Isidore Ducasse

Best known for his revolutionary free-market economics treatise The Wealth of Nations, Adam Smith was first and foremost a moral philosopher. In his first book, The Theory of Moral Sentiments, he investigated the flip side of economic self-interest: the interest of the greater good. Smith's classic work advances ideas about conscience, moral judgement and virtue that have taken on renewed importance in business and politics.

Paru en 1759, cet ouvrage présente le fait qu'un même individu puisse dans certaines situations manifester des comportements égoïstes, alors que dans d'autres il se révèle agir conformément à une éthique. Enquête sur la conscience morale, touchant au droit, à l'économie et à la politique, cette réflexion philosophique préfigure une approche individualiste de l'économie de marché.

Adam Smith (1723-1790) was one of the brightest stars of the eighteenth-century Scottish Enlightenment. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations was his most important book. First published in London in March 1776, it had been eagerly anticipated by Smith's contemporaries and became an immediate bestseller. That edition sold out quickly and others followed. Today, Smith's Wealth of Nations rightfully claims a place in the Western intellectual canon. It is the first book of modern political economy, and still provides the foundation for the study of that discipline. But it is much more than that. Along with important discussions of economics and political theory, Smith mixed plain common sense with large measures of history, philosophy, psychology, sociology, and much else. Few texts remind us so clearly that the Enlightenment was very much a lived experience, a concern with improving the human condition in practical ways for real people. A masterpiece by any measure, Wealth of Nations remains a classic of world literature to be usefully enjoyed by readers today.

Για τους παλιούς θετικιστές η ιστορία μιας επιστήμης ήταν ένα σύνολο εσφαλμένων ιδεών πεθαμένων ανθρώπων - που όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε απ' αυτές τόσο καλύτερα. Για πολλούς φιλοσόφους της ιστορίας, η ιστορία των ιδεών έχει καθαρά παιδαγωγικούς σκοπούς, αφού μας βοηθά να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Υπάρχουν απ' την άλλη μεριά και οι καθαροί ιστορικοί που θεωρούν ότι η ενασχόληση με τις ιδέες του παρελθόντος έχει πρωτογενές γνωστικό ενδιαφέρον, όπως έχουν όλες οι ιστορικές μελέτες. Η προσφορά ωστόσο θετικών γνωστικών συμβολών στην ανάπτυξη της επιστήμης χρειάζεται λεπτότερη θεμελίωση: στηρίζεται στο γενικά αναγνωρισμένο σήμερα, αμετάκλητα υποθετικό χαρακτήρα των επιστημονικών μας κατασκευών και στο γεγονός της εμφάνισης πολλαπλών γνωστικών απωλειών στη διαχρονική ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης

Πλούτος των Εθνών είναι ένα έργο μεγάλης θεωρητικής σημασίας όχι μόνο για τους οικονομολόγους, αλλά και για όλους τους άλλους κοινωνικούς επιστήμονες, και ιδιαίτερα για τους ιστορικούς. Αυτοί οι τελευταίοι θα μπορέσουν ίσως να διδαχθούν από τον Smith ότι η σχέση κεφαλαίου-εργασίας, δηλαδή ο καπιταλισμός, είχε παγιωθεί ως ένα δυναμικά ­αναπτυσσόμενο κοινωνικό σύστημα ήδη στα μέσα του 18ου αιώνα, δηλαδή πριν από τη βιομηχανική επανάσταση. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει τα δύο πρώτα από τα συνο­λικά πέντε βιβλία του Πλούτου των Εθνών, τα οποία και περιέχουν το σύνολο των θεωρητικών αναλύσεων του Smith. Τις αναλύσεις αυτές ο συγγραφέας τις εφαρμόζει κατόπιν για την αποτίμηση της οικονομικής ανάπτυξης διαφόρων χωρών (Βιβλίο ΙΙΙ), για την κριτική ανάλυση του μερκαντιλιστικού συστήματος οικονομικής πολιτικής (Βιβλίο IV) και για τα οικονομικά του κράτους (Βιβλίο V). Την έκδοση συμπληρώνει ένα Επίμετρο, το οποίο περιγράφει τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο οι ιδέες του Adam Smith, κυρίως οι οικονομικές ιδέες του, διαδόθηκαν στην Ελλάδα. Ο Πλούτος των Εθνών είναι ένα έργο που αξίζει και πρέπει επιτέλους να διαβαστεί. Μόνο έτσι ο Adam Smith θα πάψει να είναι γνωστός διά της φήμης του -δηλαδή διά της ερμηνείας που κατά καιρούς δόθηκε στο έργο του από δημοσιογράφους ή οικονομολόγους- και θα μπορέσει να γίνει γνωστός με βάση όσα ο ίδιος υποστήριξε και ανέπτυξε.

Μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα το γεγονός ότι ο πατέρας της πολιτικής οικονομίας είχε γράψει και ένα έργο ηθικής φιλοσοφίας αποτελούσε πηγή αμηχανίας ή αντιμετωπιζόταν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ως μια δευτερεύουσα υποσημείωση στην ιστορία των οικονομικών ιδεών. Η επιτυχία και η συνακόλουθη ειδωλοποίηση του οικονομικού έργου έριχνε βαριά τη σκιά της στην αξιολόγηση του φιλοσοφικού. Ωστόσο με την πρόσφατη αναζωπύρωση της διεθνούς συζήτησης για τον Adam Smith και τον σκωτικό Διαφωτισμό γενικότερα, δεν έπαψε να κερδίζει συνεχώς έδαφος η κοινή αίσθηση ότι η "Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων" αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βιβλία ηθικής φιλοσοφίας. Τα ζητήματα που απασχολούν τον Smith είναι διαμόρφωση των ηθικών αξιολογήσεων των κινήτρων και των συνεπειών του πράττειν, ο σχηματισμός της αίσθησης του καθήκοντος, η επίδραση των εθίμων και των εθών, η σημασία της αυτοκυριαρχίας και του αυτοελέγχου. Στο επίκεντρο της προσέγγισής του βρίσκεται όχι η εγωιστική λογιστική των αποτελεσμάτων ούτε το αφηρημένο λογικό δέον, αλλά η λειτουργία των συναισθημάτων συμπάθειας, μέσω των οποίων αναζητούν όρους συμβιβασμού οι "φυσικές" ροπές της φιλαυτίας αφενός και της αναγνώρισης των άλλων αφετέρου. Γραμμένο σε μια εποχή ηθικής κρίσης και ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης και σε μια κοινωνία που βίωνε τις δραματικές εντάσεις μεταξύ βαθιά ριζωμένων παραδόσε ων και επιτακτικού εκσυγχρονισμού, το βιβλίο αυτό αποτελούσε οργανικό μέρος ενός μεγαλόπνοου σχεδίου, το οποίο έμελε να μείνει ημιτελές. Το σχέδιο του Smith περιελάμβανε εκτός της ηθικής, την οικονομία, τη μελέτη του δικαϊκού συστήματος και τη μελέτη της διακυβέρνησης και της πολιτικής διοίκησης. Σπαράγματα αυτού του έργου είναι ο "Πλούτος των εθνών", η "Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων" (τα μόνα έργα που δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε ο συγγραφέας) και οι σημειώσεις των φοιτητών του από τις παραδόσεις του για το δίκαιο. Οι ιδεολογικές εμμονές του 19ου και του 20ού αιώνα διευκολύνθηκαν από το ημιτελές του έργου, για να κατασκευάσουν τις προκρούστειες ερμηνευτικές αφηγήσεις τους. Τα όρια των τελευταίων αναδεικνύονται από τον πλούτο των προσεγγίσεων και την διεπιστημονικότητα της σύγχρονης έρευνας και συζήτησης. Αφενός η ηθική, οικονομική και πολιτισμική κρίση της "παγκοσμιοποίησης" και αφετέρου η ανάδειξη της σημασίας των συναισθημάτων από τις σύγχρονες γνωσιακές επιστήμες δημιουργούν ένα γόνιμο περιβάλλον, στο οποίο οι ιδέες που αναπτύσσονται στην "Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων", ένα από τα σπουδαιότερα έργα του Διαφωτισμού, μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και κριτικής επαναξιολόγησης προς κατευθύνσεις που υπερβαίνουν τον ορίζοντα των συνθηκών γέννησής τους.