Νίκος Βατόπουλος

Με αφετηρία το ημερολόγιο που κρατούσε ο πατέρας του στα χρόνια του 30 και ως το 1944, ο Νίκος Βατόπουλος ξετυλίγει μια διπλή αφήγηση μέσα στον χρόνο και με φόντο την Αθήνα της Κατοχής αλλά και το τοπίο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας εκείνα τα χρόνια. Μαζί με την καθημερινότητα, έρχονται στο φως διαδρομές μέσα στην Αθήνα, τα σχολικά χρόνια στη Λεόντειο Πατησίων, ο συνοικιακός αθλητισμός γύρω από το «Σπόρτιγκ», τα μπάνια στο Φάληρο, τα ταξίδια με καΐκι ως το Άστρος, η εξερεύνηση του παραμυθένιου τοπίου στις όχθες του Κηφισού. Όλα αυτά συνθέτουν μια διαφορετική εμπειρία της αστικής διαβίωσης και δίνουν τροφή για σκέψη για τις ανάγκες της απλής ζωής, για το δικαίωμα στην ευτυχία, για τη σταδιακή ενηλικίωση μέσα από τα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής. Με την Αθήνα πρωταγωνίστρια, το ημερολόγιο αυτό είναι ένα από τα σπάνια γραπτά τεκμήρια γραμμένα από παιδί ή έφηβο στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 40. Δίνει το έναυσμα για σύγκριση, μελέτη, αναστοχασμό.

Σε μια μοναδική περίοδο της πρόσφατης ιστορίας της, η Αθήνα παρουσίαζε την όψη μιας εγκαταλελειμμένης πόλης. Εμπειρία νωπή σε όλους, αφού η πρώτη καραντίνα το δίμηνο Μαρτίου – Απριλίου 2020 έγινε κοινό βίωμα και αποτέλεσε τομή για την καθημερινότητα όλων. Η φωτογράφος Διονυσία Αλεξιάδη ήταν στο κέντρο της Αθήνας εκείνες τις ημέρες της απομόνωσης και είχε την ευκαιρία να το φωτογραφήσει και να απαθανατίσει την απόκοσμη όψη της πόλης. Ο φακός της κινήθηκε από την Πλατεία Συντάγματος ως την Ακρόπολη και από το Θησείο ως την Ομόνοια. Η Αθήνα προβάλλεται λαμπρή στο αττικό φως. Άδεια όμως από κατοίκους, οχήματα, επισκέπτες. Μια πόλη σαν κινηματογραφικό σκηνικό, μια πρωτεύουσα αγνώριστη. Οι φωτογραφίες της Διονυσίας Αλεξιάδη ενέχουν την αξία ενός ντοκουμέντου. Αποσπούν εκείνες τις μοναδικές εικόνες της ερημιάς και τις παραδίδουν στο σώμα μιας κοινής ιστορίας. Το προσωπικό της βλέμμα περνάει στο κτήμα της δημόσιας παρακαταθήκης. Τις φωτογραφίες της Διονυσίας Αλεξιάδη επενδύει με σύντομα κείμενα, εν είδει σχολίου και παρατήρησης, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος. Ειδικευμένος στην νεότερη ιστορία της Αθήνας και στον αστικό πολιτισμό της, ο Νίκος Βατόπουλος συνομιλεί με τις φωτογραφίες της Διονυσίας Αλεξιάδη, ως αφανής συνοδοιπόρος, οργανώνοντας έναν χαμηλόφωνο αθηναϊκό διάλογο.

Χρονικό της Τραπέζης Ελλάδος 1928-2003 Η ίδρυση, η ανέγερση και η λειτουργία της Τραπέζης της Ελλάδος στα χρόνια του Μεσοπολέμου μετέβαλε το πολιτικό, οικονομικό, αλλά και το αστικό τοπίο της Αθήνας. Δύο ιστορικοί, ο Αθ. Λυκογιάννης και ο Α. Βλάχος διαπραγματεύονται τις παράλληλες ιστορίες του οργανισμού και του εθνικού νομίσματος, ο οικονομολόγος Χάρης Παπαμάργαρης εξιστορεί καταθέτοντας την δική του πρωταγωνιστική μαρτυρία, την πορεία των ανθρώπων που δούλεψαν εκεί και ο Νίκος Βατόπουλος παρακολουθεί τη μεταμόρφωση στο εμπορικό κέντρο της Αθήνας από την ανέγερση του κεντρικού καταστήματος της Τραπέζης. Σπάνιες φωτογραφίες και σημαντικό αρχειακό υλικό συμπληρώνουν το χρονικό ενός διαχρονικού θεσμού.

Ακολουθώντας μια διαδρομή από την Καλαμάτα ως την Κομοτηνή και από το Ηράκλειο ως τη Φλώρινα, ο Νίκος Βατόπουλος επιχειρεί, μέσα από τα κείμενα και τις φωτογραφίες του, μια αποτύπωση του αστικού χώρου στην Ελλάδα καθώς το ασκημένο, υποκειμενικό του βλέμμα εστιάζει στην ατμόσφαιρα είκοσι τεσσάρων πόλεων, σε κτίρια και σε διαδρομές.

Ο Νίκος Βατόπουλος, δημοσιογράφος της "Καθημερινής" και αρχισυντάκτης των πολιτιστικών, έχει πολιτογραφηθεί ως Αθηναιογράφος.

Κείμενά του για γειτονιές της Αθήνας, για σπίτια της Αθήνας, για την αρχιτεκτονική της πόλης, δημοσιεύονται στην "Καθημερινή".

Το βιβλίο είναι μια επιλογή τέτοιων κειμένων με τις αντίστοιχες φωτογραφίες γιατί ο συγγραφέας έχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό της πόλης.

Είναι φορές που επιζητώ αυτές τις πυκνές διαδρομές του νου, όχι τόσο για να κυλήσω προς τα πίσω όσο για να κατανοήσω όλον αυτό τον φόρτο συναισθήματος για έναν ευρύτατο χάρτη που με ορίζει. Και που μέσα σε αυτόν υπάρχουν όλα όσα με έφτιαξαν και όλα όσα με ωθούν για το παραπέρα. Η καλύτερη στιγμή είναι όταν ο χρόνος, ο παρελθών και ο μέλλοντας, συναιρούνται σε μία στιγμή, σε έναν ανεπαίσθητο κραδασμό, που τον ξέρεις μόνο εσύ, και αυτή η εντύπωση δεν έχει ανάγκη ούτε από χώρο ούτε από φως. Γεννιέται από την αίσθηση ενός ευρύτατου και πλουσιότατου κοιτάσματος που δεν είσαι εσύ αυτό, ούτε κατά διάνοια. Εσύ απλώς το φέρεις, είσαι σαν τη χελώνα που κουβαλάει το καβούκι της, είσαι και λίγο σαν μια σπηλιά καλυμμένη με δέρμα και μαλλιά.