Art

«Ευτυχώς που δεν έγινα αρχιτέκτων», μας έλεγε, όταν αντιλαμβανόταν τις άχαρες πλευρές του επαγγέλματός μας στην πρακτική εξάσκηση. Η αρχιτεκτονική ήταν πράγματι το επάγγελμα με το οποίο είχε τη μεγαλύτερη συγγένεια. Η εκπληκτική αρχιτεκτονική προσέγγιση, το ισχυρό κριτικό πνεύμα, η διαρκής παρατηρητικότητα, ο βαθύς ανθρωπισμός, το καυστικό πνεύμα του και μια ανεξάντλητη χαρά της ζωής, σημάδευαν τις συναντήσεις και τα κοινά ταξίδια μας. Όταν τελείωνε έναν πίνακα, δεν ήταν ποτέ ικανοποιημένος. Μέσα του ένιωθε ένα κενό. Αμφέβαλλε. «Είμαι καλός ζωγράφος;» ρωτούσε. Εμείς δεν αμφιβάλαμε ποτέ. Στο τελευταίο του ταξίδι στη Βέρνη, του υποσχεθήκαμε να συγκεντρώσουμε όλο του το έργο σε ένα βιβλίο. Συμφώνησε και τα μάτια του λαμπύρισαν από χαρά. Σίγουρα θα ήθελε να δει μια φορά συγκεντρωμένο όλο του το έργο. Η προετοιμασία του βιβλίου άρχισε μετά το θάνατό του το 1995. Για να ολοκληρωθεί, όμως, χρειάστηκε πολύ περισσότερος χρόνος απ΄ όσο είχαμε αρχικά υπολογίσει. Με τη βοήθεια πολλών φίλων του, μπορέσαμε να εντοπίσουμε τα έργα του στην Ελλάδα, την Ελβετία, τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ουγγαρία, και έτσι να τεκμηριώσουμε όλο το έργο που σώζεται ως σήμερα.

Νέο Μουσείο Ακρόπολις 17 & 18 Μαίου 2010

Θα σας μιλήσω με τις φωτογραφίες μου... για το «ταξείδι» μου σαράντα χρόνια τώρα... από τότε που απόκτησα μια πολύ καλή φωτογραφική μηχανή και άρχισα να βλέπω την πραγματικότητα -αν υπάρχει αντικειμενικά- με τη δική μου ματιά. Αυτή η ματιά είναι που αποτυπώνεται στο βιβλίο αυτό... το «ταξείδι» μου συνεχίζεται και θα συνεχίζεται έτσι ή αλλιώς μέχρι το τέλος... απλά εδώ κάνω μια παύση -τώρα που η τελευταία πράξη πλησιάζει- κοιτάζω πίσω και ανοίγομαι σε σας με τον δικό μου τρόπο... θέλω να μοιραστώ μαζί σας αυτή τη διαδρομή... πάντα μου άρεσε να μοιράζομαι αγαπημένες εμπειρίες με τους ανθρώπους που με ενδιέφεραν... Εσείς θα ανακαλύψετε τη δική μου ματιά αλλά πολλές φορές και τη δική σας για τις στιγμές που αποτυπώνονται εδώ αλλά και τα κρυμένα μυστικά, αν υπάρχουν... I'll talk to you through my photos... about my «journey» forty years now... from the day I got a very good camera and started seeing reality -if there is an objective one- through my own eyes. This perspective is reflected in this book... my «journey» continues and will be continued so until the end... I'm just pausing here -now that the last act is approaching- I look back and open up to you my own way... I want to share with you this journey... I've always liked it, to share my favorite experiences with the people who interest me... You will discover my own look, but often yours, for the moments that are captured here, as well as the hidden secrets, if any...

Ο εικαστικός Γιάννης Ψυχοπαίδης εμπνέεται από την "Οκτάνα", ενός εκ των κορυφαίων έργων της ελληνικής λογοτεχνίας και παρουσιάζει έναν τόμο με 39 έργα ζωγραφικής και επιλεγμένα αποσπάσματα του έργου.

Τα έργα που περιλαμβάνονται στην έκδοση θα εκτεθούν στην γκαλερί Ζουμπουλάκη 27-31 Μαρτίου 2018.

Όπως γράφει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης στον πρόλογο του βιβλίου: "... Το μεγάλο ζητούμενο κάθε δημιουργίας είναι να εκπέμψει -εν όψει όλων των καιρών- έναν οίστρο ζωής, και όπως για τον ποιητή οι λέξεις μοιάζουν με πηλό από τον οποίο ο ερημίτης του λόγου πλάθει νέες λέξεις, έτσι και για τον ζωγράφο ο πηλός είναι οι γραμμές και τα χρώματα, η γραμματική και το συντακτικό μιας νέας γλώσσας που ζητά να κάνει δυνατό το αδύνατο, να αναπαραστήσει έναν κόσμο όχι όπως είναι αλλά μονάχα όπως θα μπορούσε να είναι...".

To βιβλίο είναι μία κατάδυση στην άγνωστη ιστορία της εκπομπής «Εδώ Λιλιπούπολη» (Δεκέμβριος 1977-Μάιος 1980) μέσα από 51 συνεντεύξεις, ανέκδοτους στίχους της Μαριανίνας Κριεζή που δεν πρόλαβαν να γίνουν λιλιπουπολιτικά τραγούδια, 73 χαμένα επεισόδια που εντόπισε ο συγγραφέας και εκατοντάδες ντοκουμέντα: έγγραφα, χειρόγραφα, παρτιτούρες, φωτογραφίες, ήχους, ταινίες, δημοσιεύματα κ.λπ. Το βιβλίο ακολουθεί βήμα βήμα «την καλύτερη παιδική εκπομπή που έγινε ποτέ για μεγάλους» στους διαδρόμους και τα στούντιο της ΕΡΤ, στον Μαγεμένο Αυλό, στους λαβύρινθους της εξουσίας, στον ιδιωτικό και δημόσιο λόγο. Αποκαλύπτει τις αληθινές ιστορίες προσφιλέστατων τραγουδιών όπως το «Ρόζα Ροζαλία», το «Χρυσαλιφούρφουρο» και το «Δεν είμαστε Ζουλού». Είναι ταυτόχρονα ένα ταξίδι στην αναγεννησιακή εποχή του Τρίτου Προγράμματος επί Μάνου Χατζιδάκι (1975-1982), εκεί που καλλιεργήθηκαν μερικές απ’ τις μεγαλύτερες προσδοκίες και αυταπάτες της Μεταπολίτευσης. Τότε που η καλλιτεχνική δημιουργία άνθισε - για λίγο – στα λαγκάδια της Λιλιπούπολης, στην Ουτοπία. Ξανασχεδιάζει το αποτύπωμα του αλλοτινού ραδιοφωνικού θαύματος στη συλλογική μνήμη. Γι’ αυτό έχει λόγο ύπαρξης σ’ ένα βιβλίο «για τη Λιλιπούπολη» η πρωτοφανής ανάλυση των 12+1 κρίσεων που σημάδεψαν το χατζιδακικό Τρίτο· γιατί ξέρουμε τον μύθο του αλλά όχι την ιστορία του. Ή ο φάκελος πολιτικών φρονημάτων του Χατζιδάκι, με δύο άγνωστες φωτογραφίες του έφηβου Μάνου, σε παράλληλη αφήγηση με το «φακέλωμα» που έκανε στους Λιλιπουπολίτες ο απαισιότατος δήμαρχος Χαρχούδας. Το «Στον καιρό της Λιλιπούπολης» είναι αποτέλεσμα έρευνας που κράτησε πέντε χρόνια. Δεν είναι παιδικό βιβλίο. Δεν «νοσταλγεί». Είναι ένα χάρτινο ντοκιμαντέρ 350 σελίδων για σύγχρονους ενήλικες 18-70+ ετών. Διαβάζεται σα να βλέπεις καλογυρισμένη ταινία.

Το βιβλίο αυτό έχει στόχο διττό: αφενός να αποτελέσει συμβολή στη συγκρότηση του αρχείου της ελληνικής φωτογραφίας κατά την τελευταία τριακονταετία μέσω καταγραφής, αφετέρου να βοηθήσει στην οργάνωση και περαιτέρω κατανόηση του υλικού με βάση έννοιες-κατηγορίες της σύγχρονης θεωρίας. Το βιβλίο αυτό δεν διεκδικεί δάφνες αντικειμενικής και πλήρους παρουσίασης της ιστορίας της ελληνικής φωτογραφίας από το 1970 και μετά. Φιλοδοξεί απλώς να εισαγάγει στη συζήτηση έννοιες-εργαλεία και τη συνακόλουθη ορολογία, κάτι που ο χώρος των τεχνών έχει απόλυτη ανάγκη προκειμένου να υπάρξει ένας κοινός κώδικας συνεννόησης. Με άλλα λόγια: χρειαζόμαστε πρώτα λέξεις κοινά αποδεκτές για να μιλήσουμε κατόπιν για τα πράγματα. Κι αυτό τελικά κάνει το βιβλίο τούτο: εκτός από τα πράγματα μιλά συχνά και για τις λέξεις.

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται εβδομήντα τρία ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη που δημιουργήθηκαν ειδικά γι’ αυτή την έκδοση από τον Αύγουστο έως το Δεκέμβριο του 2006, σαν μια μορφή εμπνευσμένης συνομιλίας του ζωγράφου με την ποιήτρια Την ανθολόγηση των ποιημάτων της Κικής Δημουλά έκανε ο ίδιος ο ζωγράφος από το σύνολο του έργου της. Στην έκδοση περιέχεται ακόμη το ανέκδοτο ποίημα της Κικής Δημουλά «Σου ταχυδρόμησα ένα βότσαλο χτες» που γράφτηκε με αφορμή αυτή την ποιητική- εικαστική «Συνάντηση». Όπως γράφει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης στον πρόλογο του βιβλίου: «…Η ροή της ποίησης και αυτή της ζωγραφικής είναι σαν δυο ανυπότακτα ποτάμια που τρέχουν παράλληλα, το κάθε ένα με τα δικά του νερά, τις δικές του πηγές, που όμως συνδέονται στο βάθος της γης, και βγαίνουν από ένα κοινό έγκατο… Kαι όσο περισσότερο ζωγραφική και ποίηση είναι ο αυθεντικός εαυτός τους, τόσο περισσότερο μπορούν να κατανοήσουν η μια την άλλη και να καταγράψουν το βαθύτερο ψυχικό τοπίο, τον κοινό τόπο που τους συνδέει και που μέσα του άνθησαν…»

Τα σπίτια είναι πλάσματα ζωντανά. Δεν μπορώ να το αποδείξω αλλά το πιστεύω βαθιά. Ανασαίνουν, ζεσταίνονται, κρυώνουν, χαίρονται, λυπούνται, τολμούν, θυμούνται, όπως και οι άνθρωποι - δηλαδή ζουν. Και είναι θνητά, όπως και οι άνθρωποι. Σαν τους ανθρώπους που τα κατοικούν ή τα κατοίκησαν κάποτε έχουν πέντε αισθήσεις που μ' αυτές αγγίζουν όποιον τα αγγίζει, μυρίζουν όποιον τα μυρίζει, αφουγκράζονται όποιον τ' αφουγκράζεται, γεύονται όλα όσα συμβαίνουν μέσα τους και γύρω τους, και πάνω απ' όλα, βλέπουν. Τα μάτια τους είναι τα παράθυρά τους. Χαρούμενα ή σκοτεινά, κάποτε αδιάφορα, - σπάνια, με μια ιερή τρέλα. Οι μαυρόασπρες φωτογραφίες της Δέσποινας Βασιλείου αποκαλύπτουν στα δικά μας μάτια τη ζωντανή ματιά των σπιτιών. Το άσπρο-μαύροχωράει μέσα του όλα τα χρώματα, γι' αυτό με γοητεύει. Κοιτώ τα παράθυρα στις εξαίσιες αυτές φωτογραφίες και βλέπω με το νου μου τα χρώματα των σπιτιών. Βλέπω τις φιγούρες των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών που αντάλλαξαν βλέμματα απ' αυτά τα ολοζώντανα παράθυρα. Τις στιγμές που η ματιά μου ευθυγραμμίζεται με της Δέσποινας, μια μαγική αύρα περιβάλλει τα σπίτια. Εκείνες τις στιγμές, όλα είναι δυνατά.

Αθέατα σκηνικά Ζω ανάμεσα στις πανταχού παρούσες εικόνες ενός κόσμου που συνεχώς μεταβάλλεται. Χάρτινες εικόνες, αφίσες και διαφημίσεις μπερδεύονται μεταξύ τους και συνυπάρχουν ως θραύσματα ενός εφήμερου παζλ που ανανεώνεται επίμονα και κάποιες φορές ακατανόητα. Καθώς ο φακός πλησιάζει, γίνεται αντιληπτή μια άλλου είδους πραγματικότητα, σιωπηλή, περίπλοκη και αινιγματική. Όλα εξαρτώνται από τον τρόπο που πέφτει το φως, από τις τυχαίες λάμψεις των χρωμάτων που μισοκρύβονται κάτω από τη σκόνη κι από τα ίχνη που αφήνουν πίσω τους βροχές, μπογιές και ριπές ανέμων. Ανάμεσα στις αμέτρητες εικόνες που είναι εκτεθειμένες στη διαβρωτική επίδραση του χρόνου και στην αδιαφορία των περαστικών αναδύονται λεπτομέρειες που κατά απροσδόκητο τρόπο διηγούνται ιστορίες, νοήματα που αποκαλύπτονται αιφνίδια και συνειρμικά. Διασχίζοντας την πόλη, στρέφω συχνά τον φακό μου προς αυτές τις σχεδόν ανεπαίσθητες ιστορίες που διαγράφονται στις παρυφές των εικόνων - η μοναδικότητά τους είναι φθαρτή, η ομορφιά τους ατελής και συγκινητική. Το παλίμψηστο των τοίχων αλλάζει από μέρα σε μέρα, από σελίδα σε σελίδα. Έχω πάντα μαζί μου μια φωτογραφική μηχανή κι ένα μικρό τετράδιο - διαπιστώνω συχνά ότι οι λέξεις τείνουν να γίνονται εικόνες και οι εικόνες λέξεις. Προσπαθώ να διασώσω τη μνήμη ενός εκθαμβωτικού αθέατου κόσμου, έστω κι αν αυτό σημαίνει ότι τελικά μπορεί και να τον ονειρεύτηκα. Μ. Δ

Ένα βιβλίο για τη Συρία μπορεί να μοιάζει με γλυκό παραμύθι, όταν δίνει την αίσθηση αυτής της χώρας έναν χρόνο πριν ανατείλει ο 21ος αιώνας, το 1999. Το παραμύθι όμως φτάνει σε ένα βίαιο τέλος μετά το μοιραίο 2011, που ξεκίνησε ο πόλεμος.
Ένα βιβλίο για τη Συρία μπορεί να μοιάζει με γλυκό παραμύθι, όταν δίνει την αίσθηση αυτής της χώρας έναν χρόνο πριν ανατείλει ο 21ος αιώνας, το 1999. Το παραμύθι όμως φτάνει σε ένα βίαιο τέλος μετά το μοιραίο 2011, που ξεκίνησε ο πόλεμος.

Το βιβλίο αυτό διεισδύει στην ηρεμία, στη νωχέλεια της ειρηνικής ζωής αυτής της χώρας. Αφουγκράζεται τον σφυγμό της, ακούει την ανάσα της, τη λαλιά της στα πολύβουα παζάρια. Αποδίδει μ’ ένα πλήθος φωτογραφικών ντοκουμέντων τις επαύλεις της πρωτοβυζαντινής Σεργίλα, τα παλάτια στο παραευφράτειο Μαρί, τις πόλεις της Σελευκιδικής Απάμειας και της θρυλικής Παλμύρας, τον βασάλτινο Νότο. Κρυφοκοιτάζει την ιστορία στα μουσεία, στα κάστρα, στις βασιλικές, στα τζαμιά των χαλίφηδων. Τα όρια της περιδιάβασης είναι η άμμος της ερήμου και ο Ευφράτης.

Εκεί τελειώνει το παραμύθι και αρχίζει ο εφιάλτης του πολέμου, που λεηλάτησε το παλάτι του Ζίμρι Λιμ, γκρέμισε τον ναό του θεού Βήλου, παρέδωσε στις φλόγες το θρυλικό παζάρι στο Χαλέπι, πλήγωσε τον Άγιο Συμεών τον Στυλίτη, αποκεφάλισε τον λάτρη σκαπανέα της Παλμύρας, πούλησε στα σκλαβοπάζαρα του λαθρεμπορίου την Κασσιόπεια, κομμάτιασε το λιοντάρι της θεάς Αλ-λατ, ενώ παίζεται η τελευταία αιμάτινη παράσταση στο φαιό θέατρο της Μπόσρα…

Μια…φορά Συρία ην ειρηνικη και ευδαίμων.