: Γιατί μπόρεσαν οι άνθρωποι να συγκεντρωθούν σε εκπληκτικά μεγάλους πληθυσμούς, ενώ οι άλλες ομάδες πρωτευόντων δεν ξεπερνούν τα εκατόν πενήντα άτομα; Επειδή, λέει, το ταλέντο μας στο κουτσομπολιό μάς επιτρέπει να συγκροτούμε δίκτυα σε κοινωνίες που θα ήταν υπερβολικά μεγάλες για προσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε όλα τα μέλη τους, ενώ οι "φαντασιακές πραγματικότητες" που διαμορφώνουμε και αποδεχόμαστε -όπως το χρήμα, η εκκλησία, οι Εταιρείες Περιορισμένης Ευθύνης- μας κρατάνε σε τάξη. Ποιος καλλιέργησε ποιον, ο άνθρωπος ή το σιτάρι; Το σιτάρι...

Μολονότι οι έννοιες είναι ασυνήθιστες και περίπλοκες, η επιδέξια πρόζα και το πικρό, ανατρεπτικό χιούμορ του Χαράρι τα βγάζουν πέρα με ένα υλικό που μπορεί να προσφερόταν για ακαδημαϊκή πλήξη. Άλλωστε το βιβλίο επανέρχεται συχνά σ’ ένα άλλο ερώτημα: Όλη αυτή η πρόοδος κάνει άραγε τη ζωή μας πιο εύκολη κι εμάς πιο ευτυχισμένους; Η απάντηση μπορεί να σας απογοητεύσει.

MΠΕΣΤ ΣΕΛΕΡ των New York Times "Εισβάλλουµε σε τροπικά δάση και σε παρθένα τοπία, τα οποία φιλοξενούν πολλά είδη ζώων και φυτών, στον οργανισµό των οποίων κατοικούν άγνωστοι ιοί. Κόβουµε δέντρα. Σκοτώνουµε ζώα ή τα κλείνουµε σε κλουβιά και τα πουλάµε. Καταστρέφουµε τα οικοσυστήµατα και αποµακρύνουµε τους ιούς από τους φυσικούς τους ξενιστές. Όταν συµβεί αυτό, χρειάζονται νέο ξενιστή. Συχνά ο νέος ξενιστής είµαστε εµείς. Η λίστα τέτοιων ιών που εµφανίζονται στον άνθρωπο µοιάζει µε µια ζοφερή τυµπανοκρουσία: Machupo, Βολιβία, 1961· Marburg, Γερµανία, 1967· Ebola, Ζαΐρ και Σουδάν, 1976· HIV, αρχικά στη Νέα Υόρκη και στην Καλιφόρνια, 1981· µια µορφή χανταϊού (τώρα γνωστός ως Sin Nombre), νοτιοδυτικές Ηνωµένες Πολιτείες, 1993· Hendra, Αυστραλία, 1994· γρίπη των πτηνών, Χονγκ Κονγκ, 1997· Nipah, Μαλαισία, 1998· ιός του Δυτικού Νείλου, Νέα Υόρκη, 1999· SARS, Κίνα, 2002-2003· MERS, Σαουδική Αραβία, 2012· πάλι Ebola, Δυτική Αφρική, 2014. Και πολλοί άλλοι. Ο νέος κορονοϊός (nCoV-2019) είναι η τελευταία, ως τώρα, τυµπανοκρουσία. Τι µας περιµένει; Μήπως µια ακόµα χειρότερη φονική πανδηµία από τη νόσο Covid-19; Το spillover είναι ακριβώς αυτή η διαδικασία: το πέρασµα, το άλµα, ενός ιού (ή βακτηρίου ή άλλου µικροοργανισµού) από τα ζώα στον άνθρωπο. Ποιο ζώο άραγε θα µας µολύνει στο µέλλον; Ένα τρωκτικό από τη νότια Κίνα; Ένας πίθηκος από τη Δυτική Αφρική; Μια νυχτερίδα από τη Μαλαισία; Στην εποχή της παγκοσµιοποίησης και των επικοινωνιών, οι µολυσµατικοί παράγοντες ταξιδεύουν εύκολα και γρήγορα – όπως και εµείς. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουµε, λέει ο Quammen, είναι ότι οι πανδηµίες, όπως η Covid-19, δεν οφείλονται στην κακοτυχία µας· δεν µας συµβαίνουν – είναι συνέπεια του υπερπληθυσµού και του τρόπου της ζωής µας. Αριστούργηµα επιστηµονικού ρεπορτάζ, βιβλίο συνταρακτικό και προφητικό, ένα αριστοτεχνικό θρίλερ της πραγµατικής ζωής". Elizabeth Kolbert Επί πέντε χρόνια, ο Quammen ταξίδευε µαζί µε ειδικούς επιστήµονες στα πιο αποµακρυσµένα µέρη του κόσµου: από το Μπανγκλαντές έως τα δάση του Κονγκό και από µια φάρµα αρουραίων στην Κίνα ως το Κοννέτικατ, µιλούσε µε ερευνητές που πασχίζουν να αποκαλύψουν τα µυστήρια της φύσης και των σχέσεων µεταξύ ανθρώπων και ζώων. Καταγράφοντας όσα του είπαν οι ερευνητές µέσα και έξω από τα εργαστήρια υψηλής ασφάλειας, ο Quammen συνέθεσε ένα πολυπρόσωπο βιβλίο µε σκηνικά που εναλλάσσονται και πρωταγωνιστές ανθρώπους και ζώα – µικρά και µεγάλα, άγρια και εξηµερωµένα, οικόσιτα και κατοικίδια. «Ο D. Quammen δεν είναι µόνο ένας από τους καλύτερους επιστήµονες, αλλά και ένας από τους καλύτερους συγγραφείς µας. Αναλύει µε υποµονή και αιχµαλωτίζει τον αναγνώστη µε τις παρατηρήσεις του. Το µαύρο χιούµορ του είναι υπέροχο». New York Times «Ο David Quammen ανήκει σε εκείνη τη σπάνια φυλή δηµοσιογράφων που αναλύουν τα επιστηµονικά θέµατα όχι µόνο µε ευσυνειδησία, αλλά και µε αφηγηµατικό και συνθετικό ταλέντο». Nature «Ένα βιβλίο που δεν µπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου […] µια περιπετειώδης αφήγηση από την πρώτη γραµµή του µετώπου της πρόληψης των πανδηµιών». Lizzie Wade, Wired

Η γνώση είναι σπουδαία υπόθεση, ισχυρίζεται σε αυτό το βιβλίο ο Stuart Firestein, αλλά η άγνοια είναι σπουδαιότερη. Γιατί η άγνοια –και όχι η γνώση– αποτελεί την πραγματική κινητήριο δύναμη της επιστήμης.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στρεβλή εικόνα για την επιστήμη,θεωρώντας πως αποτελεί μια διαδικασία που χαρακτηρίζεται από βεβαιότητα – ένα σύνολο προσεκτικών βημάτων τα οποία θα μας δώσουν σίγουρα απαντήσεις για τη λειτουργία του κόσμου μας.

Στην πραγματικότητα, η επιστήμη ως διαδικασία είναι σαν να ψάχνεις σε ένα σκοτεινό δωμάτιο μία μαύρη γάτα, πολλές φορές χωρίς καν να γνωρίζεις αν όντως υπάρχει γάτα στο δωμάτιο. Η αναζήτηση επιστημονικών απαντήσεων συχνά μοιάζει με τη ρίψη ενός βέλους στα τυφλά,εφόσον δεν μπορείς να είσαι εκ των προτέρων σίγουρος για το αποτέλεσμα.

Αλλά αυτή ακριβώς η «έλλειψη γνώσης», αυτός ο αινιγματικός χαρακτήρας της επιστήμης, κάνει τους ερευνητές να παθιάζονται με την έρευνά τους, περνώντας ατέλειωτες ώρες στο εργαστήριό τους. Ο Firestein δείχνει πώς οι επιστήμονες στηρίζονται στην άγνοια προκειμένου να προγραμματίσουν την έρευνά τους, να επιλέξουν τα επόμενα βήματα και την κατεύθυνση στην οποία θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους. Συζητά για το πώς η άγνοια, συνειδητά ή υποσυνείδητα, οδηγεί στην απάντηση καθημερινών ερωτημάτων για τον κόσμο μας.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τέσσερα παραδείγματα από τη γνωστική ψυχολογία, τη θεωρητική φυσική, την αστρονομία, και τις νευροεπιστήμες – προσφέροντας σαφέστερη εικόνα για τον ρόλο της άγνοιας, για τη μάχη η οποία καθημερινά συντελείται στα εργαστήρια αλλά και στο μυαλό των επιστημόνων καθώς αναζητούν επίμονα απαντήσεις. Η άγνοια ανοίγει ένα νέο παράθυρο που μας βοηθά να αντιληφθούμε την αληθινή φύση της έρευνας. Ένα βιβλίο για όσους θέλουν να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η επιστήμη.

Τα παιδιά που βιώνουν έντονα άγχη ή αγωνίες καθώς και εκείνα που δυσκολεύονται να προσαρµοστούν όταν συµβαίνουν αλλαγές στη ζωή τους χρειάζονται βοήθεια για να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τον συναισθηµατικό τους κόσµο. Το βιβλίο αυτό προσφέρει χρήσιµες θεωρητικές γνώσεις µαζί µε µια µεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων και παιχνιδιών για παιδιά που αντιµετωπίζουν τέτοιες δυσκολίες. Στόχος του είναι να βοηθήσει στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας και της αυτοπεποίθησης των παιδιών. Στο πρώτο µέρος αναλύονται µε απλό τρόπο οι λειτουργίες των συναισθηµάτων και οι ανθρώπινες αντιδράσεις σε καταστάσεις, ενώ περιγράφεται και ο ρόλος της φαντασίας στη λήψη σωστών αποφάσεων. Το δεύτερο µέρος αποτελείται από οδηγίες για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων, καθώς και από υλικό που µπορεί να φωτοτυπηθεί και να χρησιµοποιηθεί σε αυτές. Οι δραστηριότητες µπορούν να διεξαχθούν µε µεµονωµένα παιδιά ή µε οµάδες. Στόχος των δραστηριοτήτων είναι να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά, µε τη βοήθεια ενηλίκων, πώς βλέπουν τον εαυτό τους και τους άλλους, πώς αισθάνονται και τι θα ήθελαν να επιτύχουν. Το βιβλίο έχει κυρίως σχεδιαστεί για χρήση µε παιδιά ηλικίας 7-11 ετών, αλλά οι ιδέες που περιέχει µπορούν εύκολα να προσαρµοστούν για χρήση µε µικρότερα ή µεγαλύτερα παιδιά, καθώς και παιδιά µε µαθησιακές δυσκολίες. Αποτελεί ένα πολύτιµο εργαλείο στα χέρια δασκάλων, θεραπευτών, κοινωνικών λειτουργών, γονιών και κηδεµόνων, καθώς και όσων θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν τις αλλαγές, το άγχος και τις αγωνίες.

Πώς θα περιέγραφε τη ζωή στον πλανήτη μας ένα εξωγήινο πλάσμα; Ποια χαρακτηριστικά θα του φαίνονταν οικεία και ποια τόσο ιδιαίτερα ώστε να τα θεωρήσει μοναδικά; Πόσο γενικό χαρακτήρα —κυριολεκτικά παγκόσμιο, θα λέγαμε— έχουν πολλά απ’ όσα θεωρούμε δεδομένα και προφανή στον κόσμο μας; Πώς θα έβλεπε ειδικά εμάς τους ανθρώπους μια εξωγήινη διάνοια; Ποια στοιχεία της συμπεριφοράς μας θα μπορούσαν να έχουν γενικό χαρακτήρα στο σύμπαν; Μπορεί ένας γήινος να μιλήσει σαν νά ’ταν εξωγήινος; Μα κι αν δεν μπορεί, μήπως η προσπάθεια να σκεφτεί ως εξωγήινος θα μπορούσε να ρίξει κάποιο φως στα γήινα πράγματα; Μέσα από μια προφορικού χαρακτήρα αφήγηση, ενίοτε και λίγο παιγνιώδη, παρουσιάζονται κάποια, άλλοτε απλά κι άλλοτε πιο σύνθετα, επιστημονικά δεδομένα για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα… Οπλισμένοι με καλή και κάπως εύθυμη διάθεση, ίσως παρασυρθούμε και καταφέρουμε όχι μόνο να εισχωρήσουμε στον νου του εξωγήινου, αλλά και να ρίξουμε μια ματιά στον πλανήτη μας «απ’ έξω».

Δεν υπάρχει αµφιβολία, η µορφή του Άλµπερτ Αϊνστάιν έχει ξεπεράσει τα όρια του χώρου της επιστήµης και έχει γίνει παγκόσµιο σύµβολο του σύγχρονου κόσµου, του οποίου η αναγνωρισιµότητα συγκρίνεται µόνο µε τους σταρ-µύθους του Χόλλυγουντ. Και όχι µόνο για το ιδιόρρυθµο χτένισµά του ή για το ότι κέρδισε ένα βραβείο Νόµπελ, ούτε καν για το ότι είναι πατέρας της θεωρίας της σχετικότητας. Πέρα από το ότι έφερε επανάσταση στη φυσική, ο Αϊνστάιν υπήρξε ένθερµος υπερασπιστής της ειρήνης και λαµπρός στοχαστής πάνω στην τέχνη της ζωής.

Το ερώτημα για την ύπαρξη και άλλων κόσμων στο Σύμπαν οι οποίοι φιλοξενούν ζωή, και ειδικότερα ευφυή ζωή, έχει απασχολήσει μερικούς από τους σπουδαιότερους σοφούς της Ιστορίας. Η "συζήτηση" για την ύπαρξη άλλων κόσμων άρχισε από τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους (6ος αιώνας π.Χ.) και συνεχίζεται με διάφορες μορφές μέχρι σήμερα. Το θέμα άρχισε να απασχολεί σοβαρά την επιστημονική κοινότητα μετά το 1990, όταν τα πρώτα παρατηρησιακά αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την ύπαρξη άλλων πλανητικών συστημάτων στο Σύμπαν. Η συστηματική επιστημονική έρευνα όμως άρχισε το 1995 και συνεχίζεται σήμερα με συνεχώς βελτιούμενες μεθόδους ανίχνευσης, αλλά και με θεωρητικές μελέτες του θέματος. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, οι σημερινές γενιές έχουν μια ρεαλιστική ευκαιρία να μάθουν αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν. Το παρόν αποτελεί μια συμβολή στην παρουσίαση του προβλήματος της εξωγήινης ζωής και της ερευνητικής προσπάθειας που γίνεται για να ανακαλυφθεί μια άλλη Γη στο Σύμπαν. Η σχετική έρευνα αποσκοπεί στην ανακάλυψη εξωηλιακών πλανητών με συνθήκες κατάλληλες για να αναπτυχθεί ευφυής ζωή. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2018, είχαν ανακαλυφθεί περισσότεροι από 3.800 εξωηλιακοί πλανήτες, από τους οποίους πενήντα πέντε είναι εν δυνάμει κατοικήσιμοι. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη, ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, που αγαπάει την εξερεύνηση του Aγνώστου και τον έχουν απασχολήσει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό κάποια από τα προαιώνια ερωτήματα για το Σύμπαν και την εξωγήινη ζωή.