Henry James

Μια μαχητική φεμινίστρια και ένας νεαρός συντηρητικός δικηγόρος διεκδικούν με πάθος μιαν όμορφη, ταλαντούχα, φιλόδοξη, αλλά αφελή κοπέλα. Ερωτική ιστορία και πολιτική αλληγορία, λίγο μετά τον εμφύλιο και την Ανοικοδόμηση της Αμερικής. Το κορυφαίο μυθιστόρημα του Henry James για πρώτη φορά στα ελληνικά.

Ένας κριτικός της λογοτεχνίας προσπαθεί να αποκτήσει την εύνοια δύο γυναικών που κατοικούν σ ένα βενετσιάνικο αρχοντικό, σκοπεύοντας να τους αποσπάσει -με κάθε μέσο- τα γράμματα του αμερικανού ποιητή Τζέφρυ Άσπερν, που φημολογείται ότι είχε ερωτικό δεσμό με την οικοδέσποινα. Σ αυτή τη νουβέλα εκείνο που έρχεται σε πρώτο επίπεδο είναι το στοιχείο της ειρωνείας, που ο Χ. Τζεήμς το χρησιμοποιεί άφθονα κυρίως στους διαλόγους του. Το απρόβλεπτο και ασυνήθιστο τέλος της νουβέλας είναι κι αυτό μια ειρωνικκή ανταπόκριση στις συνεχείς και απεγνωσμένες προσπάθειες του λογοτεχνικού κριτικού να γίνει κάτοχος των επιστολών του Τζέφρυ Άσπερν.

Μετά το διαζύγιο των γονιών της η πεντάχρονη Μέιζι γίνεται αντικείμενο οικονομικού διακανονισμού, "δοχείο πικρίας" και των δύο, "δέμα" που στέλνεται από τον έναν στον άλλο σαν βόμβα, με μοναδικό σκοπό να του δυσκολέψει τη ζωή. Την τρυφερότητα και το ενδιαφέρον που δεν τις δείχνουν οι γονείς της η μικρή τα βρίσκει στους νέους συζύγους τους. Μητριά και πατριός νοιάζονται για το κοριτσάκι που γρήγορα αρχίζει να λειτουργεί σαν συνδετικός κρίκος μεταξύ τους. Πατέρας, μητέρα, γκουβερνάντες, νέοι σύντροφοι, μερικοί από αυτούς πιο μόνιμοι και άλλοι περαστικοί, μπλέκονται σε έναν κυκλώνα αντιδικίας, ζήλειας, ερώτων, συμφερόντων και αγάπης, την πορεία του οποίου παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια της Μέιζι. Ο Henry James δεν δραματοποιεί, ούτε αναλύει τα συναισθήματα της Μέιζι. Θέλει να ανακαλύψει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τους ανθρώπους και τα όσα συμβαίνουν γύρω της και τη διαδικασία με την οποία προχωρά προς τη στιγμή που θα πάρει μόνη της αποφάσεις για τη ζωή της. "Για την ικανοποίηση του νου και της ψυχής", γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο όπου εξηγεί τις αφορμές και τον τρόπο με τον οποίο συνέθεσε το μυθιστόρημα, "η συνείδηση της μικρής έπρεπε να διασωθεί, να γίνει αντιληπτή σαν ένα μητρώο εντυπώσεων· να μην εκτραχυνθεί, να μην κηλιδωθεί, να μην αποστειρωθεί από την άγνοια και τον πόνο". Ο κόσμος των "ενηλίκων" με τη ματιά ενός μικρού κοριτσιού που βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης των χωρισμένων γονιών του. Ένα εντυπωσιακά σύγχρονο μυθιστόρημα γραμμένο το 1897.

"Δεν τον άγγιξε ποτέ κανένα πάθος, αφού αυτό που αντίκρισε ήταν αποτέλεσμα του πάθους· επιβίωσε, αναλώθηκε σε άσκοπες περιπλανήσεις, ώσπου μαράζωσε, όμως πού ήταν ο δικός του σπαραγμός; H εικόνα που μόλις αντίκρισαν τα μάτια του έγραφε, με πύρινα γράμματα, κάτι που αυτός το άφησε απερίσκεπτα να χαθεί μέσα από τα χέρια του, κι αυτό που έχασε ήταν το φιτίλι που πυροδοτούσε τώρα την αγωνιώδη εσωτερική του οδύνη. Xωρίς να αποκτήσει προσωπική εμπειρία, ο Mάρτσερ είδε πως θρηνούσε κάποιος άλλος την απώλεια μιας γυναίκας, την οποία αγάπησε γι' αυτό που ήταν. O Mάρτσερ δεν απέκτησε τη γνώση με τα φτερά της εμπειρίας· τον ακούμπησε ελαφρά, τον σκούντησε, τον ταρακούνησε, με την αναίδεια του τυχαίου γεγονότος, τη θρασύτητα του απρόβλεπτου περιστατικού. Tώρα που ξεκίνησε η φωτοχυσία, εντούτοις, η φλόγα έφτασε στο ζενίθ, κι εκείνος απόμεινε να ατενίζει το θορυβώδες κενό της ύπαρξής του." Δέκα χρόνια μετά την πρώτη τους συνάντηση, ο Tζων Mάρτσερ συναντά τυχαία τη Mαίη Mπάρτραμ, που στο παρελθον τον είχε συναρπάσει στην Iταλία. Aπροσδόκητα, ένας νέος ακαριαίος έρωτας προκύπτει που τους προορίζει τον έναν για τον άλλο. Όμως, ένα μυστικό τους ενώνει και συνάμα τους χωρίζει. Για να ξεπεράσει αυτό το τελευταίο εμπόδιο, ο Tζων Mάρτσερ προτείνει στη Mαίη Mπάρτραμ μια διαβολική συνθήκη, που εκείνη έχει την αδυναμία να την αποδεχτεί. Aπό κει αρχίζει ενάντια στο "Θηρίο" μια αδιάλειπτη μοναχική πάλη, που η Mαίη Mπάρτραμ τη δίνει με μόνο όπλο τη μεγάλη της ευαισθησία και αιδώ. Tο "Θηρίο στη ζούγκλα" (1903), αριστουργηματική νουβέλα του Τζέημς, περιγράφει τον ολέθριο φόβο που γεννά απέναντι στη ζωή ο τυφλός εγωισμός. H τραγική ειρωνεία της ιστορίας υποδηλώνεται αποτελεσματικά, όταν ο Mάρτσερ αναγνωρίζει ότι υπήρξε "ένας άντρας της εποχής του, ο άντρας στον οποίο δεν επρόκειτο να συμβεί απολύτως τίποτα"· η εγωπάθειά του οδηγεί στο θάνατο τη Mαίη και τον καταδικάζει σε μια ύπαρξη δίχως ζωή.

Η κόρη ενός εφημέριου της επαρχίας ανταποκρίνεται στην αγγελία ενός γοητευτικού κοσμοπολίτη και δέχεται να αναλάβει εξ ολοκλήρου την ανατροφή των δυο ορφανών ανιψιών του. Όμως, το Μπλάι, η ειδυλλιακή εξοχική έπαυλη όπου ζουν η οκτάχρονη Φλώρα και ο δεκάχρονος Μάιλς μαζί με την οικονόμο του σπιτιού, την κυρία Γκρόουζ, στοιχειώνεται από δυο απόκοσμες σατανικές παρουσίες που η νεαρή γκουβερνάντα δεν αργεί να αντιληφθεί. Ποιο σκοτεινό μυστικό του παρελθόντος βαραίνει άραγε το Μπλάι; Τι συνέβη στην προκάτοχό της και τι μπορεί να κρύβουν τα αγγελικά πρόσωπα των δυο αξιολάτρευτων μικρών της μαθητών; Μια τρομακτική ιστορία φαντασμάτων ή το αφήγημα μιας διαταραγμένης ψυχοσύνθεσης; Έργο αναφοράς με διαχρονική επίδραση, Το στρίψιμο της βίδας αγαπήθηκε πολύ, καθώς συνδυάζει με μαεστρία τη λεπτότητα και το βάθος του κλασικού με τη σαγήνη και την αγωνία ενός θρίλερ. Όχι τυχαία, μεταφέρθηκε πολλές φορές στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση και έγινε όπερα, επηρέασε τον Τζόζεφ Κόνραντ όταν έγραφε την Καρδιά του σκότους, αλλά και τον Χιλιανό σκηνοθέτη Αλεχάντρο Αμενάμπαρ, όταν το 2001 γύριζε την εκπληκτική ταινία Οι άλλοι με πρωταγωνίστρια τη Νικόλ Κίντμαν. Η αλήθεια είναι ότι, φτάνοντας στο τέλος της εμβληματικής νουβέλας μυστηρίου του Χένρι Τζέιμς, κάθε αναγνώστης δίνει τη δική του απάντηση, αλλά η διαδρομή ως εκεί είναι ανατριχιαστικά απολαυστική. Η παρούσα έκδοση, σε νέα μετάφραση, περιλαμβάνει εισαγωγικό σημείωμα της μεταφράστριας Τόνιας Κοβαλένκο και ένα δοκίμιο του σημαντικού σύγχρονου Ιρλανδού συγγραφέα και μελετητή του Τζέιμς, Κολμ Τομπίν.

Το "Στρίψιμο της βίδας" πρωτοεκδόθηκε το 1898. Πρόκειται για την ιστορία μιας νεαρής γκουβερνάντας που αναλαμβάνει τη φροντίδα δύο ορφανών, της Φλόρας και του Μάιλς, σ’ ένα επιβλητικό σπίτι στην αγγλική εξοχή. Η προσωπικότητα των παιδιών την σαγηνεύει, ώσπου αντιλαμβάνεται μεταφυσικές παρουσίες που τα παρακολουθούν και τα καλούν κοντά τους. Από αυτό το σημείο, παρακολουθούμε την αγωνιώδη πάλη της να προστατέψει τη Φλόρα και τον Μάιλς από το κακό που τα παραμονεύει και να διαφυλάξει την παιδική τους αθωότητα. Ή μήπως είναι όλα προϊόν της παράνοιάς της; Ο Τζέιμς παίζει διαρκώς με το διφορούμενο και όλη η αφήγηση ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Είναι λες και ο συγγραφέας διασκεδάζει αφήνοντας τον αναγνώστη να αποφασίσει. Πάντως η διατήρηση του σασπένς μέχρι τέλους είναι αριστοτεχνική, δίνοντάς μας ένα γνήσιο ψυχολογικό θρίλερ που άσκησε τεράστια επίδραση στη λογοτεχνία, στο θέατρο και στον κινηματογράφο.  

"Το στρίψιμο της βίδας" του Χένρυ Τζέημς (1843-1916) είναι ένα από τα διασημότερα έργα του συγγραφέα και ταυτόχρονα ένα από τα θαυμαστότερα κείμενα της φανταστικής λογοτεχνίας. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1898. Σχολιάζει ο Julien Green: "Αριστούργημα της υπαινικτικότητας. Η δεξιοτεχνία είναι τόσο ευρηματική που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μυστικό που συνδέει τον Κουίντ με τον Μάιλς ή τη Φλώρα με τη Μις Τζέσελ, γίνεται τρομακτικότερο με το να μην εκφράζεται ξεκάθαρα". Ο Αμερικανός συγγραφέας ζει στο Σάσσεξ της Αγγλίας όταν αποφασίζει να μετατρέψει σε εκτενή νουβέλα μια ιστορία παράξενη και φανταστική που του διηγήθηκε ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ, μια ιστορία παιδιών που τα στοιχειώνουν νεκροί υπηρέτες. Η αφηγήτρια στο έργο είναι η γκουβερνάντα δύο παιδιών, του Μάιλς και της Φλώρας. Το θέμα που τίθεται σχετικά με την παρουσία των φαντασμάτων είναι η πραγματικότητα των γεγονότων ή η τρέλα της αφηγήτριας. Το διφορούμενο παίζεται στο "Στρίψιμο της βίδας", ανάμεσα στην πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση του υπερφυσικού. Ίσως είναι το κείμενο που ταιριάζει περισσότερο στον ορισμό του Τσβέταν Τοντοροφ σχετικά με τη φανταστική λογοτεχνία, που βασίζεται στην ταλάντευση ανάμεσα στην απόδειξη του υπερφυσικού και την εξήγησή του. [...]