Ηλίας Νικολακόπουλος

Το τέλος του Εμφυλίου πολέμου και η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας προσδιορίζουν τα χρονικά όρια της ιστορικής περιόδου που ο τίτλος αυτού του βιβλίου χαρακτηρίζει ως καχεκτική δημοκρατία: μια ιδιότυπη σύζευξη αυταρχισμού και δημοκρατίας, αποκλεισμού και ευημερίας, ιδεολογικής οπισθοδρόμησης και πολιτιστικής άνοιξης. Εξεταζόμενη υπό το πρίσμα αυτό η καχεκτική δημοκρατία (ή, σύμφωνα με άλλους επιθετικούς προσδιορισμούς, "δύσκολη", "δυσανεκτική", "περιορισμένη", "επισφαλής", "ελεγχόμενη", πειθαρχημένη", "επιλεκτική", "κηδεμονευόμενη" κ.ο.κ.) συμπυκνώνει, με έναν ιδιαίτερο αλλά πάντως αποκαλυπτικό τρόπο, τις κυριότερες αντιφάσεις που διατρέχουν τη νεότερη και σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία. Στόχος του παρόντος βιβλίου -όπως υποδηλώνει και ο υπότιτλός του- δεν είναι η συνολική πολιτική και κοινωνική μελέτη της καχεκτικής δημοκρατίας, αλλά μόνο η διερεύνησή της κάτω από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, εκείνη που αφορά την ιστορική συγκρότηση των πολιτικών παρατάξεων, την παρουσία και δράση των πολιτικών κομμάτων στην εκλογική σκηνή και τις περιοριστικές συνθήκες που σφράγισαν την εξέλιξη των κοινοβουλευτικών θεσμών μέχρι τη βίαιη κατάλυσή τους στις 21 Απριλίου 1967. Πρόκειται για μια μελέτη που αναφέρεται στην πολιτική ιστορία της μετεμφυλιοπολεμικής / προδικτατορικής Ελλάδας, δομημένη με κατευθυντήριο άξονα την εκλογική διαδικασία. Η συστηματική ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων εντάσσεται έτσι σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και υπηρετεί το κλασικό αξίωμα ότι "ιστορία είναι η πολιτική του παρελθόντος και πολιτική η ιστορία του παρόντος".

Πάνω από τριάντα χρόνια έχουν περάσει από τότε που αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα, και κατά την περίοδο αυτή η χώρα γνώρισε σημαντικές αλλαγές. Οι πιέσεις που ασκήθηκαν από τη διαδικασία του ''εξευρωπαϊσμού'', φυσική συνέπεια της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όξυναν τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και διαμόρφωσαν ένα ''εκσυγχρονιστικό'' πρόγραμμα, ταυτισμένο εν πολλοίς με τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, το οποίο συγκρούστηκε με παραδοσιακές πρακτικές και μεθόδους. Επιπλέον, νέες προκλήσεις προέκυψαν για την ελληνική κοινωνία, με πιο χαρακτηριστικές τη διαμόρφωση μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, την έλλειψη πίστης σε παλιές ιδεολογίες και την άμβλυνση των παλαιών πολιτικών ρήξεων και διχασμών. Προκλήσεις που διαμόρφωσαν νέα πολιτική δυναμική για τη χώρα. Η Ελλάδα δέχεται πιέσεις να προσαρμοστεί στο νέο ευρωπαϊκό περιβάλλον, τη στιγμή που συγκεκριμένα συμφέροντα και ομάδες εναντιώνονται στις μεταρρυθμίσεις, περιορίζοντας την πολιτική βούληση και τη δυνατότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Ο ανά χείρας τόμος, σπάνιο και εξαιρετικά ενιδαφέρον συλλογικό έργο για την πολιτική και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στη σύγχρονη Ελλάδα, συγκεντρώνει μελέτες στις οποίες αναλύονται λεπτομερώς επίμαχα ζητήματα, όπως ο βαθμός διείσδυσης της πολιτικής του ''εκσυγχρονισμού'' στην ελληνική κοινωνία, οι αλλαγές στο πολιτικό και κομματικό σύστημα, η εξωτερική πολιτική και οι σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι μεταρρυθμίσεις στις σχέσεις κράτους και οικονομίας, το ασφαλιστικό σύστημα, τα συνταγματικά δικαιώματα, το σύστημα υγείας. Τι άλλαξε, λοιπόν, τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Ελλάδα; Τι δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί και γιατί; Ποιες ήταν οι πολιτικές δυσκολίες και ποιοι εμπόδισαν τις μεταρρυθμίσεις; Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;