Novel

Θα προσποιηθώ πως δεν έγραψα εγώ αυτό το βιβλίο, πως είμαι απλώς ο πρώτος του αναγνώστης. Ο αφηγητής καταγράφει και άρα μοιράζεται κάποιες συνταγές του πεθαμένου από χρόνια πατέρα του, με πρώτες ύλες που εκείνος συνέλεγε μόνος του από τις χερσαίες και θαλάσσιες εκτάσεις του τόπου καταγωγής του. Μπορείς να το καταχωρίσεις ως ένα εικονοκλαστικό βιβλίο συνταγών δηλαδή, και να τελειώνει η υπόθεση. Όμως, όπως η άγκυρα που σηκώνεις φέρνει μαζί της καμιά φορά ένα κουβάρι παλιά μπερδεμένα δίχτυα, οι αποστηθισμένες συνταγές δεν αναδύονται από τη μνήμη σου μόνες· κουβαλάν μαζί σπαράγματα μιας σχέσης πατέρα-γιου σε τραυματική συσκευασία. Ορφανός από πατέρα και τροφοσυλλεκτικές γνώσεις, ο αφηγητής (που τώρα κάνω πως δεν είμαι εγώ) επιχειρεί να ψηλαφίσει το δικό του προφίλ, αυτό του σύγχρονου τροφοσυλλέκτη που το ένα πόδι του πατάει γερά στην πόλη και το άλλο ακουμπάει περιστασιακά σε χώματα και βυθούς, κυνηγώντας την παραγωγική ουτοπία της διατροφικής αυτάρκειας.

Ο "Τρυποκάρυδος" είναι ένα είδος ερωτικής ιστορίας που εκτυλίσσεται μέσα σ' ένα πακέτο τσιγάρα Κάμελ. Αποκαλύπτει το σκοπό της σελήνης, εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στους κακοποιούς και τους παράνομους, εξετάζει τη διαμάχη ανάμεσα στο δεσμευμένο σοσιαλιστή και το ρομαντικό ατομικιστή, ζωγραφίζει το πορτραίτο μιας σύγχρονης κοινωνίας με ζάπλουτους Άραβες, εξόριστους βασιλιάδες και εγκυμονούσες μαζορέτες. Τέλος, ασχολείται και με τα μυστήρια των πυραμίδων.

Όπως γράφτηκε μετά τον θάνατό του, «ο Fitzgerald ήταν καλύτερος από ό,τι μπόρεσε να συνειδητοποιήσει πότε ο ίδιος γιατί, ουσιαστικά και μεταφορικά, επινόησε μια γενιά...». Εκπρόσωποι αυτής της χαμένης γενιάς του Μεσοπολέμου, ο Ντικ και η Νικόλ Ντάιβερ, πλούσιοι, όμορφοι, ευφυείς, δίνουν πάρτι μυθικά, δημιουργούν απερίγραπτη ατμόσφαιρα για τους φίλους τους, είναι αφάνταστα ελκυστικοί. Ζουν μια φαινομενικά ανέμελη ζωή πλούτου και περιηγήσεων. Και όμως πίσω από την αστραφτερή επιφάνεια κρύβουν εκείνη ένα μυστικό κι αυτός μια αδυναμία. Κατευθύνονται προς τους βράχους πάνω στους οποίους θα συντριβεί η ζωή τους και μόνον ο ένας από τους δυο επιζεί πραγματικά. Ιστορία τρυφερή αλλά και δυνατή, ένας κόσμος ολέθριας ευημερίας και λεηλατημένου ιδεαλισμού.

Το γράψιμο του Fitzgerald είναι τόσο φυσικό, όσο το σχήμα που αφήνουν στη σκόνη τα φτερά μιας πεταλούδας.
Ernest Hemingway

Η ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Την Πρωτομαγιά 1925, τρεις εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του Υπέροχου Γκάτσμπυ, ο Fitzgerald έγραφε στην εκδότη του για το νέο του μυθιστόρημα: «Είναι κάτι αληθινά νέο στη μορφή, την ιδέα, τη δομή – για την εποχή μας, αυτό το πρότυπο που αναζητούν ο Joyce και η Stein και που δεν το βρήκε ο Κόνραντ». Η συγγραφή του πέρασε έπειτα από σαράντα κύματα – η κατάρρευση της Zelda το `30 κι ο εγκλεισμός της σε κλινική στην Ελβετία, το ταξίδι της επιστροφής των Fitzgerald στην Αμερική το `31, η υποτροπή της Zelda, ο εκ νέου εγκλεισμός της σε κλινική. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε σε συνέχειες και, με αναθεωρήσεις και περικοπές, σε μορφή βιβλίου τον Απρίλη του 1934 και χάρισε στον συγγραφέα του τον τίτλο του σύγχρονου Ορφέα.

Ύστερα από δέκα χρόνια γάμου, ο Πορτ και η Κιτ Μόρσμπερι, ένα σοφιστικέ ζευγάρι Αμερικανών, διαπιστώνουν πως, καθώς έχουν απομακρυνθεί ψυχικά και έχουν αποξενωθεί σεξουαλικά, δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να συνεχίσουν να συμβιώνουν. Προσπαθώντας να βγουν από αυτό το αδιέξοδο, ταξιδεύουν στη Βόρεια Αφρική με σκοπό να διασχίσουν την Αλγερία - δεν έχουν καταλήξει στον ακριβή προορισμό τους, αλλά είναι αποφασισμένοι να αφήσουν πίσω τους τον σύγχρονο κόσμο. Αυτή η ανέμελή τους απόφαση όμως θα έχει τρομερές συνέπειες και για τους δύο.

Η τέχνη μιμείται τη ζωή ή η ζωή την τέχνη; Το τσάι τριφυλλιού, η μαγική ουσία που επιτρέπει στους ανθρώπoυς να βιώσουν τον κόσμο με τη λάμψη του οράματος, μπορεί να βρεθεί μόνο περνώντας μέσα από τον μεγάλο πίνακα του Βαν Άικ σ` έναν άλλο κόσμο... Καθετί σχετίζεται με όλα τ` άλλα: ένα από τα πνεύματα που στοιχειώνουν το βιβλίο είναι ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, που πίστευε ότι μπορείς να διαβάσεις τον κόσμο σε μια σταγόνα νερό. Το "Τσάι του τριφυλλιού" είναι αφιερωμένο σ` αυτή την ιδέα, σε μια σχεδόν μεσαιωνική αντίληψη της ενότητας του κόσμου -αυτό που με άλλα λόγια το λέμε μαγεία.

Στη Ρωσία, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο νεαρός Ντβάνοφ έχει συμμετάσχει ως θερμαστής στις εμφύλιες μάχες των Κόκκινων εναντίον των Λευκών. Ο διεθνιστής Κοπιόνκιν, καβάλα στο άλογο Προλεταριακή Δύναμη, αναζητά τον τάφο της Ρόζα Λούξεμπουργκ, στη μνήμη της οποίας θέλει να κάνει ανδραγαθήματα. Θα συναντήσουν άραγε στη διαδρομή τους την υλοποίηση του σοσιαλιστικού ιδεώδους; Φημολογείται ότι στο Τσεβενγκούρ, μια πόλη της στέπας, ο κομμουνισμός έχει ήδη ανατείλει. Έντεκα μπολσεβίκοι και ο αρχηγός τους αφανίζουν την τοπική μπουρζουαζία και χτίζουν τον παράδεισο επί της γης μαζί με τον πάμφτωχο πληθυσμό· μα η ιστορία τους είναι μια ιστορία κολοσσιαίας αποτυχίας, τα πάντα είναι πλέον βυθισμένα στη μελαγχολία και στο σκοτάδι. «Μέσα στη νύχτα, μια χούφτα άνθρωποι πέρασαν από τον κομμουνισμό στο Άγνωστο». Νέα μετάφραση και έκδοση για το διαχρονικό αριστούργημα του ιδιοφυούς Αντρέι Πλατόνοφ. Ο συγγραφέας είχε γράψει στον Μαξίμ Γκόρκι ότι το μόνο που επιδίωξε με το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ήταν να σκιαγραφήσει τις απαρχές της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ο άλλος έσπευσε να το επικρίνει με σφοδρότητα, αλίμονο, επειδή οι ήρωες παρουσιάζονταν ως ημίτρελοι και όχι ως επαναστάτες.

Μακρινές θείες, γειτόνισσες, πλανόδιοι πωλητές, περαστικοί, παιδιά, περιθωριακοί τύποι, αδέσποτα, δευτερεύοντες χαρακτήρες που αξιώνουν τα λίγα λεπτά δημοσιότητας που τους αναλογούν, όσο κρατάει κι η ανάγνωση των αφηγημάτων που απαρτίζουν τη συλλογή. Μικροϊστορίες, δηλαδή «ιστορίες σύντομες σε έκταση» αλλά και «ιστορίες των μικρών αυτού του κόσμου». Που μ’ ένα τσιγάρο στο χέρι –έχεις τσιγάρο;– κάνουν ένα φευγαλέο πέρασμα από τη ζωή και την αντίληψη του αφηγητή. Την παρατηρούσα όρθια, ακουμπισμένη στον τοίχο, να ρουφάει το τσιγάρο, σχηματίζοντας βαθιές κοιλότητες στα μάγουλα και κοιτώντας τον καπνό που φυσούσε να διαλύεται μπροστά της. Δυο πιθαμές σώμα όλη κι όλη, απροσδιόριστης ηλικίας. Στη δυσκολία να μαντέψεις τα χρόνια της συνέβαλλε και το κενό από δόντια στόμα, αλλά και οι αμέτρητες ρυτίδες του προσώπου της. Ποτάμια βαθιά της χαράκωναν το δέρμα· νερά παχύρρευστα κι ορμητικά, που διακλαδίζονταν σε δεκάδες παραποτάμους, μεταφέροντας, λες, στις κοίτες τους μια σκούρα ιλύ, αρχέγονη. Το βλέμμα της, πάντως, πέταγε σπίθες.

Στην Ελλάδα της κρίσης. Μια έφηβη σε κρίση. Σε μια οικογένεια σε κρίση. Το κορίτσι αποφασίζει να μη βγάλει πια τσιμουδιά. Αλλά να μιλήσει με μαρκαδόρους και σπρέι. Στους τοίχους της Αθήνας. Μεταξύ της επαναστατημένης μεγαλούπολης και της αλληλέγγυας κοινωνίας της Σερίφου, παρακολουθεί ταυτόχρονα τις αλλαγές στο κορμί της, συνδυάζοντάς τες με αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα. Σ' ένα περιβάλλον που σωπαίνει και κοχλάζει. Σε ένα μυθιστόρημα κραυγή.

Γέρασε η Τσιτσιμπού –η θρυλική ρεμπέτισσα, η φωνή που γέμιζε κέντρα και ράγιζε ποτήρια και καρδιές– κι αναρωτιέται αν έμεινε κανείς να τη θυμάται. Κι έτσι, οπλισμένη μ' ένα κασετοφωνάκι, αρχινά να λέει την ιστορία της, για να ξορκίσει τη λήθη. Θυμάται τη φρίκη της Κατοχής, την ορφάνια, την αδέσποτη καλοσύνη, τη μέρα που το σπάνιο λαρύγγι της φανερώθηκε σαν θαύμα, το αναπάντεχο σουξέ του Τσιτσάνη που της άνοιξε την πόρτα της δόξας. Κι έπειτα... Έρωτες που έσβησαν σαν τα φώτα της πίστας το χάραμα, φίλοι που χάθηκαν στην ομίχλη του χρόνου. Μα η Τσιτσιμπού δεν το βάζει κάτω: η τρυφερότητα παραμονεύει παντού. Τα όνειρα δε γερνάνε. Ένας σύγχρονος μύθος για μια μυθική τραγουδίστρια, μια φωνή γεννημένη από πόνο και σεβντά, μια φωνή ζωής και θανάτου, και για το μαγικό της πέρασμα μέσα απ' την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού.