Kaouther Adimi

En 1935, Edmond Chariot a vingt ans et il rentre à Alger avec une seule idée en tête, prendre exemple sur Adrienne Monnier et sa librairie parisienne. Chariot le sait, sa vocation est d'accoucher, de choisir de jeunes écrivains de la Méditerranée, sans distinction de langue ou de religion. Placée sous l'égide de Giono, sa minuscule librairie est baptisée Les Vraies Richesses. Et pour inaugurer son catalogue, il publie le premier texte d'un inconnu : Albert Camus. Charlot exulte, ignorant encore que vouer sa vie aux livres, c'est aussi la sacrifier aux aléas de l'infortune. Et à ceux de l'Histoire. Car la révolte gronde en Algérie en cette veille de Seconde Guerre mondiale. En 2017, Ryad a le même âge que Charlot à ses débuts. Mais lui n'éprouve qu'indifférence pour la littérature. Étudiant à Paris, il est de passage à Alger avec la charge de repeindre une librairie poussiéreuse, où les livres céderont bientôt la place à des beignets. Pourtant, vider ces lieux se révèle étrangement compliqué par la surveillance du vieil Abdallah, le gardien du temple.

En 1935, Edmond Charlot, 20 ans, ouvre une librairie à Alger pour promouvoir de jeunes écrivains sans distinction de langue ou de religion. En 2017, Ryad, 20 ans, étudiant à Paris, est indifférent à la littérature. De passage à Alger, il doit vider de ses livres le local de l'ancienne librairie, sous la surveillance du vieil Abdallah. Prix Renaudot des lycéens 2017, prix du Style 2017.

Αλγέρι, Σεπτέμβριος του 1972. Ένας άνεμος κακός, που έρχεται από τη Σαχάρα, καλύπτει με κόκκινη άμμο την πόλη. Σε ένα βιβλιοπωλείο, ο Σαΐντ, διάσημος συγγραφέας, παρουσιάζει το πολυσυζητημένο βιβλίο του, «το μεγαλύτερο αλγερινό μυθιστόρημα». Εκθέτει την πλοκή: οι διασταυρούμενες ζωές ανθρώπων, που κατάγονται από το ίδιο χωριό, καθώς παρασύρονται στη δίνη των γεγονότων της σύγχρονης Αλγερίας. Η Λεϊλά και ο Ταρέκ, παιδικοί φίλοι του συγγραφέα, όταν συνειδητοποιούν ότι, εν αγνοία τους, χρησιμοποιήθηκαν από τον Σαΐντ ως πρωταγωνιστές του βιβλίου του, νιώθουν τις ζωές τους κατεστραμμένες, λεηλατημένες. Τότε η συγγραφέας παίρνει τη σκυτάλη, για να αφηγηθεί και να αποκαταστήσει την αληθινή, τη μη μυθιστορηματική, ζωή του Ταρέκ και της Λεϊλά. Αρχές της δεκαετίας του 1920: Τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί σ’ ένα χωριό της Ανατολικής Αλγερίας. Η Λεϊλά, και τα δύο αγόρια που είναι παράφορα ερωτευμένα μαζί της: ο Ταρέκ, λιγομίλητος, μελαχρινός, γλυκός και συνεσταλμένος, που προορίζεται για βοσκός, και ο Σαΐντ, άριστος χειριστής της αραβικής γλώσσας, από πιο ευκατάστατη οικογένεια, ανοιχτόχρωμος, που προετοιμάζεται να φύγει στην Τυνησία για σπουδές και κάνει όνειρα για το μέλλον. Η Λεϊλά, που η οικογένειά της την παντρεύει πολύ νέα και παρά τη θέλησή της, βρίσκει το κουράγιο να εγκαταλείψει τον άντρα της και επιστρέφει στο πατρικό της μαζί με τον γιο της, προκαλώντας τη γενική αποδοκιμασία. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στέλνει τα δύο αγόρια στο μέτωπο. Ο Σαΐντ θα γίνει, αργότερα, επιτυχημένος συγγραφέας. Ο Ταρέκ επιστρέφει στο χωριό, παντρεύεται τη Λεϊλά και υιοθετεί τον γιο της. Θα αποκτήσουν μαζί τέσσερα κορίτσια. Ο Ταρέκ θα πάρει μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, θα εργαστεί στα γυρίσματα της ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο Η μάχη του Αλγερίου, θα δουλέψει σε εργοστάσιο στη Γαλλία, θα βρει δουλειά σε μια υπέροχη βίλα στην Ιταλία, με πολύ σημαντικά έργα ελληνορωμαϊκής τέχνης. Η Λεϊλά μεγαλώνει τα παιδιά, κρατάει το σπίτι, περιμένει τον άντρα της –που επιστρέφει κάθε δύο χρόνια– και αγωνίζεται να μάθει γραφή και ανάγνωση. Μετά, όμως, την έκδοση του μυθιστορήματος του Σαΐντ, ο Ταρέκ και η Λεϊλά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και αυτόν τον «κακό άνεμο». Η Καουτέρ Αντιμί δημιουργεί μια εντυπωσιακή τοιχογραφία της ιστορίας της Αλγερίας, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το καλοκαίρι του 1992: πρωταγωνιστούν η γαλλική αποικιοκρατία, ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η ενίσχυση των ισλαμιστών και ο εμφύλιος πόλεμος.

Η Καουτέρ Αντιμί, που έκανε αίσθηση με τα δύο πρώτα μυθιστορήματά της, γεννημένη στο Αλγέρι το 1986, θέλησε, με "Τα πλούτη μας", να δώσει για την πόλη της μια εικόνα που αντιστρατεύεται τις συνήθεις αναπαραστάσεις της. Η νεαρή μυθιστοριογράφος βαδίζει στους δρόμους του Αλγερίου, όπου δεν σταματάει να βρέχει, και αποτυπώνει τη μελαγχολία και το πένθος της για μια παλιότερη εποχή, όταν η λογοτεχνία έβρισκε εύφορο έδαφος για να ανθίσει. Η Αλγερινή συγγραφέας, Παριζιάνα πλέον από το 2008, περπατώντας στην οδό Χαμανί, πέφτει πάνω σε ένα πολύ μικρό κατάστημα, παράρτημα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αλγερίας. Στη βιτρίνα αυτού που εξακολουθεί να αποκαλείται "Βιβλιοπωλείο Τα Αληθινά Πλούτη", μπορούμε και σήμερα να διαβάσουμε το έμβλημα που χάραξε, το 1936, ο εκδότης και συγγραφέας Edmond Charlot (1915-2004). "Ένας άνθρωπος που διαβάζει αξίζει για δύο". Μαγεμένη από την ιστορία του χώρου, θλιμμένη για τη λήθη στην οποία φαίνεται να έχει πέσει, η Αντιμί τον καθιστά σύμβολο της υποχώρησης του πολιτισμού προς όφελος των αποκλειστικά κερδοσκοπικών επιδιώξεων. Αν έκλεινε αυτός ο χώρος, σκέφτεται η συγγραφέας, σίγουρα θα μετατρεπόταν σε κατάστημα με λουκουμάδες. Θα ζητούσαν από έναν νεαρό να καθαρίσει τα πάντα και να ξεφορτωθεί τα βιβλία, σβήνοντας και τα τελευταία σημάδια μιας ένδοξης ιστορίας. Η Αντιμί αναβιώνει τη μνήμη εκείνου που ήταν ο πρώτος εκδότης του Αλμπέρ Καμύ και που αφιέρωσε τη ζωή του στο "να εκδίδει, να συλλέγει, να κάνει το κοινό να ανακαλύπτει, να δημιουργεί δεσμούς μέσα από τις τέχνες". Επινοεί τα προσωπικά σημειωματάρια του Charlot, ζωντανεύει τους ενθουσιασμούς και τις δυσκολίες του, τη μοναξιά του ως εκδότη, αλλά και την αγάπη του για τις συλλογικές προσπάθειες. Η Αντιμί αποδίδει δικαιοσύνη στο Αλγέρι, την πόλη της, και ψάλλει έναν ύμνο -ας ελπίσουμε, όχι νεκρώσιμο- σε όλους όσοι επιχειρούν να μεταδώσουν στους άλλους την αγάπη τους για τη λογοτεχνία.