Κώστας Γ. Καρυωτάκης

Ο κόσμος του Κώστα Καρυωτάκη είναι ένας κόσμος ποιητικός που καταγράφει την αγωνία και τη δίψα για ζωή, για αυθεντική ζωή χωρίς συμβιβασμούς και ανώφελα προσκυνήματα. Και είναι αληθινή πρόκληση για το εικαστικό που καλείται να συναντήσει την ποιητική αυτή ζωή και να συνομιλήσει μαζί της, να βρει τρόπους να τρυπώσει μέσα της· να δει, να διακρίνει, να καταγράψει και να παρουσιάσει, να μαρτυρήσει ύστερα στα μάτια των θεατών αγαθών για όσα είδε και όσα είδε και όσα γεύτηκε εκεί, στον άβατο χώρο όπου μόνον οι ερωτευμένοι και λοξίες κατοικούν. Μια έκδοση αφιέρωμα στα 80 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου ποιητή, με εικονογράφηση του Γιώργου Κόρδη.

Στο "Πατριωτισµός και Αριστερά" ο Ν. Κοτζιάς αποκαθιστά την έννοια του πατριωτισµού και τη θέτει σε ορθολογικές-ριζοσπαστικές βάσεις. Πρόκειται για ζήτηµαθεµελιακό στην Ελλάδα "Αποικία Χρέους", που τελεί υπό τη σκιά µνηµονιακών πολιτικών και διεθνούς επιτροπείας. Ο πατριωτισµός δεν µπορεί να εγκαταλειφθεί στον εθνικισµό της συντήρησης. Συνδέεται µε την αριστερά, σε αντίθεση µε όσα πιστεύει ένα κοµµάτι της που αυτοπροσδιορίζεται ως "µη πατριωτικό". Ο συγγραφέας εξηγεί πώς γεννιέται το έθνος και ο εθνικισµός. Υποβάλλει σε αυστηρή κριτική τον αντιδραστικό εθνικισµό, που προωθεί την πολιτική αποκλεισµού των αδύναµων και των πολιτικά διαφορετικών µε την υποταγή στους ισχυρούς της Δύσης. Εθνικισµός, πατριωτισµός, διεθνισµός και κοσµοπολιτισµός, υποστηρίζει ο Ν. Κοτζιάς, είναι έννοιες και θεµατικές ενός εκτεταµένου πεδίου κοινωνικών αγώνων, οι οποίοι αφορούν στη νοηµατοδότηση αυτών των όρων, όπως, επίσης, στο πώς και από ποιον προσδιορίζεται το περιεχόµενο των κυρίαρχων αξιών στην κοινωνία. Πατριωτισµός σηµαίνει πολιτικός αγώνας για τη διαφύλαξη και ενδυνάµωση: α) των δηµοκρατικών και κοινωνικών δικαιωµάτων του λαού· β) των δικαιωµάτων και δυνατοτήτων της χώρας στο διεθνές σύστηµα. Αποτελεί βασικό κριτήριο προσδιορισµού των "εθνικών συµφερόντων" που διασφαλίζει η ενεργητική δηµοκρατική εξωτερική και αµυντική πολιτική. Πεποίθηση του συγγραφέα είναι ότι η αριστερά που νικά σε "πολιτισµικούς" αγώνες, όπως είναι αυτός του πατριωτισµού, αυξάνει τις προοπτικές επιτυχίας της. Διευκολύνεται για ευρύτερες συµµαχίες και τη συγκρότηση µιας Κυβέρνησης Σωτηρίας.

Τα εννέα, εν συνόλω, πεζά του Καριωτάκη γράφονται από τον Ιανουάριο του 1927 ώς τον Ιούνιο του 1928, όπως πιθανολογείται από το μόνο πεζό που δεν πρόλαβε (;) να καθαρογράψει και βρέθηκε γραμμένο με μολύβι και χρονολογημένο: Ιούνιος 1928.

Όλα, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο, αποτελούν αψευδείς μάρτυρες της λαβυρινθώδους και πολύπλευρης κρίσης στην οποία έχει εισέλθει για τα καλά ο ποιητής. Μιας κρίσης που τον ωθεί στην υπέρβαση των ασφυκτικών ορίων της ποίησης, για να τον οδηγήσει σε ένα χώρο όπου θα μπορούσε –«απαλλαγμένος από το πρόσχημα του βίου» του, από τη, με το βάρος μιας σιδερένιας πανοπλίας, προσδιορισμένη ποιητική του ιδιότητα– να μετατρέψει τον πόνο του σε έκφραση αποδεσμευμένη από τους άτεγκτους περιοριστικούς νόμους της ποιητικής πολιτείας‧ σε μια έκφραση αμέσως αναδυόμενη και ανταποκρινόμενη από/στον πυρήνα της οδύνης του.

Στον πεζό λόγο, ο Καρυωτάκης, βρίσκει το πρόσφορο έδαφος για να μιλήσει –αδιαφορώντας αν και από ποιον θα ακουστεί– με την εσωτερική φωνή του, που, όντως, ακούγεται ταπεινή και «αφτιασίδωτη», πραγματοποιώντας το ιδανικό του, να μιλήσει «χωρίς ύφος», έστω κι αν αυτό συμβαίνει έξω από το πεδίο που είχε οραματιστεί: το ποιητικό.

Η καινούρια έκδοση των "Ποιημάτων και των Πεζών" του Κ.Γ. Καρυωτάκη έρχεται να προστεθεί στην έκδοση των "Ποιημάτων" του Κ.Π. Καβάφη που έχει ήδη κερδίσει την εμπιστισύνη των αναγνωστών, στην προτίμηση των οποίων είχε μεγάλη απήχηση.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει την αποκατάσταση στην αρχική τους μορφή, τον σχολιασμό τους και την κριτική πρόσληψή τους.

Έχοντας δηµοσιεύσει µόλις τρεις ποιητικές συλλογές πριν θέσει ο ίδιος τέρµα στη ζωή του, ο Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928) υπήρξε εξακολουθητικά παρών στη νεοελληνική ποίηση, συντροφεύοντας γενιές αναγνωστών µέχρι τις µέρες µας και επιβιώνοντας µε ποικίλους τρόπους στις συνειδήσεις µεταγενέστερων ποιητών. Στην παρούσα έκδοση περιέχονται όλα τα ποιήµατα των τριών συλλογών του Καρυωτάκη, µαζί µε τις µεταφράσεις που πρόσθεσε ο ποιητής στις δύο τελευταίες συλλογές, οι οποίες, φωτίζοντας έµµεσα την ποιητική του, αποτελούν οργανικό τµήµα του έργου του. Περιέχονται επίσης τα τρία ποιήµατα που έγραψε ο Καρυωτάκης τους τελευταίους µήνες της ζωής του, καθώς και τα πεζά του, εκ των οποίων ένα µόνο είχε δηµοσιεύσει ο ποιητής όσο ζούσε.

Τούτη η πρώτη αυτοτελής έκδοση των «Πεζών» του Κ. Γ. Καρυωτάκη είναι και το πρώτο κρίσιμο βήμα προς μια νέα φιλολογική παρουσίαση των σωζόμενων «Απάντων» του, διαφορετικά - και, είθε, ορθολογικότερα - διαρθρωμένη από την ξεπερασμένη και εξαντλημένη πλέον έκδοσή μου του 1965 - 1966 (Άπαντα τα Ευρισκόμενα, Α' και Β'). Αφετηρία μου τώρα στάθηκε προπάντων η ανάγκη ενημέρωσης των «Ευρισκομένων» με κείμενα και πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν έκτοτε. Προτίμησα να προτάξω τον τόμο των πεζών, κυρίως επειδή ποτέ δεν αποτέλεσαν ως τώρα αντικείμενο αυτοτελούς εκδόσεως, ενώ το ενδιαφέρον για τούτη την όψη του έργου του Καρυωτάκη έχει σημαντικά αυξηθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Ενδεικτικά, σημειώνω πώς, στα 1986, αναθεώρησα τις σχετικές απόψεις που είχα διατυπώσει στα 1972. Φυσικά, τώρα στηρίχτηκα και στην προεργασία μου γαι τα «Ευρισκόμενα», καθώς και στις σημειώσεις μου στα «Ποιήματα και Πεζά». Ωστόσο, για κάθε κείμενο έγινε νέα αντιβολή με το πρωτότυπο χειρόγραφο ή πρώτο δημοσίευμα, και οι οικείες σημειώσεις αναθεωρήθηκαν ριζικά. Ελπίζω πως η παρούσα αναδιάρθρωση της εμπλουτισμένης ύλης και ο αναθεωρημένος σχολιασμός των κειμένων θα εξυπηρετήσουν καλύτερα τόσο τους απλούς θιασώτες του πεζογράφου Καρυωτάκη, όσο και τους νεότερους μελετητές του.

Καβάφης, Καρυωτάκης, Καρκαβίτσας, Ροδοκανάκης, Νικολαΐδης ο Κύπριος, Παπαδιαμάντης! Οι δημιουργοί του επιτυχημένου "Παραρλάμα" (Τόπος 2011) με το "Γιούσουρι" τολμούν να "αναμετρηθούν" με τα ιερά τέρατα της νεοελληνικής λογοτεχνίας "μεταγράφοντας" έξι φανταστικά αφηγήματα σε συναρπαστικό κόμικς. Το φανταστικό αφήγημα γέννησε την επιστημονική φαντασία, το κόμικς και το σύγχρονο graphic novel. Διόλου τυχαίο, επομένως, που τα φανταστικά αφηγήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας εμπνέουν τον Θανάση Πέτρου και τον Δημήτρη Βανέλλη: στο "Γιούσουρι", το παλαιό θέμα των ιστοριών διασταυρώνεται πειστικά με τη νέα μορφή της κομίστικης ανάγνωσης. Το αποτέλεσμα θα το κρίνει ο αναγνώστης. Περιέχονται "μεταγραμμένα" τα αφηγήματα: - "Εις το Φως της Ημέρας", Κ.Π. Καβάφης (1863-1933), "Τα πεζά" (1882;-1931), Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 2003 - "Το Γιούσουρι", Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865-1922), "Λόγια της πλώρης", 1899, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας. - "Ο Ονειροπόλος", Κ. Γ. Καρυωτάκης (1896-1928), Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π. Σαββίδης, εκδ. Ερμής, 1972 - "Κλεοπάτρας Θάνατος", Πλάτων Ροδοκανάκης (1883-1920), "Το βυσσινί τριαντάφυλλο", εκδ. Νεφέλη, 2000 - "Ο Σκέλεθρας", Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος (περ. 1884-1956), "Ο Σκέλεθρας και άλλα διηγήματα", εκδ. Κέδρος, 1991 - "Υπό την Βασιλική Δρυν", Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), "Άπαντα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη", Κριτική έκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου, εκδόσεις Δόμος, 1981