Κώστας Καλφόπουλος

Οι 10 ανεπίδοτες επιστολές επαναφέρουν τον συγγραφέα ?και ταξιδεύουν τον αναγνώστη? στον αλλοτινό χωροχρόνο της αλληλογραφίας και των ταχυδρομείων, που διαμόρφωσαν από την εποχή του Διαφωτισμού μια τέχνη υψηλή, και ταπεινή συνάμα, ξεχασμένη πλέον στον σημερινό ψηφιακό κόσμο των email και των social media. Σε αυτές όχι μόνο αποτυπώνεται η απόπειρα του επιστολογράφου να επικοινωνήσει, εκ των υστέρων έστω, με πρόσωπα και προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα που επικαθόρισαν «τα χρόνια της μαθητείας» του αποστολέα, αλλά επίσης επιχειρείται μια έκκεντρη προσέγγιση της ζωής και του έργου τους, πέρα από τα τετριμμένα και τα στενά δημοσιογραφικά πλαίσι Αυτές οι «ανοιχτές επιστολές», που απευθύνονται σε Έλληνες και ξένους συγγραφείς, δημοσιογράφους, ηθοποιούς αλλά και «χάρτινους ήρωες» του 20ού αιώνα (Simenon, Βασιλικός, Διακογιάννης, Γώγου, Σαββόπουλος κ.ά.), διαβάζονται σαν ένα σύγχρονο σπονδυλωτό «επιστολικό μυθιστόρημα», ως ημιτελείς συνεντεύξεις, αλλά και ως προσωπική εξομολόγηση του αποστολέα προς τους παραλήπτες τους.

Στη μονταζιέρα του χρόνου, της μνήμης και της γραφής, ξετυλίγονται καρρέ-καρρέ το φιλμ ενός αγώνα ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου, η νύχτα της 20ής Απριλίου 1967 στη σκιά του θρυλικού αστυνόμου Μπέκα, η ενενηντάλεπτη συνύπαρξη ενός Έλληνα και μιας Τουρκάλας σε μια γερμανική Kneipe στον κρίσιμο ημιτελικό του Euro 2008, ένα νεολαιίστικο ménage à trois στα δίσεκτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, η ιστορία που κρύβει ένα «σακάκι σε εγγλέζικη φανέλα», μια «τελευταία συνέλευση» σ’ έναν ελληνικό φοιτητικό σύλλογο στη Γερμανία τα χρόνια της RAF, που προκαλεί μια ανεξήγητη εξαφάνιση, ένας έρωτας σχεδόν στα όρια της παράνοιας, ένα ανεπίδοτο γράμμα, χωρίς αποστολέα και αποδέκτη. Οχτώ διηγήματα, νεότερα και ανέκδοτα, που γεφυρώνουν το κενό μιας τριακονταετίας: για το ποδόσφαιρο και την αστυνομική λογοτεχνία, για τη φυγή μέσα στη σύγκρουση των αισθημάτων και την «πάλη των δύο γραμμών», για την πολιτική, τον στρατό και τον έρωτα, με φόντο την Ελλάδα και τη Γερμανία. Με εκτενές σχόλιο από τον ΒΑΣΙΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟ κι ένα πορτραίτο με λέξεις για τον συγγραφέα από τον ΑΚΥΛΛΑ ΚΑΡΑΖΗΣΗ. Η συλλογή διηγημάτων Καρρέ-καρρέ πρέπει να ιδωθεί μέσα στο σύνολο του μέχρι τώρα πεζογραφικού έργου του συγγραφέα, αφενός γιατί το εξελίσσει, αφετέρου επειδή συμπληρώνει το κενό μιας τριακονταετίας. Αλλιώς ξαναδιαβάζονται τώρα το Tilt! Δοκίμιο για το φλίππερ, το Καφέ Λούκατς και το Ένα παράξενο καλοκαίρι, και άλλη διάσταση παίρνει το συγγραφικό του έργο, που κινείται πάνω σε τέσσερις «σταθερές»: μνήμη, ιστορία, έρωτας, περιπλάνηση.

Αύγουστος 1989, Βουδαπέστη. Ένας νεαρός δημοσιογράφος βρίσκεται απρόβλεπτα στην πόλη του Λούκατς και του Πούσκας, για τις ανάγκες ενός συνεδρίου. Σε ένα παραδοσιακό Cafe της Πέστης, που φέρει συμπτωματικά το όνομα του μεγάλου φιλοσόφου, θα γνωρίσει μια αριστοκρατική κυρία, που θα τον οδηγήσει στο "μυστικό τοπίο" της αθωότητας και του αισθησιασμού. Μια απερίσκεπτη, σχεδόν "παιδαριώδης", κίνηση του ήρωα, ένα γράμμα, και ένα έγκλημα, με θύμα τη "μοιραία γυναίκα", θα περιπλέξει την κατάσταση. Ένας Μαγυάρος αστυνόμος, συνεπώνυμος κι αυτός του φιλοσόφου, θα αναλάβει τις έρευνες. Τα ηθικά διλήμματα του ήρωα συγκρούονται με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Δύο ακόμα εγκλήματα θα συσκοτίσουν πρόσκαιρα την υπόθεση και, ταυτόχρονα, θα αναδείξουν ένα οδυνηρό παρελθόν που έχει τις ρίζες του στα χρόνια του Ολοκαυτώματος στην Ουγγαρία. Το "δάσος της πόλης" θα αποκαλύψει πρώτα την παραμυθένια, κι έπειτα τη σκοτεινή πλευρά του: η νουάρ διάσταση της πόλης.
Κάποια στοιχεία της υπόθεσης θα επανέλθουν χρόνια αργότερα στην επικαιρότητα, όταν όλα θα είναι μια μακρινή ανάμνηση.
Un souvenir, c' est l' image d' un reve...

Η μοίρα, το παρελθόν, η πόλη και η "femme fatale" υφαίνουν έναν ιστό, στον οποίο θα πιαστεί ο αφηγητής της ιστορίας. Η μοίρα ως αναπόδραστη δύναμη, το παρελθόν ως ιστορική υποθήκη, η πόλη σαν δάσος, η femme fatale ως αφορμή.

Μία νουβέλα, με δομικά και αφηγηματικά στοιχεία νουάρ, (άλλοτε ως νύξεις και άλλοτε ως αναφορές στο είδος), που εκτυλίσσεται στη Βουδαπέστη λίγο πριν την πτώση του Τείχους. Ταυτόχρονα, η περιγραφή μιας περιπλάνησης: στον λαβύρινθο της πόλης, της ιστορίας, των συναισθημάτων.

 

Tο αστυνομικό είναι κάτι σαν το «ρεβόλβερ της λογοτεχνίας», εύχρηστο, να χωράει στην τσέπη και να βγαίνει όποτε το χρειάζεσαι: στην ουρά για το ταμείο (hold up!) ή το ΑΤΜ, στο μετρό όρθιος, στο αεροπλάνο, πριν ή μετά το sudoku, ή στην πλατφόρμα του σταθμού, λίγο αφότου τελείωσε μια (σοβαροφανής) σύσκεψη και λίγο πριν σε πάρει ο ύπνος. «Το αστυνομικό είναι μια άλλη χώρα»: η Άννα Καρένινα μπορεί να ρίξει στις γραμμές του διερχόμενου τρένου τον Καρένιν, αντί να πέσει η ίδια, θύμα του τραγικού έρωτά της, ένας «γάτος» κι ένας «παπαγάλος» αρκούν, και σαν λέξεις μόνο, να κωδικοποιήσουν τη φονική μοναξιά του ζευγαριού, κάποιος κύριος Ρίπλεϋ σφυρίζει αδιάφορα στις τύψεις του Ρασκόλνικοφ κι ένας επιθεωρητής δεν συμμερίζεται οπωσδήποτε τις εμμονές του Ιαβέρη: αυτή είναι η μαγεία του κι αυτό το παράλληλο σύμπαν του αστυνομικού: το αντεστραμμένο είδωλο της Λογοτεχνίας.

Τα λαϊκά νουάρ διηγήματα του Κώστα Θ. Καλφόπουλου μοιάζουν να βγαίνουν από τις κιτρινισμένες και ιλουστρασιόν σελίδες των οικογενειακών περιοδικών μιας άλλης εποχής ή από ταινίες του παλιού, ασπρόμαυρου ελληνικού κινηματογράφου. Ανάμεσα στις γραμμές τους, σαν ολογράμματα, προβάλλουν ο αστυνόμος Μπέκας και ο επιθεωρητής Μαιγκρέ την «αποφράδα μέρα» της 21ης Απριλίου 1967, ο Γιάννης Διακογιάννης φευγαλέα, τα ΒΙΠΕΡ, που κατέκλυζαν τα περίπτερα τη δεκαετία του ’70, μια κίτρινη εσάρπα τον φοβερό μήνα Αύγουστο του 1968, το Αμβούργο, γκρίζο και βροχερό όπως στον Αμερικανό φίλο του Βέντερς, τα λαϊκά κορίτσια των 70s, ένα φονικό παράξενο καλοκαίρι στην Κρήτη, μαζί και μια διαφορετική ληστεία στην Αθήνα τη μέρα του μεγάλου τελικού Άγιαξ-Παναθηναϊκού το 1971. Γραμμένα σε μια περίοδο έξαρσης του αναγεννημένου «είδους», τα διηγήματα του βιβλίου συνομιλούν με την παράδοση του αμερικανικού, κυρίως, νουάρ, εκεί όπου συνυφαίνονται οι μοίρες των ηρώων με τον έρωτα, την πόλη και τον θάνατο. Παράλληλα, συνδέουν το λαϊκό μοτίβο με το ποπ στοιχείο, όπως αυτά αναδεικνύονται σταδιακά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στη νεοελληνική εκδοχή της καταναλωτικής κοινωνίας. Ένα ταξίδι σε μια Ελλάδα φωτεινή και σκοτεινή συνάμα, λαϊκή αλλά και νουάρ.

Το 1973, ο Haruki Murakami γράψει μια νουβέλλα για το φλίππερ. Το 1982, ο Jerzy Kosinski εκδίδει το Pinball και 8 χρόνια μετά, ο Peter Handke θα γράψει το Δοκίμιο για το τζουκ-μποξ. Ανάμεσά τους θα βρεθούν ο Μένης Κουμανταρέας, ο Νίκος Νικολαΐδης, ο Νίκος Δήμου, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ και τα "μηχανάκια του '60". Ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος μάς δίνει τη δική του εκδοχή για το φλίππερ: αυτόματο, τεχνικός πολιτισμός, design object και ποπ κουλτούρα μέσα από μια ιστορία για έναν νεανικό έρωτα, το παιγνίδι και τις αναμνήσεις του(ς).