Hervé Georgelin

Smyrne a une place particulière dans la memoire collective. II est bon que des historiens se penchent sur ce passé souvent fantasme et encore cause d'enthousiasmes nostalgiques ou, et c'est pire, de rancoeurs mortifères. Inversement, la turcité d'Izmir et la conviction que septembre 1922 fut une juste libération sont bien ancrées dans le discours officiel du pays voisin. Smyrne s'est transformée d'échelle commerciale levantine sur une mer ottomane en une ville frontière lors du recul territorial ottoman entame dès la fin du XVIIe siècle. Enjeu de convoitises diverses, la grecque et la turque nationaliste n'étant que les plus légitimes, la ville est epargnée pendant le premier conflit mondial mais à la defaite de l'Empire ottoman, alors que les structures imperiales semblent devoir s'effacer, la Grèce prend pied sur le continent asiatique et des membres de l'élite ottomane forment le mouvement national pour contrer la dislocation de ce qui reste de leur Etat. L'expansion grecque accorde quelques annees de repit à la Smyrne chretienne. La victoire turque de septembre 1922, aidée par la Russie bolchevique, l'Italie puis la France, pour les soutiens les plus visibles, évince la Grece qui s'est isolée sur le plan politique, diplomatique et qui n'a plus les moyens militaires pour assurer l'annexion de Smyrne. L'étude s'attache à montrer la multiplicité des étapes d'évolutions qui n'avaient rien d'ineluctables.

Η Σμύρνη στα μέσα του 19ου αιώνα γοητεύει με τον αστραφτερό κοσμοπολιτισμό της. Προάγγελος της τόσο επίκαιρης σήμερα πολυπολιτισμικότητας, συγκεντρώνει στους κόλπους της όλες τις ανθρώπινες ομάδες των Βαλκανίων και της Εγγύς Ανατολής. Σταυροδρόμι λαών, πολιτισμών, θρησκειών, ιδεών. Πρότυπο πνευματικής άνθησης, οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής προόδου.

Ο ερευνητής και συγγραφέας Hervé Georgelin δίνει ανάγλυφα την περίπλοκη ιστορία αυτής της ιδιαίτερης πληθυσμιακής μείξης. Εξετάζει την κοινωνική και πολιτική ζωή στην οθωμανική Σμύρνη από το τέλος της δεκαετίας του 1870 έως τις παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την καταστροφή της πόλης. Περιγράφει τις δραστηριότητες, τις πρακτικές και την αλληλεπίδραση των διαφορετικών πληθυσμών, εξετάζοντας τις επιρροές που δέχονται από τις μητροπόλεις της Ευρώπης. Φωτίζει την εύθραυστη συνύπαρξη τους υπό το πρίσμα της διαφορετικής παιδείας που προωθεί η κάθε εθνότητα, παράγοντας αποσταθεροποιητικός, όπως υποστηρίζει, για μια ομοιογενή τοπική κουλτούρα.

Στο πολιτικό σκηνικό, τα ιστορικά γεγονότα ερμηνεύονται σε δύο αντικρουόμενα επίπεδα: την επίσημη κρατική γραμμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το τοπικό κοινοτικό πνεύμα που στηρίζουν οι κάτοικοι ανεξαρτήτως εθνικών καταβολών. Το τέλος της Σμύρνης είναι τελικά η αρχή του βίαιου τέλους όλων των κοσμοπολίτικων πόλεων της Ανατολικής Μεσογείου.