Biographies

Ο James Patterson ξεδιπλώνει την ιστορία της δολοφονίας της μεγαλύτερης προσωπικότητας στην ιστορία της μουσικής με τη δύναμη της πλοκής ενός αληθινού εγκλήματος. Το καλοκαίρι του 1980, μια δεκαετία μετά τη διάλυση των Beatles, ο Τζον Λένον είχε υπογράψει με νέα δισκογραφική εταιρεία. Ήταν έτοιμος να πειραματιστεί με τη μουσική και για πρώτη φορά μετά από χρόνια να κυκλοφορήσει νέο άλμπουμ. Με ένα από τα καλύτερα τραγούδια του, το «Imagine», είχε ήδη αποδείξει πως μπορεί να σταθεί μόνος στην κορυφή και ετοιμαζόταν να επιστρέψει πάλι εκεί. Ένας επικίνδυνος και εμμονικός θαυμαστής Από την ημέρα που ο Τζον Λένον έφυγε από τους Beatles και ακολούθησε σόλο καριέρα και μια ζωή με την Γιόκο Όνο στη Νέα Υόρκη, ο Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν προετοίμαζε τη δολοφονία του ήρωά του. Ήταν πεπεισμένος ότι ο Λένον είχε σπαταλήσει το ταλέντο του και είχε παραπλανήσει τους οπαδούς του με τα μηνύματα του για την ελπίδα και την ειρήνη. Τον Δεκέμβριο του 1980, ο Τσάπμαν επιβιβάστηκε σε μια πτήση από τη Χαβάη και πήγε στη Νέα Υόρκη με ένα όπλο στις αποσκευές του. Δεν επέστρεψε ποτέ ξανά σπίτι του.

«Εγώ σ’ όλη μου τη ζωή πήγαινα ασορτί με την Ελλάδα. Δράμα αυτή; Δράμα κι εγώ. Αδύνατον να ξεσπάσει καταιγίδα στη χώρα και να μη βρεθώ στο κέντρο της εγώ». Διδώ Σωτηρίου Μέσα στον ζόφο των αλλεπάλληλων κρίσεων ένιωσα ξαφνικά την έντονη ανάγκη να ανασάνω λίγο φρέσκο αέρα, να αισιοδοξήσω. Αποφάσισα λοιπόν ότι είχε έρθει η ώρα να ξαναζωντανέψω το ίνδαλμά μου, τη Διδώ Σωτηρίου. Είναι άδικο να τη λησμονούν σιγά σιγά οι παλιότεροι και να την αγνοούν τελείως οι νεότεροι. Δεν υπήρχε άλλη σαν κι αυτή τη γυναίκα-πολεμίστρια του καλού που διέσχισε ολόκληρο τον 20ό αιώνα, βρέθηκε στο επίκεντρο κάθε ελληνικής τραγωδίας (από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τη χούντα) και κατάφερε να δρασκελίσει όλα τα ερείπια φορώντας το αιώνιο χαμόγελό της, κόκκινο μπερέ, κολιέ και άρωμα. Άρχισα αμέσως την έρευνα (με αφορμή την οποία εν τέλει εμπνεύστηκα το βιβλίο Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας) και ευτυχώς, γιατί χάθηκαν εν τω μεταξύ η Άλκη Ζέη κι ο Νίκος Μπελογιάννης, οι μοναδικοί επιζώντες που την ήξεραν από την καλή και την ανάποδη. Ελπίζω ότι έγραψα μια εντελώς υβριδική βιογραφία με τον χαρακτηριστικό τίτλο Ονειρεύτηκα τη Διδώ. Γιατί πράγματι την ονειρεύτηκα ολοζώντανη, ακαταπόνητη και γελαστή, όπως ήταν πάντα, να μου διηγείται με το νι και με το σίγμα τη ζωή της που ήταν αγρίως απίθανη! Λ. Δ.

TΟ «OΣΑ ΔΕΝ ΕΙΠΕΣ», μια τρυφερή και οξυδερκής αφήγηση, τα απομνημονεύματα ενός διακεκριμένου ιστορικού, εξερευνά τις ευρωπαϊκές συγκρούσεις του 20ου αιώνα μέσα από τη ζωή, τις ελπίδες και τα όνειρα μιας και μοναδικής οικογένειας – της οικογένειας του συγγραφέα. Διερευνώντας τις ιδιαίτερες και συγκινητικές ιστορίες των μελών της, ο Μαρκ Μαζάουερ αφηγείται τις θυσίες και τις σιωπές που σφράγισαν μια γενιά και τους απογόνους της. Η μοίρα θέλησε μέλη της οικογένειας να βιώσουν την πολιορκία του Στάλινγκραντ, τον εγκλεισμό στο γκέτο της Βίλνας, την Κατοχή στο Παρίσι, η να βρεθούν ακόμα και στις γραμμές της Βέρμαχτ. Ο Βρετανός πατέρας του, γιος Ρωσοεβραίων εμιγκρέδων που διέφυγαν από τους μπολσεβίκους, τον εμφύλιο και την επανάσταση και εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο, υπήρξε ο τυχερός της οικογένειας. Ο Μαξ, ο παππούς του συγγραφέα, ένας σοσιαλιστής που είχε αγωνιστεί στα οδοφράγματα κατά των στρατιωτών του τσάρου, δεν μίλησε ποτέ γι’ αυτό. Η Φρούμα, η γυναίκα του Μαξ, προερχόταν από μια οικογένεια η οποία, αν και δοκιμάστηκε από τις Μεγάλες Εκκαθαρίσεις, κατόρθωσε να βρει το δρόμο της στη σοβιετική κοινωνία.
            Εκατό χρόνια μετά τη Ρωσική Επανάσταση, το Όσα δεν είπες ξετυλίγει την ιστορία ενός σοσιαλισμού που έχει διαγραφεί από τη μνήμη – του παθιασμένου ουμανιστικού σοσιαλισμού που είχε απήχηση σε ευρύ φάσμα ανθρώπων. Παράλληλα, εξερευνά την απροσδόκητη ευτυχία που ενδέχεται να περιμένει τους χαμένους της Ιστορίας, τη δύναμη της φιλίας, καθώς και της αγάπης για έναν τόπο, ένα αίσθημα που επέτρεψε στον γιο του Μαξ και της Φρούμα να θεωρήσει πατρίδα του την Αγγλία.

Πώς ένας έφηβος ανακαλύπτει το βιβλίο και την ανάγνωση; Πώς περνάει από το κόμικ στον Καμύ; Πώς αποκτά αναγνωστική και βιβλιοφιλική εμπειρία; Πώς μπαίνει, τυχαία, στη δημοσιογραφία; Και πώς, το 1997, δημιουργεί το πρώτο ένθετο για «Βιβλία» στον ελληνικό Τύπο; Το παρόν βιβλίο είναι μια αυτοβιογραφική αφήγηση, με στοιχεία λογοτεχνικής δημοσιογραφίας, κριτικού δοκιμίου και ιστορίας των ΜΜΕ, που καλύπτει μια περίοδο σαράντα ετών, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως σήμερα. Η Πάτρα, η Αθήνα, το Παρίσι είναι οι χώροι δράσης του ήρωα-αφηγητή. Στο φόντο, εκδότες, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, συναντήσεις με αξιομνημόνευτους ανθρώπους, εφημερίδες, βιβλιοπωλεία, μπαρ και εστιατόρια, διαμάχες και αντιπαραθέσεις, απογοητεύσεις και θρίαμβοι, διαψεύσεις και χρεοκοπίες. Αλλά, πάνω απ’ όλα, η ακατάλυτη σχέση γραφής και ανάγνωσης.

«Του κάκου Φράγκο θέλουν να σε κάμουνε / που είσ’ Έλληνας τα Μνήματα φωνάζουνε», γράφει ο Αντώνιος Μαρτελάος στο επίγραμμα που αφιέρωσε στον Ούγκο Φόσκολο, υπαινισσόμενος το καθαρά ελληνικής έμπνευσης έργο του I sepolcri. Αλήθεια, τι ήταν εντέλει αυτός που το έργο του αναδείχθηκε σε έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους των νεότερων ιταλικών γραμμάτων; Είναι σαφές ότι ο Φόσκολο δεν λησμόνησε ποτέ τη γενέθλια γη, ούτε σταμάτησε ποτέ να έχει τη σκέψη του στην Ελλάδα και δεν εννοώ μόνο ότι άντλησε ποιητική έμπνευση από την Ελλάδα, όπως αυτή εκφράζεται στο αφιερωμένο στη γενέθλια γη της Ζακύνθου σονέτο του «No piu mai tocchero le sacre sponde», αλλά και ενεπλάκη με τον τρόπο του στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Και τούτο, μολονότι επέλεξε συνειδητά να εκφραστεί στην ιταλική γλώσσα. Μετά τον θάνατο του, οι μεταγενέστεροι του προσέδωσαν μια καθαρά ιταλική ταυτότητα, που επισκίασε τις ελληνικές του ρίζες: η εικόνα του έγινε περισσότερο ιταλική απ' όσο Ιταλός υπήρξε ο ίδιος. Σε τούτο ίσως να συνέτεινε και η αναβλητικότητα των Ελλήνων, που αργοπορημένα σκέφτηκαν να ζητήσουν τη μετακομιδή των οστών του από την Αγγλία όταν ήδη τα είχαν πάρει οι Ιταλοί. Ακόμα και το σπίτι του στη Ζάκυνθο, τελευταία στιγμή γλίτωσε από την κατεδάφιση· αγοράστηκε το 1886 από τον Δήμο Ζακυνθίων, στεγάζοντας μέχρι την καταστροφή του από βομβαρδισμό το 1940 τη Φωσκολιανή Βιβλιοθήκη.

Ένα βιβλίο-σταθμός, η συγκλονιστική μαρτυρία του δημοσιογράφου και ιστορικού Joachim Fest (Γιόαχιμ Φεστ) για το πώς πέρασε την παιδική του ηλικία στη ναζιστική Γερμανία ως γιος ενός αρνητή του ναζισμού. Το χρονικό της ζωής μιας οικογένειας που δεν συνεργάστηκε με το ναζιστικό καθεστώς, που μάτωσε για να διαφυλάξει τις αρχές και τις αξίες της, συγκρουόμενη με τον κομφορμισμό και τη βαρβαρότητα.

Ο μικρός Γιόαχιμ θυμάται ότι ο πατέρας του το 1933, λίγο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, όχι μόνο έχασε τη δουλειά του ως πολέμιος του καθεστώτος, αλλά του απαγορεύτηκε εν γένει η οποιαδήποτε εργασία. Από τότε η οικογένεια Φεστ άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, τα γεύματα έγιναν πολύ λιτά, τα ρούχα άρχισαν να μπαλώνονται, οι φίλοι αραίωσαν τις επισκέψεις τους και στο σχολείο αυτός και τα αδέρφια του ήταν δακτυλοδεικτούμενοι – ο ίδιος ο Γιόαχιμ αποβλήθηκε καθώς χάρασσε καρικατούρες του Χίτλερ στο θρανίο του.
Όταν κάποια στιγμή η μητέρα του Γιόαχιμ έσπασε και ζήτησε από τον άντρα της να αλλάξει γνώμη και να γραφτεί στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, γιατί η αναλήθεια ήταν ανέκαθεν το όπλο του απλού κόσμου απέναντι στους ισχυρούς, εκείνος της απάντησε: «Εμείς δεν είμαστε ο απλός κόσμος. Όχι σε τέτοια ζητήματα!».
Μια αυτοβιογραφική αφήγηση, γραμμένη στον ρυθμό μιας μελαγχολικής μουσικής δωματίου, που αποτυπώνει μια εποχή και αναδεικνύει το πορτρέτο ενός ανθρώπου που η ηθική του ακεραιότητα αφυπνίζει και εμπνέει.

"Κάποιοι νομίζουν πως αν είσαι από το Ιράκ και ζεις ακόμη, τότε δεν έχεις πια προβλήματα. Δεν μπορούν να διακρίνουν άλλου είδους δυσκολίες. Για παράδειγμα, ολόκληρο αυτό το κτίριο είναι γεμάτο Ιρακινούς, αλλά δεν μιλάμε μεταξύ μας. Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη. Ο πόλεμος την κατέστρεψε και αυτήν". Χίμπα, 16 χρόνων. "Έγιναν πολλές εκρήξεις αυτοκινήτων στην περιοχή μας. Κάθε πρωί σηκωνόμασταν και μαθαίναμε ότι και ακόμα ένας είχε σκοτωθεί με άγριο τρόπο. Οι φίλοι μου κι εγώ μιλούσαμε γι' αυτό. Θεωρούσαμε ότι ολόκληρος ο κόσμος είχε τρελαθεί". Γιαμάν, 13 χρόνων. "Μείναμε στο καμπ προσφύγων για τέσσερα χρόνια. Αυτή ήταν η ζωή μου: σκηνές, βρομιά και άνθρωποι ολόγυρα. Τελικά, ήρθαμε στον Καναδά. Περιπλανηθήκαμε πολύ εδώ, προσπαθώντας να βρούμε το σωστό μέρος για να ζήσουμε, όπου θα μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Ακόμα με λένε τρομοκράτη. Τα παιδιά λένε: "Μην τα βάζεις μαζί του γιατί θα σου ανατινάξει το σπίτι?"" Ρ., 18 χρόνων.

Το αυτοβιογραφικό ντοκυμανταίρ ενός παιδιού που γεννήθηκε στη δικτατορία του Μεταξά και ένεκα των ιδεών και, κυρίως, της στάσης των γονέων του απέναντι στα κοσμοϊστορικά γεγονότα ζει μέχρι την ενηλικίωσή του παρακολουθώντας τις εξορίες, τις φυλακές, τα βασανιστήρια και τα γερμανικά στρατόπεδα όχι ως κάτι το σπάνιο και εξαιρετικό αλλά ως καθημερινότητα αναπόφευκτη - σχεδόν «φυσιολογική». Ένα περιβάλλον καλλιτεχνών-διανοουμένων (Γιώργης Λαμπρινός, Σωτήρης Πατατζής, Μίμης Φωτόπουλος, Βασίλης Ρώτας, Μέμος Μακρής, Φοίβος Ανωγειανάκης, Μέλπω Αξιώτη, Στάθης Δρομάζος, Ντίνος Τσαλόγλου και πολλοί άλλοι) τοποθετεί τον ήρωα του βιβλίου σε προνομιούχο θέση σχετικά με τους ενδοιασμούς και τα ερωτήματα, τη στάση ζωής, τις αξίες της τέχνης, το ήθος και τη συμπεριφορά ανθρώπων οι οποίοι, χωρίς κανένα αντάλλαγμα, προσέφεραν τη ζωή τους για χάρη των ιδεών τους και μόνο. Κεντρική φιγούρα η μητέρα του, που βίωσε τα γεγονότα από τη θέση μιας εργαζόμενης γυναίκας και πλήρωσε για τις πεποιθήσεις της με «αναγκαστική εργασία» στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και με ανταμοιβή, μετά την Απελευθέρωση, την τετράχρονη εξορία σε ξερονήσια. Όλα αυτά διαδραματίζονται σε ταπεινές γειτονιές μιας πόλης με ανθρώπινα μέτρα.