Benito Pérez Galdós

Publié en janvier 1892, "Tristana" correspond à l'apogée d'une carrière jalonnée de succès : d'épopées nationales en vastes fresques sociales, Perez Galdos est devenu le plus grand écrivain espagnol de son temps. Mais "Tristana" ne ressemble pas aux autres romans de l'auteur : c'est un texte bref, dense, au réalisme estompé. L'action en est simple et la narration, souvent elliptique, se concentre sur trois personnages : l'orpheline Tristana, don Lope, son tuteur tyrannique, et Horacio Dias, son amant. Reste l'exploration psychologique, à laquelle Galdos se livre avec délice, mêlant l'humour, la mélancolie et une cruauté voisine de la perversité. En 1970, Luis Buñuel tirait de ce roman énigmatique un film admirable.

Μια επιδημία που έχει ενσκήψει στη Μαδρίτη, τρομοκρατώντας τους κατοίκους της με την ανατριχιαστική «μουσική» της· ένας μικρός κι ανέστιος εφημεριδοπώλης που ερωτεύεται μια δεσποινίδα του καλού κόσμου, με απρόβλεπτα αποτελέσματα· ένας διανοούμενος που ψάχνει απεγνωσμένα το κεφάλι του· μια επανάσταση των λημμάτων του λεξικού με άδοξη κατάληξη· μια χριστουγεννιάτικη γιορτή που διαταράσσεται από ένα παράδοξο πανδαιμόνιο· ένας άνδρας που πλανεύεται από μια μυστηριώδη συνταξιδιώτισσα· ένα πρωτότυπο αριστούργημα, στο οποίο καλούνται να συνεργαστούν ένας Έλληνας κι ένας Ισπανός καλλιτέχνης από διαφορετικές εποχές· ένας φιλοπερίεργος επιβάτης που προσπαθεί να διαλευκάνει ένα έγκλημα μέσα στο τραμ· ένας άσωτος υιός που επιστρέφει στο πατρογονικό σπίτι για να πεθάνει, μια κινούμενη πόλη και μια απαρηγόρητη, παρ’ ολίγον αυτόχειρ σ’ ένα απρόσμενο συναπάντημα μ’ ένα χαμίνι του δρόμου… Ο Μπενίτο Πέρεθ Γκαλδός, ο μεγαλύτερος, κατά γενική ομολογία, Ισπανός μυθιστοριογράφος μετά τον Θερβάντες και, συνάμα, ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους του Ρεαλισμού του 19ου αιώνα στην ισπανική λογοτεχνία και όχι μόνο, αποδεικνύει, με τα αφηγήματα αυτού του τόμου, μια «αναπάντεχη» όψη του ταλέντου του: εκείνη του συγγραφέα διηγημάτων, και μάλιστα φανταστικών! Ποιος θα μπορούσε όμως να διερευνήσει και να συμπυκνώσει καλύτερα τις πολλαπλές εκφάνσεις του φανταστικού από έναν μεγάλο δεξιοτέχνη του ρεαλισμού, που χρησιμοποιεί ακόμη και… νατουραλιστικές περιγραφές προκειμένου να ενισχύσει την πίστη μας στο μη εξηγήσιμο, το παράδοξο και το ανοίκειο; Τα δώδεκα αφηγήματα της συλλογής διαβάζονται με τρεις τρόπους (ιδανικά, συνδυάζοντας και τις τρεις οπτικές γωνίες σε μια πολυπρισματική ανάγνωση): ως υποδειγματικά διηγήματα του φανταστικού αυτά καθαυτά· ως αντιπροσωπευτικά δείγματα του έργου αυτού του μεγάλου Ισπανού κλασικού, καθώς μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε το ύφος, την τεχνοτροπία, τους χαρακτηριστικούς ανθρώπινους τύπους και την προβληματική του μέσα από σύντομες, αυτοτελείς αφηγήσεις· ως παραδείγματα της (εν πολλοίς άγνωστης) ισπανικής φανταστικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα, αυτής της μεγάλης μήτρας που γέννησε το περίφημο λατινοαμερικάνικο φανταστικό, δημοφιλέστατο στη χώρα μας χάρη σε μια πλειάδα μεταφρασμένων συγγραφέων, οι λογοτεχνικοί προπάτορες των οποίων παραμένουν ακόμη, λίγο πολύ, στην αφάνεια…

"Ο Μαγεμένος ιππότης", αυτό το "πραγματικό και απίθανο παραμύθι", έχει ως κεντρικό θέμα του την εγωιστική και βάρβαρη νοοτροπία όσων αποβλέπουν μόνο στην ικανοποίηση των παθών τους σε βάρος κάποιων τρίτων που ζουν εργαζόμενοι σκληρά και λειτουργούν σαν πλήρωμα γαλέρας για τους κραταιούς αυτής της γης. Έργο που εναλλάσσει διαρκώς το συμβολικό με το ρεαλιστικό στοιχείο, ο Μαγεμένος ιππότης αναφέρεται στην άγρια εκμετάλλευση των κολλήγων απ΄ τους γαιοκτήμονες, την αστική ολιγαρχία και το κατεστημένο Εκκλησίας και Στρατού και αποτελεί ίσως το σημαντικότερο ισπανικό κλασικό μυθιστόρημα μετά τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες, και αναμφισβήτητα ένα από τα αριστουργήματα του μεγάλου Ισπανού συγγραφέα που παραμένει εν πολλοίς άγνωστος στη χώρα μας.

"Να 'μαι λοιπόν με τα τριάντα μου χρόνια χαμένα, γιατί, αν και κάτι γνώριζα απ' τη ζωή και τις ηδονές της νιότης, κι είχα γευτεί την αισθητική απόλαυση, μου έλειπε ο έρωτας, η αίσθηση της ένωσης μ' ένα άλλο πλάσμα... Εντέλει, σε είδα· βγήκες για να με συναντήσεις. Σε ρώτησα αν ήσουνα εσύ. Δεν ξέρω τι σου είπα. Ήμουνα τόσο ταραγμένος, που σίγουρα θα με βρήκες γελοίο. Μα ο Θεός θέλησε να δεις το σοβαρό και το βαθύ μέσα απ' το ανόητο. Ο ρομαντισμός, η έξαρσή μας, δεν μας φάνηκαν παράλογα. Βρεθήκαμε άξαφνα με την παμπάλαια πείνα, πείνα πνευματική, ευγενική και αγνή, που κινεί τον κόσμο, που εξαιτίας της υπάρχουμε και θα υπάρξουν χιλιάδες γενιές μετά από εμάς. Σε αναγνώρισα δική μου και συ με ομολόγησες δικό σου. Αυτό είναι η ζωή, τα υπόλοιπα, τι να 'ναι;"