Littérature

Κανείς δε μιλά για το έτος της χάριτος. Απαγορεύεται. Στην κομητεία Γκάρνερ λένε στα κορίτσια ότι έχουν τη δύναμη να σαγηνεύουν και να παρασύρουν τους άνδρες μακριά από το κρεβάτι τους, να οδηγούν τις συζύγους στην τρέλα από τη ζήλια. Πιστεύουν πως το ίδιο τους το δέρμα εκκρίνει ένα ισχυρό αφροδισιακό, το δυνατό ελιξίριο της νιότης ενός κοριτσιού στο κατώφλι της γυναικείας ενηλικίωσης. Γι’ αυτό τα διώχνουν μακριά μόλις συμπληρώσουν τα δεκαέξι τους χρόνια, ώστε να απελευθερώσουν τις μαγικές τους δυνάμεις στη φύση, να εξαγνιστούν και να επιστρέψουν έτοιμα για γάμο. Ωστόσο, δεν καταφέρνουν να γυρίσουν όλα ζωντανά. Η δεκαεξάχρονη Τίρνι Τζέιμς ονειρεύεται μια καλύτερη ζωή – μια κοινωνία που δε θέτει αντιμέτωπη φίλη με φίλη, γυναίκα με γυναίκα. Όμως, καθώς πλησιάζει το δικό της έτος της χάριτος, συνειδητοποιεί γρήγορα ότι δεν είναι μόνο τα αδυσώπητα στοιχεία της φύσης που πρέπει όλες τους να φοβούνται. Δεν είναι καν οι λαθροκυνηγοί που παραμονεύουν στο δάσος, περιμένοντας την ευκαιρία να αρπάξουν ένα από τα κορίτσια ώστε να βγάλουν μια περιουσία στη μαύρη αγορά. Ίσως, τελικά, αυτό που έχουν να φοβούνται περισσότερο απ’ όλα είναι η μία την άλλη.

[...] Έτρεχα, έτρεχα, κάτι μ΄έπνιγε στο μεγάλο αμφιθέατρο, σηκώθηκα μια στιγμή, άδειο ήταν, περιμέναμε τους άλλους και έπαιζα νευρικά το΄να μου δάκτυλο πάνω στην αγχόνη, κάτι μ΄έπνιγε και δεν μπορούσα να βγάλω κουβέντα. Πνίγομαι, κάτι βαθαίνει μέσα μου. Πνίγομαι σας λέω, κλειδώνομαι σαν αποκάλυψη, σκάλες τα μαλλιά της να την χαιδέψω, που για μια στιγμή πόνου είχε φιλήσει το στόμα μου, γιατί είχα ματώσει πολύ, είχα πλαντάξει στη σιωπή.

Μια οικογένεια στη δίνη των γεγονότων του 20ού αιώνα. Ο πατέρας, ο γιος, η εγγονή ακολουθούν το πεπρωμένο τους μέσα από το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Η ανταλλαγή τούς ξεριζώνει από την Ανατολική Θράκη και τους οδηγεί στη Θεσσαλονίκη που, μόλις προσαρτημένη στο ελληνικό κράτος, εμπλέκεται στον Μεγάλο Πόλεμο. Το οικονομικό κραχ του μεσοπολέμου ταλανίζει τη χώρα και η πόλη ξαναγίνεται έρμαιο των συγκυριών. Β΄ παγκόσμιος πόλεμος, αλβανικό μέτωπο, γερμανική κατοχή, Εθνική Αντίσταση. Ο γιος της οικογένειας εμπλέκεται στον αγώνα πληρώνοντας ακριβά το τίμημα. Μετά την απελευθέρωση, ο Εμφύλιος χαράζει διαφορετικούς δρόμους για πολλούς. Η Ελλάδα, η Θεσσαλονίκη, η οικογένεια για άλλη μία φορά αλλάζουν μορφή. Η δικτατορία, η μεταπολίτευση, το νέο πρόσωπο του τόπου με τη δημοκρατική αλλαγή. Αναπάντεχη αποκάλυψη στο τέλος φέρνει την εγγονή αντιμέτωπη με την ειρωνεία της μοίρας. Όλα ξαναγράφονται θαρρετά, ανοικτά, έντιμα, χωρίς κρυμμένα μυστικά ή ξεχασμένες αλήθειες. Τα γεγονότα, τα επεισόδια, τα πρόσωπα είναι αληθινά, όσο αληθινό είναι το σκοτάδι ή το φως που κρύβουμε μέσα μας.

Στο σημείο ακριβώς που η χαρά της περιπλάνησης συναντά την ανάγκη για αυτογνωσία και η πνευματική ελευθερία το πραγματικό της τίμημα, ο Robert M. Piersig ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι με τη μηχανή του, παρέα με τον μικρό του γιο κι ένα ζευγάρι φίλων, στις αχανείς εκτάσεις των βορειοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών της δεκαετίας του ’70. Το Ζεν και η τέχνη συντήρησης της μοτοσικλέτας, ο πιο «hip» τίτλος της αμερικανικής λογοτεχνίας και το αγαπημένο «φιλοσοφικό οδοιπορικό» εκατομμυρίων αναγνωστών σε όλο τον κόσμο, είναι πριν και πάνω απ’ όλα μια θριαμβευτική επιβεβαίωση του επιχειρήματος πως η αλήθεια, αν τελικά υπάρχει, βρίσκεται παντού. Ο θρύλος του «μεγάλου κυνηγιού» της ταυτότητας μετά τη λύτρωση του μυαλού και της ψυχής από την εμμονή – οι αναλογίες με τον Μόμπι Ντικ είναι εμφανείς και ο Robert Pirsig αποδέχεται την τεράστια πρόκληση.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΒΑΛΕ Ο ΠΑΝΑΓΗΣ τα 'χε ζήσει καταγής. Μες στο μούρκι του παππού του στον Λειμώνα, μια κοιλάδα εύφορη, στο ξεψύχισμα του ποταμού, δίπλα στη θάλασσα, μακριά απ' τον κόσμο, μια ώρα δρόμος μέσα απ' τα βουνά η πιο κοντινή πόλη, είκοσι λεφτά ποδαρόδρομος το διπλανό χωριό, εκεί πέρασε όλα τα παιδικά του καλοκαίρια, μα και Χριστουγεννόσκολα και Πάσχα κάθε χρόνο εκεί ήτανε, μέσα σ' εκείνο το μούρκι που 'χε στο έμπα του έναν δρυ, θεριό ολάκερο, με τις κλαδούρες του να διαφεντεύουνε αθρώπους και ζωντανά από κάτω... Πέρσι τις Απόκριες τον Παναγή τον έπιασε η κρίση. Η νευρική. Διότι, εντελώς τυχαία, εκεί που κάθισε σιμά σε μια παρέα να πιει μαζί τους το ρακί του, πήρε τ' αυτί του μερικές κουβέντες τους για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, οι οποίες δεν τ' άρεσαν διόλου.

Ο πιο πρόσφατος παγκόσμιος πόλεμος έχει αφήσει τη Γη διαλυμένη. Από τα συντρίμμια ενός κόσμου πλημμυρισμένου από ραδιενεργή σκόνη αναδύεται ο Ρικ Ντέκαρντ, κυνηγός επικηρυγμένων ανθρωποειδών. Ο Ρικ ονειρεύεται να αποκτήσει ένα ζώο, πανάκριβο σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης στην καινούργια εποχή. Το ηλεκτρικό πρόβατο που έχει στην κατοχή του, μια σχεδόν τέλεια απομίμηση πραγματικού, τον καταθλίβει. Ώσπου ο Ρικ καλείται να σκοτώσει έξι εξελιγμένα ανθρωποειδή Nexus-6 έναντι μεγάλης αμοιβής.

Σ’ αυτό το καλειδοσκοπικό μυθιστόρημα, που ενέπνευσε την περίφημη ταινία Blade Runner, παρουσιάζεται η πάλη ανάμεσα στον άνθρωπο και στη μηχανή, στην ελεύθερη βούληση και στον άτεγκτο προγραμματισμό. Συγχρόνως αναδεικνύονται όλα τα στοιχεία που αποτελούν τον πυρήνα της μυθοπλασίας του Φίλιπ Κ. Ντικ: ένας ήρωας σε κατάσταση σύγχυσης, ασήμαντο γρανάζι του κοινωνικού μηχανισμού ένας κόσμος σχεδόν ερημωμένος, όπου οι δυνάμεις της εντροπίας παραμένουν ενεργές, πανίσχυρες πολυεθνικές (πολυπλανητικές) εταιρίες, μια τηλεοπτική προσωπικότητα με μεγάλη επιρροή, ένας νέος μεσσίας, μια θρησκεία που αποτελεί απειλή για κάθε πολιτικό σύστημα.

Το Ημερολόγιο μού άνοιξε τα μάτια.

"Άνεργη 47 χρονών, γροθιά στο στομάχι η λέξη και μόνο. Βιογραφικά και αιτήσεις δαγκωμένα στο στόμα".

"Ο άνεργος δεν τους χρειάζεται, δεν είναι αποδοτικός, μοιάζει με τα πεταμένα φρέσκα φρούτα της χωματερής, που εγγυώνται την κερδοφόρο τιμή των υπολοίπων. Γιατί το φρούτο γι’ αυτούς δεν είναι μέσο διατροφής, αλλά κερδοφορίας".

"Χα, οι μέλισσες, φίλε, όταν η βασίλισσα δεν τους κάνει, την αλλάζουν, διαμαρτύρονται που δεν πάει καλά το μελίσσι και τη θανατώνουν, το ’πιασες; Και αν η επόμενη κάνει τα ίδια; Δρόμο κι αυτή..."

Με το Ημερολόγιο ενός ανέργου θέλουμε να εκφραστούμε και να εκφράσουμε όλον αυτό το διάχυτο καημό, τον πανικό, όχι για να συμβιβαστούμε μ’ αυτόν, αλλά για να τον μετατρέψουμε σε κάτι άλλο - σε δύναμη, σε αυτοοργάνωση, σε δράση, πείτε το όπως θέλετε, αλλά μην το σκεφτείτε πολύ, δεν υπάρχει χρόνος!

ΓΚΛΟΥΜΟΦ: Δεν καταλάβατε καλά. Σκοπεύω να μετακομίσω σε μεγαλύτερο διαμέρισμα. ΜΑΜΑΕΦ: Μεγαλύτερο! Δεν έχετε τα μέσα να διατηρήσετε αυτό και θα πάρετε μεγαλύτερο! ΓΚΛΟΥΜΟΦ: Ναι! ΜΑΜΑΕΦ: Έχετε καθόλου μυαλό στο κεφάλι σας; Με ποια λογική...; ΓΚΛΟΥΜΟΦ: Δεν υπάρχει λογική... Μόνο βλακεία. ΜΑΜΑΕΦ: Βλακεία; Μην λέτε βλακείες! ΓΚΛΟΥΜΟΦ: Δυστυχώς, κύριέ μου, η πραγματικότητα είναι ότι είμαι βλάκας με πατέντα. ΜΑΜΑΕΦ: Βλάκας; Πολύ αστείο. Δηλαδή πώς... βλάκας; ΓΚΛΟΥΜΟΦ: Βλάκας... Πώς το λένε... Βλάκας! Αποφασισμένος να φτάσει πολύ ψηλά, ο νεαρός Γκλούμοφ χρησιμοποιεί όλα τα απαραίτητα όπλα για να εξελιχθεί στους κόλπους της ρωσικής αστικής κοινωνίας: κολακείες, ερωτικές εξομολογήσεις, εξυπηρετήσεις κάθε μορφής, συκοφαντίες είναι κάποια μόνο από τα μέσα της στρατηγικής του, που έχει σαν τελικό στόχο έναν πλούσιο γάμο. Το θράσος του είναι τόσο μεγάλο, ώστε κρατάει σε ημερολόγιο τα κατορθώματα και τις αληθινές του σκέψεις για τα πρόσωπα που τον περιβάλλουν. Ακόμη όμως κι όταν αποκαλυφθεί η μηχανορραφία του, οι διαπλοκές που έχει δημιουργήσει είναι τόσο βαθιές, που αποδεικνύονται αρκετές για να τον "αθωώσουν". Τη σχεδόν άγνωστη στην Ελλάδα αριστουργηματική σάτιρα του Αλεξάντρ Οστρόφσκι, ενός από τους πρωτεργάτες του ρωσικού ρεαλισμού, παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο. Μια σκληρή κριτική για την κενότητα, την ανοησία και τη ματαιοδοξία κρύβεται κάτω από το ανελέητο χιούμορ και την ξέφρενη δράση του έργου.

Το ημερολόγιο ενός Ασήμαντου -μυθοπλασία και την ίδια στιγμή αξεπέραστα αληθινή αφήγηση- που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περίφημο σατιρικό περιοδικό Punch πριν εκδοθεί σε βιβλίο το 1892, ανήκει στα αριστουργήματα του αγγλικού χιούμορ, και ο ήρωάς του, ο κ. Πούτερ, αποτελεί εμβληματικό χαρακτήρα της αγγλικής πεζογραφίας. Ένα μέρος της προσωπικότητάς του υπάρχει στον καθένα μας, και χάρη στο ευρηματικό χιούμορ των Τζώρτζ και Γουίντον Γκρόσμιθ μέσα από αυτόν έχουμε όλοι μας αποθανατιστεί.
Το ημερολόγιο του κ. Πούτερ αποτελεί πιστή καταγραφή της μονότονης καθημερινότητας στα προάστια του Λονδίνου και στα γραφεία του Σίτυ στο τέλος της βικτοριανής εποχής. Κατά κάποιον τρόπο έχουμε να κάνουμε με ένα αρχέτυπο του τρόπου ζωής στους μοντέρνους καιρούς, στις σύγχρονες κοινωνίες - ανάμεσά τους ασφαλώς και στην ελληνική.
Ο μεσαίος αυτός υπάλληλος του Σίτυ κρατώντας ημερολόγιο προστατεύει την καταρρακωμένη του αξιοπρέπεια και προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με το συναίσθημα που συχνά τον κατακλύζει, ότι το πιο μεγάλο ανέκδοτο είναι ο εαυτός του.
Ο Hillaire Bellock δεν διστάζει να τοποθετήσει τον χαρακτήρα του κ. Πούτερ στο πλάι αιώνιων κωμικών ηρώων όπως ο Δον Κιχώτης και ο Φάλσταφ. Η αξία του έργου μεγαλώνει στο πέρασμα του χρόνου και σήμερα πια θεωρείται κλασικό. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"...ανάμεσα στα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα" (The Observer, 2003)

O Σον Μπάιθελ είναι ο ιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου Wigtown, του δεύτερου μεγαλύτερου παλαιοβιβλιοπωλείου της Σκοτίας. Οι στριφογυριστοί διάδρομοί του περιέχουν 100.000 βιβλία, τα οποία απλώνονται σε ράφια συνολικού μήκους 1,5 χλμ. και όλα αυτά σε μια μικρή επαρχιακή πόλη που βρέχεται από θάλασσα. Ένας σωστός παράδεισος για τους βιβλιόφιλους; Όχι ακριβώς...

Σε αυτό το έξυπνο και ξεκαρδιστικό ημερολόγιο, ο Σον προσφέρει μια εκ των έσω ματιά στον κόσμο του βιβλίου. Από τις δυσκολίες με τους εκκεντρικούς πελάτες και τις λογομαχίες με το δικό του προσωπικό μέχρι τα ταξίδια σε παλιές επαύλεις και οίκους πλειστηριασμών.
Η έξαψη της απροσδόκητης ανακάλυψης, τα κλασικά βιβλία, οι κρυφοί θησαυροί, οι ρυθμοί της μικρής πόλης, όλα μπλέκονται με έξυπνο και ζεστό τρόπο σε ένα βιβλίο για όσους... αγαπάνε τα βιβλία.