Κατερίνα Κωστίου

Η συγκρότηση και η λειτουργία του προσωπείου στα ποιήματα του Καβάφη συνιστά θεμελιακό μηχανισμό της ποιητικής του, ομόλογο με την εξέλιξή της. Συγχρόνως, επιβεβαιώνει την ανεξάντλητη δραματική φαντασία και τη γλωσσική οξύνοια του Καβάφη, ο οποίος είχε συλλάβει τις δυνατότητες που διανοίγονται για τον ποιητικό λόγο μέσω της υποκριτικής, πολύ πριν δημιουργηθεί από διάφορα θεωρητικό σχήματα η σχετική εργαλειοθήκη (όπως, π.χ., η επιτελεστικότητα του J. Austin, 1962 και η σκηνοθετική-οργανωτική λειτουργία του Gerard Genette, 1972/1983).
Η διασταύρωση της θεωρίας της ειρωνείας με το καβαφικό έργο μού αποκάλυψε το γεγονός ότι η σύνθετη και ενίοτε αινιγματική δραματική διάσταση της ποίησής του είναι ενδεχομένως το πιο κρίσιμο ζήτημα του καβαφικού εργαστηρίου. Συναρτημένη άμεσα με την καβαφική διαλεκτική, την πολυφωνία και την ενορχήστρωση διαφορετικών φωνών, η δραματικότητα υπηρετείται συστηματικό από το προσωπείο -βασικό μηχανισμό και της ειρωνείας- το οποίο αποβαίνει σταδιακό το κατεξοχήν συγγραφικό τέχνασμα του Καβάφη.
Η μελέτη της συγκρότησης και της λειτουργίας των προσωπείων στα αναγνωρισμένα ποιήματα του Αλεξανδρινού όχι μόνον αναδεικνύει την καβαφική πινακοθήκη και τη γενεαλογία της, αλλά και ερευνά πυρηνικά ζητήματα της ποιητικής και της κοσμοθεωρίας του.

Είτε εστιάζουν στα εκκεντρικά προσωπεία του, είτε στη γλώσσα, ή ακόμη σε ζητήματα πολιτικής και ιδεολογίας, οι εργασίες αυτού του τόμου δημιουργούν ένα δίκτυο συνάψεων που αναδεικνύουν τον προσίδιο μοντερνισμό του Σκαρίμπα και φωτίζουν την απόσταση που τον χωρίζει από τους συγκαιρινούς του. Αντικείμενο μελέτης αυτού του τόμου αποτελούν τόσο η πεζογραφία όσο και η ποίησή του, καθώς ο συγγραφέας έχει προσδώσει υπερειδολογική ταυτότητα στο λογοτεχνικό του σύμπαν, μεταπλάθοντας τα ίδια θέματα, που πρώτα στερεώθηκαν στην πεζογραφία του, είτε σε ποιήματα είτε σε θεατρικά έργα και στεγάζοντας στο πεζογραφικό του έργο ποιήματα που απαντούν και στις ποιητικές του συλλογές. Τα μεθοδολογικά εργαλεία που υιοθετούνται αντιστοιχούν στο πολύτροπο συγγραφικό εγχείρημα του συγγραφέα, με στόχο να αναδείξουν την πολυσημία της προσωπικής του μυθολογίας και τους τροπισμούς της γραφής του. Υπαγορευμένες από την πολυπλοκότητα του πρωτεϊκού σκαριμπικού έργου και τελευταίος σταθμός μιας ερευνητικής διαδρομής που ξεκίνησε περίπου πριν από είκοσι πέντε χρόνια, οι μελέτες αυτές έχουν επιλεγεί ως προτάσεις εργασίας ενός πεδίου ανοιχτού και δυνάμει καρποφόρου. Στόχος τους είναι να γονιμοποιήσουν την κριτική ευρηματικότητα νεότερων μελετητών, αναδεικνύοντας τη δυναμική της σκαριμπικής γλώσσας, που καθορίστηκε όχι από τον περίκλειστο επαρχιακό χώρο της παραγωγής της, αλλά από την αδιαμεσολάβητη και ιδιοπαθή εκκεντρικότητα του δημιουργού της.