Joseph Roth

Το "Εμβατήριο του Ραντέτσκυ" είναι μια μεγαλειώδης ελεγεία για την Αυστρία των Αψβούργων, την οποία συνέθεσε κάποιος από τις παρυφές της αυτοκρατορικής επικράτειας· ένα μεγάλο γερμανικό μυθιστόρημα από έναν συγγραφέα που μετά βίας ακροπατούσε στη γερμανική λογοτεχνική κοινότητα. Το "Εμβατήριο του Ραντέτσκυ" είναι αναμφίβολα το κορυφαίο μυθιστόρημα του Ροτ και το μοναδικό στο οποίο ο συγγραφέας εργάστηκε χωρίς σφιχτά χρονικά περιθώρια. J.M. Coetzee "Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ" θεωρείται το αριστούργημα του Γιόζεφ Ροτ και συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα γερμανικά μυθιστορήματα του 20ου αιώνα. Παρακολουθεί τις τύχες τριών γενεών της οικογένειας Τρόπα, που εργάζονται στην υπηρεσία του στέμματος: ο πρώτος Τρόπα είναι ένας απλός Σλοβένος στρατιώτης που ανέρχεται κοινωνικά στην κατώτερη αριστοκρατία, χάρη σε μια ηρωική πράξη στο ομιχλώδες πεδίο της μάχης του Σολφερίνο, όπου σώζει τη ζωή του αυτοκράτορα της Αυστρίας· ο δεύτερος είναι ένας ανώτερος κρατικός υπάλληλος· ο τρίτος είναι αξιωματικός του στρατού, που βλέπει τη ζωή του να περιπίπτει στην αφάνεια, μαζί με την αίγλη των Αψβούργων, και τελικά πεθαίνει στον πόλεμο, χωρίς να αφήσει πίσω του απογόνους.

Στις τρεις γενιές της οικογένειας φον Τρόττα αντικατοπτρίζεται η πορεία της Aυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες της: Ο παππούς, ένας Σλοβένος ανθυπολοχαγός ταπεινής καταγωγής, σώζει στη μάχη του Σολφερίνο τη ζωή του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ Α΄ και αποκτά τίτλο ευγενείας. Ο πατέρας φτάνει στα ανώτερα κλιμάκια της Δημόσιας Διοίκησης -ενός κλάδου που, μαζί με τον στρατιωτικό, θεωρούνταν οι δυο στυλοβάτες της αυτοκρατορίας- και στο πέρασμα των χρόνων ταυτίζεται όλο και περισσότερο με τον γηραιό πλέον αυτοκράτορα, που με τη σειρά του ενσαρκώνει την ίδια την πατρίδα. Και ο γιος, που στενάζει κάτω από το βάρος του οικογενειακού ονόματος, και που, στιγματισμένος από "μοίρα κακιά", φαίνεται καταδικασμένος να χάνει όσους αγαπά, θα ακολουθήσει, εκών άκων, στρατιωτική σταδιοδρομία, μέχρις ότου η θύελλα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα γκρεμίσει όχι μόνο την οικογένειά του ή την παρηκμασμένη τάξη της, αλλά ολόκληρη την πολυεθνική αυτοκρατορία, που θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη...

Αφού υπηρέτησε για δώδεκα χρόνια ως πυροτεχνουργός, ο υπαξιωματικός Άνζελμ Άιμπενσυτς παραιτείται από το στράτευμα για χάρη της γυναίκας του και αναλαμβάνει τη θέση ενός κρατικού επιθεωρητή, αρμόδιου για τον έλεγχο των μέτρων και σταθμών. Όμως, στην απομακρυσμένη περιφέρεια του Ζλότογκροντ, όπου η απάτη και η δωροδοκία βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, ένας άνθρωπος έντιμος όπως ο Άιμπενσυτς, που φροντίζει με ευσυνειδησία για τη τήρηση των νόμων, δεν μπορεί παρά να είναι γεννημένος εχθρός των εμπόρων. Ολομόναχος ανάμεσα σε απατεώνες, χαρτοκλέφτες και λιποτάκτες, πασχίζει με νύχια και με δόντια να διατηρήσει σταθερές τις αξίες του, για να τις διε σύντομα να καταρρέουν η μια με την άλλη, ερχόμενος σε σύγκρουση με τον εαυτό του, έρμαιο ενός κόσμου που θα τον οδηγήσει στην καταστροφή.

Η ΓΑΛΙΚΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ο Γιόζεφ Ροτ σ' ετούτο το μακρο­σκελές μυθιστορηματικό σπάραγμα είναι η μυθική Γαλικία, στα ιστορικά σύνορα της παλαιάς ανατολικής επαρχίας της Αυστρο-Ουγγαρίας, που δεν έχει πάψει να τον στοιχειώνει από το Hotel Savoy (1924) και μετά. Οι κάτοικοί της παρελαύνουν εμπρός μας, σοφοί και τρελοί, ντόπιοι, πρόσφυγες και περαστικοί, όλη η λαθραία πανίδα των συνόρων, φτωχοί και μικροκτηματίες ευγενείς της επαρ­χίας, ταλαντευόμενοι ανάμεσα στο απλό και γεμάτο δεισιδαιμονίες σύμπαν της παράδοσης από τη μια και στο άνοιγμα προς τον δυτικό μοντερνισμό από την άλλη. Βασικός πρωταγωνιστής του, ωστόσο, παραμένει αναμφισβήτητα η ίδια η Φύση: τα μελαγχολικά τοπία, που τους επιτίθενται οι απότομες αλλαγές των εποχών· οι μυρωδιές του καπνού· το συναισθητικό παιχνίδι των εικόνων και των χρωμάτων (από το χρυσό στο ασημί, περνώντας από το μπλε, το μαύρο, το γκρίζο και το άσπρο)· τα αινιγματικά πουλιά – αυτή ή ατμοσφαιρική ποίηση στο σύνολό της, η πεμπτουσία της γραφής του Ροτ. Για τον Ντέηβιντ Μπρόνσεν η Γαλικία που βλέπουμε στις Φράουλες είναι ένα «Πουθενά», ένας ου-τόπος στο περιθώριο των συσπάσεων της Ιστο­ρίας. Και το ειδυλλιακό του πρόσωπο, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, προβάλλει ανάγλυφο στις ετήσιες εξορμήσεις στα γύρω δάση, σ'αυτό το ψάξιμο για θαυμάσιες, μαγι­κές, άγριες φράουλες.