Livres

"Ο Σεφέρης εκεί, άλλοτε σκοτεινός, άλλοτε ευανάγνωστος διέτρεχε τα χρόνια, πιο πολύ στα δύσκολα, πιο αραιά στα εύκολα, σύντροφος στα κουπιά. Πάντοτε όμως, ένας οικείος άγνωστος. Πώς θα ήταν, αναρωτήθηκα, αν άνοιγα μια κουβέντα μαζί του; Να του ζητήσω να μας πει για τη Σμύρνη, το φευγιό για την Αθήνα, την ποίηση, τη διχασμένη του καρδιά, για την πολιτική, την Κύπρο που λάτρεψε, τον Θεόφιλο και τον Μακρυγιάννη, τη μουσική, την Μαρώ, το γυρισμό του ξενιτεμένου, τον ελληνισμό στον οποίον πίστεψε τόσο πολύ;"

Μ. Χ.

Ιστορία του ανθρώπου και των κοινωνιών του. . . Φαντασία ή γνώση; Παραμύθι ή επιστήμη;
Με το βιβλίο αυτό θα ταξιδέψουμε σε άλλες εποχές, κοντινές και μακρινές!
Θα ταξιδέψετε στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον! Θα βρείτε απαντήσεις στις πιο δύσκολες ερωτήσεις!
Σκοπός του βιβλίου είναι να εξηγήσει με εύληπτο τρόπο στα παιδιά τον τρόπο με το οποίο σχηματίστηκαν οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, πώς αυτές εξελίσσονται, προχωρούν και αλλάζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια, μέχρι και σήμερα. Και γιατί όχι; Πως θα μοιάζουν αύριο.

Με την "Λυσιστράτη" κερδίζεται ο αγών ανάμεσα στην Ιστορία και την Ποίηση με νικητή την δεύτερη, και η νίκη αυτή λέει και σημαίνει ότι, αν και ανακυκλώνεται ο κύκλος του αίματος και της βλακείας -η αιώνια επιστροφή του ΄Ιδιου-, με την Ποίηση ο κύκλος αυτός δέχεται μία συγκλονιστική κρούση, και παρόλο ότι η Ποίηση δεν καταργεί αυτόν τον κύκλο, μπορεί εντούτοις να τον εμφανίζει απροκάλυπτα γυμνό και να τον μετατρέπει σε υλικό για ποιητική χρήση. Η "Λυσιστράτη" είναι η καταστολή της σύνθλιψης από την τραγωδία της Ιστορίας και με αυτήν την έννοια αποκτά την δική της σημασία η Κωμωδία, γίνεται δηλαδή το λάλον αντίδοτο στον ιστορικό λοιμό.

Ἡ ἀνέκδοτη ἀλληλογραφία τοῦ Μ. Καραγάτση μὲ τοὺς συμφοιτητές του Γιῶργο Ρωμανὸ καὶ Νικόλαο Κάλας μᾶς ἀποκαλύπτει ἄγνωστες πτυχὲς τῆς προσωπικῆς ἱστορίας του, ποὺ ἀφοροῦν –μεταξὺ ἄλλων– καὶ στὴ συγγραφὴ τοῦ Συνταγματάρχη Λιάπκιν (1933): «Τὸ ἔργο μου μᾶλλον θὰ ἐκδοθεῖ. Εἶναι καθαρὰ κομμουνιστικό. Μοῦ φαίνεται ὅτι σοῦ ἀνάγγειλα τὴν προσχώρησή μου στὶς ἰδέες τῆς Γʹ Διεθνοῦς», γράφει στὸν Ρωμανό, ἐνῶ παράλληλα πληροφορεῖ τὸν Κάλας γιὰ τὴν ἀναστάτωση ποὺ ἐπικρατεῖ στὸ θεσσαλικὸ κάμπο, προσδοκώντας τὴν «ἐπανάσταση». Ὁ Καραγάτσης γοητεύεται ἀπὸ τὶς ἰδέες τῆς κομμουνιστικῆς Ἀριστερᾶς σπρωγμένος ἀπὸ τὴ νεανικὴ ροπή του πρὸς τὴν ἀμφισβήτηση τῶν κοινωνικῶν στερεοτύπων, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ θεωρεῖ τὸν ρεαλισμὸ ὡς τὴν ἐνδεδειγμένη μέθοδο γιὰ τὴν καλλιέργεια τοῦ νεοελληνικοῦ μυθιστορήματος. Οἱ ἐπιστολὲς ἀλλὰ καὶ οἱ ἡμερολογιακὲς σημειώσεις τοῦ 1931, ὅπως καταδεικνύει καὶ στὸ Ἐπίμετρό της ἡ Χριστίνα Ντουνιᾶ, δὲν μᾶς προσφέρουν μόνο ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες γιὰ τὴ βιογραφία τοῦ Καραγάτση, ἀλλὰ ἐμπλουτίζουν τὶς γνώσεις μας σχετικὰ μὲ τὴ διαμόρφωση τοῦ λογοτεχνικοῦ πεδίου, στὶς ἀρχὲς μιᾶς κρίσιμης δεκαετίας καὶ συνεισφέρουν στὴν καλύτερη κατανόηση τοῦ ἔργου του.

Σκέπτομαι φίλοι που είστε όλοι εσείς μαζί μας απόψε εδώ σκέπτομαι το ρήμα επισκέπτομαι Ο Οιδίπους έρχεται εδώ επισκέπτης Επισκέπτεται τον τάφο του Αυτόν σκέπτεται Σκέπτεται και επισκέπτεται τον τάφο του Τον επισκέπτεται όχι σαν φίλος αλλά σαν ξένος Σαν ξένος έρχεται να ζητήσει φιλοξενία να φιλοξενηθεί στον τάφο του Ο Οιδίπους χρειάζεται προτού πεθάνει να γίνει πρώτα δε- κτός ως φιλοξενούμενος να φιλοξενηθεί εκεί όπου θα ταφεί Αυτήν την φιλοξενία φίλοι θα παρακολουθήσετε όλοι εσείς εδώ απόψε Και σάς φιλοξενώ σ’ αυτήν εγώ ένας Ξένος

Τον Αύγουστο του 1922, η Καθημερινή δημοσίευσε με διαφορά λίγων ημερών τα ιστορικά άρθρα "Οίκαδε" και "Οι Πομερανοί", που ξεσήκωσαν αμφότερα θύελλα αντιδράσεων μέσα στο έντονα πολωτικό κλίμα της εποχής του Εθνικού Διχασμού και εντυπώθηκαν έκτοτε στη συλλογική μνήμη.
Ποια ήταν όμως τα πραγματικά ελατήρια και η θέση για το Μικρασιατικό του Γεωργίου Βλάχου, εκδότη της εφημερίδας, και εντός ποιου πλαισίου ωθήθηκε η Καθημερινή στη δημοσίευση του "Οίκαδε", ενός άρθρου που υποτίθεται καλούσε τον στρατό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία εν μέσω της τουρκικής επίθεσης που θα διέλυε το ελληνικό μέτωπο;
Ακόμη, πότε και υπό ποιες συνθήκες αποφασίστηκε η παραμονή του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία; Για ποιους λόγους απορρίφθηκαν οι εναλλακτικές που παρουσιάστηκαν;
Πώς αποκρυσταλλώθηκε η κυβερνητική πολιτική το κρίσιμο 1922; Ποιοι πολιτικοί συμβιβασμοί έγιναν και ποια ήταν η εμπλοκή του αρχιστράτηγου Χατζανέστη και του αρμοστή Στεργιάδη;
Τι θα αντιπροσώπευε μια αυτόνομη Ιωνική Πολιτεία και γιατί η δρομολόγησή της καθυστέρησε;
Μια διεξοδική, τεκμηριωμένη έρευνα που επιχειρεί να φωτίσει άγνωστες πλευρές και αστάθμητες παραμέτρους των τραγικών γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής. 

Επιχειρώντας να ερμηνεύσει κανείς την ευρεία και συμβολική χρήση του αριθμού 3, οδηγείται στις απαρχές της αριθμολογικής σκέψης, της φιλοσοφικής θέασης του κόσμου που στηρίζεται στα μαθηματικά και στις μυστικές, αριθμητικές αντιστοιχίες του επίγειου με το ουράνιο, του μικρόκοσμου με τον μακρόκοσμοo δηλαδή στην παράδοση που ξεκινά με τους Πυθαγόρειους και τον πλατωνικό Τίμαιο, και από τους Πατέρες της Εκκλησίας ως τους μυστικιστές της ύστερης αρχαιότητας, από τους αποκρυφιστές και αστρολόγους του Μεσαίωνα ως τον Κοπέρνικο και τον Κέπλερ, εκβάλλει στον Ρομαντισμό και στους μοντερνιστές επιγόνους του. Η αδρομερής καταγραφή, κοσμολογική και λογοτεχνική της ευρωπαϊκής θεωρίας των αντιστοιχιών, που συγκροτεί μια διαχρονική θεωρία της λογοτεχνίας, αποτελεί το πρώτο μέρος του βιβλίου. Το δεύτερο μέρος του επικεντρώνεται σε σημαντικές νεοελληνικές ποιητικές εκφράσεις αυτής της θεωρίας (δημοτικό τραγούδι, Σολωμός, Σεφέρης, Ελύτης, Εγγονόπουλος), αναδεικνύοντας το συμβολικό νόημα των λογοτεχνημένων τριάδων τους.

Οι υπεύθυνες απαντήσεις της επιστήμης και η παρούσα κατάσταση της έρευνας για την πρώτη αρχή του ελληνικού πολιτισμού. Πότε ξεκινά ο ελληνικός πολιτισμός; Πώς μπορούμε να ορίσουμε μεθοδολογικά την αφετηρία του και να την εντοπίσουμε στον χρόνο; Σε ποιούς χρόνους και σε ποιές διαδικασίες μπορεί να αναχθεί η προέλευση του ελληνισμού των ιστορικών χρόνων; Το κυριότερο: πού μπορούμε να βρούμε, ως μέσοι Έλληνες αναγνώστες, υπεύθυνες απαντήσεις σε ερωτήματα τόσο σημαντικά και ευαίσθητα, μακριά από επικίνδυνες υπεραπλουστεύσεις και ακραίες ιδεοληψίες, από μυθομανείς "ερευνητές" χονδροειδούς ερασιτεχνισμού ή ενίοτε και αμφίβολης ψυχοπνευματικής ισορροπίας; Το βιβλίο αποτελεί ένα τόσο επιστημονικό όσο και συγγραφικό εγχείρημα. Λειτουργεί καταρχάς ως ένα συστηματικό και προσιτό εγχειρίδιο της μακροχρόνιας, διεθνούς επιστημονικής διερευνήσεως των απαρχών του ελληνικού πολιτισμού. Στο πλαίσιο αυτό επικαιροποιεί δραστικά τις γνώσεις του ευρύτερου ενδιαφερομένου κοινού στην Ελλάδα με δεδομένη την αληθινή κοσμογονία που τα τελευταία 25 περίπου χρόνια έχει συντελεστεί σε διεθνές επίπεδο τόσο στην μελέτη της προέλευσης των γλωσσών όσο και στην σχέση μεταξύ της αρχαιολογίας, της γλωσσολογίας, αλλά και άλλων εμπλεκομένων επιστημών. Οι πολλές και διαφορετικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί στην διεθνή επιστημονική κοινότητα περί της "ελεύσεως των Ελλήνων" ταξινομούνται κατά χρονικά παράθυρα, παρουσιάζονται αναλυτικά και σχολιάζονται κατά τον πλέον διεξοδικό, αλλά και εύληπτο τρόπο. Μέσα από ένα βασικό φροντιστήριο της προϊστορίας του Αιγαίου, αλλά και ενός ευρύτερου γεωγραφικού χώρου γίνεται κατανοητή η σύνθετη ιστορία της έρευνας του προβλήματος, καθώς και το υπόβαθρο των νέων, ανατρεπτικών πορισμάτων, στα οποία αυτή καταλήγει. Στις σελίδες του βιβλίου ο ομηρικός Οδυσσέας, η "Κάθοδος" των Δωριέων, οι μυστηριώδεις Πελασγοί, οι γραμμικές γραφές και τα πολυάριθμα μνημεία της προϊστορίας του Αιγαίου είναι μερικά μόνον από τα κομμάτια ενός μεγάλου και πολύπλοκου παζλ, το οποίο αποκαλύπτεται σιγά σιγά δίνοντας νέες, υπεύθυνες και αναπάντεχες απαντήσεις σε μια σειρά από σύνθετες, αλλά και συναρπαστικές ερωτήσεις. Απομένει να καταδειχθεί κατά πόσον μια διαφαινόμενη, ριζική μεταβολή της αντίληψης για το παρελθόν μπορεί να οδηγήσει και στην αλλαγή διαφόρων εδραιωμένων κατευθύνσεων που αφορούν το παρόν και το μέλλον όχι μόνον της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης.

"Αν πάω τώρα στο βιβλιοπωλείο της Εστίας, θα σου πω που είναι το κάθε βιβλίο, ποιο ράφι είναι εκείνο, που είναι πράγματα που τα έχω βάλει κι εγώ ακόμα εκεί πέρα που είναι. Το μυαλό μου ακόμα γυρίζει στο βιβλιοπωλείο. Λέω, αυτή την ώρα γίνεται αυτή η δουλειά, εκείνο το πράγμα, μου 'χει μείνει, δηλαδή δεν έχω ακόμα αποτοξινωθεί -και να βάλουμε τη λέξη αυτή εντός εισαγωγικών- από το περιβάλλον του βιβλιοπωλείου. Κι επίσης και τώρα ακόμα παρακολουθώ τις εκδόσεις, διαβάζω "Το Βήμα" κάθε Κυριακή, τις βιβλιογραφίες που βγάζουν οι εφημερίδες, τις κριτικές που γίνονται για τα βιβλία, αυτές που κάνει ο Κούρτοβικ, τι νέο βιβλίο βγαίνει... Δηλαδή μέσα στο μυαλό μου γυρίζει ακόμα η δουλειά. Το περιβάλλον του βιβλίου δε μου 'χει φύγει ακόμα." Το βιβλίο αυτό είναι το αποτέλεσμα της επεξεργασίας μιας σειράς από απομαγνητοφωνημένες συζητήσεις που είχε ο κύριος Νίκος Παντελάκης κατ' ιδίαν με τέσσερις συνομιλητές: τον Απόστολο Διαμαντή, τον Κυριάκο Ντελόπουλο, τον Παναγιώτη Σουλτάνη -ο οποίος είχε και την ευθύνη της τελικής σύνθεσης των απομαγνητοφωνήσεων- και την Εύα Καραϊτίδη, εκδότρια των εκδόσεων "Εστία".