Stendhal

Lamiel est le dernier grand chantier littéraire de Stendhal. L'histoire d'une jeune femme, curieuse, intelligente, s'y transforme peu à peu en un tableau de mœurs plein d'allégresse. Cette œuvre écrite sur fond de vieillissement et de maladie est pourtant un texte de plaisir, un roman comique, un roman païen, aussi proche du théâtre, parfois, que du conte de fées. Lamiel est aussi pour Stendhal un lieu d'expérimentation. Vingt fois sur le métier il remet son ouvrage, non pour le parfaire, mais pour en modifier les données. S'adonnant aux plaisirs de la variation, Stendhal voue Lamiel à l'inachèvement. " Ta véritable passion, écrivait-il en 1805, est celle de connaître et d'éprouver. Elle n'a jamais été satisfaite ". Lamiel aura aussi à souffrir de cette passion-là.

Simples esquisses ou ébauches poussées jusqu'à leur terme, ces textes donnent un peu l'impression de pénétrer dans le laboratoire du romancier.

Julien Sorel, fils de charpentier, est embauché comme précepteur par monsieur de Rénal. Rapidement, il entretient une liaison avec Mme de Rénal. Contraint alors de quitter les de Rénal, il entre, grâce au soutien de l'abbé Pirard, au séminaire où il reste quelque temps avant de partir pour Paris. Là, il devient le secrétaire particulier du marquis de la Mole. Il séduit sa fille, Mathilde... Les sentiments de Julien vont nuire à son ambition...

Chassé de l'École polytechnique dans les années 1830, Lucien Leuwen, grâce aux relations de son père, riche banquier parisien, obtient de devenir sous-lieutenant et gagne Nancy. Tandis que son régiment de lanciers entre dans la ville, il aperçoit, derrière une persienne entrouverte, une jeune femme blonde, Mme de Chasteller. Lui qui se croyait insensible à l'amour va s'éprendre d'elle et, lorsqu'une nouvelle carrière fera suite à sa vie d'officier de province, il n'oubliera pas cette passion. Ce roman qui s'ouvre sur la délicate peinture des premiers sentiments de Lucien pour Bathilde, avant de faire place à cette comédie qu'est la politique et dont l'auteur s'amuse, Stendhal le commence en 1834, puis, après l'avoir quasiment achevé, l'abandonne sans le corriger. Lucien Leuwen est ainsi demeuré un manuscrit de travail, avec lequel les éditeurs posthumes ont pris leurs libertés. Pour la première fois, la présente édition le propose tel qu'il est, accompagné des annotations de Stendhal : jugements, repentirs ou désirs. Ainsi se découvre une œuvre en train de se faire entre le galop et la bride : entre l'écriture spontanée et le moment de l'évaluation critique.

"Pourquoi Stendhal est-il allé ici, plutôt que là ? Où est-il descendu ? Où a-t-il été le plus heureux ? Son livre n'est pas un guide mais une suite de points de vue personnels, qui reflètent son humeur et son goût du moment. Pas de visite exhaustive et impartiale de la France ; aucune idée d'inventaire ou de vade-mecum. Il n'est question que de se peindre soi-même, de faire son autoportrait en touriste.
Deux règles pour Stendhal : écrire vite, sous le coup de l'impression, et rester soi-même, refuser les opinions prescrites par la mode. Car pour lui le tourisme n'est pas une présentation objective des centres d'intérêt d'un lieu mais le déroulement subjectif de ce qui se passe dans son âme. C'est un tourisme intérieur : exploration de ses souvenirs, de ses sensations, de ses humeurs, de ses fantasmes.
D'où la vivacité et la fraîcheur ; inaltérées, de son ouvrage, presque deux siècles après sa parution." Dominique Fernandez.

Δίψα για εκδίκηση, αιματοβαμμένα στιλέτα, φονικά δηλητήρια και πλείστες περιπέτειες κυριαρχούν σε τούτο το βιβλίο, αναδεικνύοντας έναν διαχρονικό δημιουργό που επεξεργάστηκε θέματα υψηλής δραματικότητας για να παρουσιάσει ανάγλυφο και παλλόμενο το όραμα της πιο παράφορης ζωής. Ο Σταντάλ, κορυφαίος εκπρόσωπος του ρεαλισμού στον 19ο αιώνα, διείσδυσε με απαράμιλλη οξυδέρκεια στην ψυχολογία των ηρώων του. Το σκηνικό όπου εκτυλίσσονται οι αφηγήσεις αυτής της συλλογής είναι μία εξιδανικευμένη εκδοχή της Ιταλίας, η οποία για τον ίδιο είχε παραμείνει ανόθευτη από τις ηθικές αναστολές και τον κομφορμισμό της μπουρζουαζίας. Από την ασφυκτική ατμόσφαιρα των αριστοκρατικών μοναστηριών μέχρι τις φρικαλεότητες της οικογένειας Τσέντσι, στα Ιταλικά χρονικά παρακολουθούμε ανθρώπους παθιασμένους, αχαλίνωτους, αφιερωμένους στο λεγόμενο κυνήγι της ευτυχίας. Ιστορίες βίαιες και τραγικές, εμπνευσμένες οι περισσότερες από πραγματικά γεγονότα, με τον Σταντάλ να χρησιμοποιεί ακριβώς το παρελθόν ως καμβά προκειμένου να εξετάσει τις ακραίες συμπεριφορές των χαρακτήρων του, τον αγώνα τους ενάντια στην κυριολεκτική και μεταφορική καταπίεση, την προσπάθειά τους να κατακτήσουν την ελευθερία. «Στην Ιταλία λοιπόν και μόνο τον δέκατο έκτο αιώνα μπόρεσε να εμφανιστεί, για πρώτη φορά, αυτός ο παράξενος χαρακτήρας. Μόνο στην Ιταλία και στον δέκατο έβδομο αιώνα μια πριγκίπισσα έλεγε, τρώγοντας ένα απολαυστικό παγωτό το απόγευμα μιας πολύ ζεστής ημέρας: Τι κρίμα που δεν είναι αμαρτία!» «— Τι συμβαίνει πάλι; φώναξαν οι γυναίκες. »— Είναι δειλία και ντροπή, απάντησαν, να σκοτώσουμε έναν καημένο γέρο που κοιμάται! Ο οίκτος μάς εμπόδισε να το κάνουμε. Ακούγοντας αυτή τη δικαιολογία, η Μπεατρίτσε κυριεύτηκε από αγανάκτηση και άρχισε να τους βρίζει, λέγοντας: »— Λοιπόν, τι άντρες είστε εσείς που, αν και προετοιμαστήκατε γι’ αυτή την πράξη, δεν έχετε το θάρρος να σκοτώσετε κάποιον που κοιμάται! Αν ήταν ξύπνιος, θα τολμούσατε ακόμη λιγότερο να τον κοιτάξετε καταπρόσωπο! Τολμάτε να παίρνετε χρήματα και να ενεργείτε έτσι! Ε, λοιπόν! αφού η δειλία σας το θέλει, εγώ θα σκοτώσω τον πατέρα μου, κι όσο για σας, δεν θα ζήσετε πολύ ακόμα!»

Το 1833, ο Σταντάλ βρίσκει και αντιγράφει μια σειρά παλιών ιταλικών χειρογράφων, παράφορες διηγήσεις αληθινών περιπετειών που είχαν διαδραματιστεί στην Ιταλία της Αναγέννησης, δίνοντάς τους με τον τρόπο του μια εξαιρετική λογοτεχνική αξία, χωρίς να απομακρύνεται από την ιστορική αλήθεια που περιέγραφαν τα χειρόγραφα αυτά. Μία από τις διηγήσεις αυτές ήταν και αυτή της οικογένειας του Φραγκίσκου Τσέντσι, ενός από τους πλουσιότερους κατοίκους της Αιώνιας Πόλης, που εξαιτίας του βδελυρού του βίου οδηγήθηκε στο χαμό και παρέσυρε στο θάνατο τους γιους του, νέα, δυνατά και θαρραλέα παιδιά και την πανέμορφη δεκαεξάχρονη κόρη του Βεατρίκη, μίας από τις ωραιότερες γυναίκες των κρατών του πάπα και ολόκληρης της Ιταλίας.

Στη σειρά Μεγάλες αφηγήσεις εντάσσονται έργα-ορόσηµα της παγκόσµιας πεζογραφίας· έργα συγγραφέων που έσπασαν το φράγµα του χρόνου και αξίζει να διαβάζονται από όλους ως µέρος µιας συναρπαστικής επικαιρότητας που µας αφορά.

Το Μοναστήρι της Πάρµας του Σταντάλ καθόρισε το ίδιο το µυθιστορηµατικό είδος και θεωρείται από πολλούς το σηµαντικότερο γαλλικό µυθιστόρηµα του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα αφηγηµατικό παραλήρηµα νεανικής τόλµης και πάθους µε φόντο τα χρυσαφένια τοπία της Ιταλίας µέσα και έξω από τον ναπολεόντειο κόσµο. Ο έρωτας, οι συνωµοσίες, η τέχνη της µηχανορραφίας και η πολιτική µαζί µε όλα σχεδόν τα ανθρώπινα προτερήµατα και ελαττώµατα διεκδικούν το µερίδιό τους σε έναν καταιγισµό µικρών και µεγάλων επεισοδίων.

Πρωταγωνιστεί ο ευειδής νεαρός αριστοκράτης Φαµπρίτσιο ντελ Ντόγκο, η αµίµητη θεία του κόµισσα Σανσεβερίνα, ο δισυπόστατος κόµης Μόσκα και η Κλέλια ντελ Κόντι, µια ιδεατή κορασίδα. Πάνω απ’ όλα όµως πρωταγωνιστεί η στιβαρή φιγούρα του Σταντάλ που κοιτάζει από ψηλά και ενορχηστρώνει µεγαλοφυώς το αριστούργηµά του.

Μυθιστόρηµα αφιερωµένο στην αγέρωχη νιότη, στη δύναµη του έρωτα µα και στο τραγικό µεγαλείο του ανθρώπου όταν αυτός αναµετράται µε τον πόλεµο, τον θάνατο και τον θεό του.

Για πολλούς "Το Μοναστήρι της Πάρµας" δεν είναι µόνο το magnum opus του Σταντάλ, αλλά και το µείζον γαλλικό µυθιστόρηµα του 19ου αιώνα. Η σηµασία του για τον κόσµο της λογοτεχνίας είναι ακόµα µεγαλύτερη αν λάβουµε υπόψη τον επιδραστικό ρόλο του στο τολστοϊκό σύµπαν. [...] Για τον τρόπο που υποδέχτηκε η κριτική το Μοναστήρι της Πάρµας αρκεί το άρθρο του νεαρού τότε Μπαλζάκ, που αποτέλεσε έκτοτε επωδό της πρώτης έκδοσης. Μαζί µε την απάντηση του Σταντάλ αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της στανταλικής ποιητικής. Όταν ο Μπαλζάκ οµολογεί πως διάβασε τρίτη φορά το µυθιστόρηµα, δεν ψεύδεται. Είναι τόσο ενδελεχής η κριτική µατιά του, ώστε δεν υπάρχει καµία αµφιβολία για αυτό. Άλλωστε συνάδει µε την παρότρυνση του βρετανού λόγιου Σίριλ Κόνολι, ο οποίος επιµένει ότι κάθε σπουδαίο λογοτεχνικό κείµενο γράφεται για να διαβαστεί τουλάχιστον δύο φορές.

(από τον πρόλογο του Δηµήτρη Στεφανάκη)

"Φεύγει η ζωή, γι’ αυτό κι εσύ µην κάνεις τον δύσκολο στην ευτυχία που σου παρουσιάζεται, κοίτα να χαρείς".

Back  Print  Print

Πόσοι από τους συγγραφείς μπόρεσαν να 'χουν σε τούτη τη ζωή τις χαρές και τις απολαύσεις της και να εξασφαλίσουνε και την υστεροφημία... Οι πολλοί οδεύουν τα κακοτράχαλα μονοπάτια της Δόξας και τους απότομους γκρεμνούς της χωρίς ποτέ να φτάσουν στην κορυφή της, χωρίς ποτέ το μακρινό και απατηλό λυχνάρι της να θερμάνει την ανήσυχη και ματωμένη καρδιά τους. Ένας απ' αυτούς είναι και ο Σταντάλ. Ας μας είναι συγχωρεμένο το ότι ύστερα από ενάμιση αιώνα παρουσιάζουμε τον συγγραφέα του "Μοναστηριού της Πάρμας". Αλλά και ας μας καταλογιστεί πλήρης και ανεπιφύλαχτος ο ενθουσιασμός για το έργο του.