Θωμάς Κοροβίνης

Η Μαρίκα η Ταταυλιανή, μια Πολίτισσα κυρά, λογία μα και μποέμισσα, μέσα από την μακρά αφήγηση του βίου της, αναφέρεται παράλληλα, άλλοτε περιληπτικά κι άλλοτε διεξοδικά, σε περιστατικά και σε πρόσωπα, με έμφαση στην κοινωνική ζωή των Ρωμιών και των Τούρκων και στις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και συμπολιτών της που ανήκουν σε άλλες μειονοτικές ομάδες, οι οποίες συνδιαμορφώνουν την ανθρωπογεωγραφική ταυτότητα της Πόλης του περασμένου αιώνα. Ο λόγος της διακόπτεται συχνά από σπαρακτικά ιντερμέδια της διαταραγμένης μνήμης της που είναι στοιχειωμένη απ' τα ανεπούλωτα τραύματα της συνταρακτικής για την πολίτικη ομογένεια -μα και για όλη την Ρωμιοσύνη- εποχής του προσχεδιασμένου τουρκικού πογκρόμ του Σεπτεμβρίου του 1955 εναντίον κάθε ρωμαίικου στοιχείου, το οποίο -με την συνεπικουρία και άλλων μέτρων που είχαν προηγηθεί ή ακολούθησαν τα Γεγονότα- οδήγησε στην συρρίκνωση της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης.

Όταν πρωτοπάτησα το πόδι μου στην πόλη -και δεν ήμουνα καν είκοσι χρόνων-, είπα "εγώ εδώ γεννήθηκα". Είπα "κισμέτ"! Η τύχη το 'φερε -πέρα απ' τις κατά καιρούς πολυήμερες επισκέψεις μου- να τη ζήσω στα γεμάτα την "αυτοκρατορική περίοδό" μου απ' το 1987 μέχρι το 1995 ως μόνιμος τότε κάτοικός της, ιχνευτής, καθημερινός περιηγητής, παγανιστής και μύστης, απολαμβάνοντας τα ανεξάντλητα μπερεκέτια της - αποθησαυρίζοντας παράλληλα πλούσιο και σπάνιο πολιτιστικό υλικό που δε θα μου 'φταναν δέκα ζωές να το αξιολογήσω και να το αξιοποιήσω γόνιμα. Η Ανατολή πάλι είναι ο τόπος των προγόνων μου, με τραβάει πάντοτε σα να είναι εκείνη το αυθεντικό λίκνο μου, και είναι, ή καλύτερα, όπως γράφω σ' ένα κείμενο για την εκ πατρός γιαγιά μου, "η μοίρα μας ήταν να ζούμε ανάμεσα σε δυο πατρίδες, το κορμί μας από δώ, η ψυχή μας από κεί". Η Θεσσαλονίκη είναι ο τόπος που με διαμόρφωσε, λειτουργεί για την προσωπικότητά μου ως διαρκής πόλος έλξης και απώθησης, και τα δυο αδιαπραγμάτευτα, θανάσιμα. Κάποιοι λόγοι για το τι έχει συμβεί μέσα μου εξηγούνται σε μερικά απ' τα κείμενα του παρόντος τόμου αφηγημάτων. Αφηγήματα θα τα πω, άλλα είναι ατόφια διηγήματα, άλλα μονογραφίες χαρακτηριστικών προσωπικοτήτων με τις οποίες έχω συνδεθεί ή τις έχω θαυμάσει, κάποια άλλα αναφέρονται σε ιδιαίτερες ατμόσφαιρες που έχω ζήσει ή που έχω "ανθιστεί" στο παρελθόν, τώρα πια χαμένες ανεπιστρεπτί. Το συναξάρι αυτό είναι ένα κομμάτι της προσωπικής μου μυθολογίας. Ένα νοερό νήμα συνδέει τις δύο πόλεις και τη "δική μου" Ανατολή, καθώς είναι οι δύο πολιτείες που με ορίζουν και με το παρελθόν των οποίων βρίσκομαι σε αδιάπτωτη συνομιλία".

Αφήγημα για το ερωτικό περιθώριο της Θεσσαλονίκης του 80

Ο Δημήτρης Στεργίου, γνωστός ως Μπέμπης (Πειραιάς 16.4.1927-24.12.1972), υπήρξε μια ιδιότυπη πρωταγωνιστική φυσιογνωμία της ελληνικής λαϊκής μουσικής που, λόγω της ιδιοφυίας, της μόρφωσης, της απαράμιλλης δεξιοτεχνίας του στο μπουζούκι και στην κιθάρα, της καθηλωτικής γοητείας του και της αυτοκαταστροφικής αγωνίας του, απέκτησε, τόσο εν ζωή όσο και μετά θάνατον, διαστάσεις θρύλου. Ο Θωμάς Κοροβίνης, έχοντας μελετήσει τα υπάρχοντα στοιχεία της εργοβιογραφίας και της καλλιτεχνικής διαδρομής του και "συνομιλώντας" για χρόνια με την προσωπικότητά του, παρουσιάζει ένα εκτενές λογοτεχνικό πορτραίτο του, μια αυτοαναφορική εξομολόγησή του, με αποδέκτη έναν φανταστικό επιστήθιο φίλο του μα και όλους μας. Μέσα από την αφήγηση αναδεικνύονται σημαίνοντα πρόσωπα της λαϊκής μας μουσικής, εμβληματικά τραγούδια, ανάλυση χαρακτήρων συνθετών, στιχουργών, ερμηνευτών και θαυμαστών του τραγουδιού, η ανθρωπο-γεωγραφική σύνθεση του Πειραιά της εποχής του καλλιτέχνη, η ζωή των μουσικών μας στην Κατοχή και στη μεταπολεμική Ελλάδα, και στα αμερικανικά κέντρα διασκέδασης, με ιδιαίτερη έμφαση στο "αγγελικό και μαύρο φως" που σφραγίζει την ψυχική ιδιοσυστασία αυτού του μοναδικού και ανεπανάληπτου "αριστοκράτη μάγκα".

Το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη "O γύρος του θανάτου" είναι ένα δυναμικό δραματικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στην πολυτάραχη ζωή του Αριστείδη Παγκρατίδη (1940-1968), ο οποίος συνελήφθη και εκτελέστηκε ως ο Δράκος του Σέιχ Σου. Μέσα από τις χειμαρρώδεις, υποβλητικές αφηγήσεις εννέα χαρακτηριστικών προσώπων που μιλούν διαφορετικές γλώσσες ανάλογα με τα βιώματα, το χαρακτήρα και το ρόλο που διαδραματίζουν, η αφηγηματική δράση παρακολουθεί το σκηνικό που διαμορφώθηκε στη Θεσσαλονίκη μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Οι συγκλονιστικές, ωμές καταθέσεις των αφηγητών σκιαγραφούν την ψυχολογία των ανθρώπων και συσχετιζόμενες συνθέτουν το κοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής ενώ παράλληλα ο μυθιστορηματικός χρόνος παρακολουθεί τον κεντρικό ήρωα φωτίζοντας τις σκοτεινές πτυχές της τραγικής προσωπικότητας του νεαρού Αριστείδη.

"Ο Ασλάν Καπλάν ήτανε μάγκας μερακλής. Ένας ασυναγώνιστος ερωτύλος. Όπου έριχνε τη ματιά του άναβε φωτιές και το 'ξερε. Κι ήταν πάντοτε πρόθυμος να τις σβήσει. Είχε αξίες που τις πίστευε βαθιά και δεν τις πρόδιδε ποτέ: μπέσα, τιμιότητα, φιλία, φιλοπατρία, δικαιοσύνη. Κοντά σ' αυτά και βαθιά πίστη στα πάθη του. Ο έρωτας ήταν το δυνατότερο, η ίδια η μοίρα του θαρρείς." Σαλονίκη, Αύγουστος 1917. Το φλογερό και μοιραίο ρομάντζο ανάμεσα σε έναν Τουρκαλβανό, παλικαρά, καρδιοκατακτητή και ιδιότυπο εκφραστή της λαϊκής δικαιοσύνης, και μια Ισπανοεβραία, πεντάμορφη τραγουδίστρια του καφέ- αμάν, διωγμένη από τους κόλπους της σεφαραδίτικης κοινότητας. Φωτιά πυρπολεί τις ψυχές και τα σώματα των δύο εραστών εγκλωβίζοντάς τους σ' έναν στρόβιλο εκρηκτικού πάθους, ενώ την ίδια στιγμή την πόλη κατακαίει η μεγάλη πυρκαγιά. Ο μυθιστορηματικός φακός παρατηρεί στενά τις συνήθειες και τις αντιδράσεις των κατοίκων της πόλης, τις αναμεταξύ τους σχέσεις, την οικονομία, την πιάτσα, τα διασκεδαστήρια, τους τεκέδες, τα μοναστήρια, τα μπορντέλα. Ανασυστήνει έτσι την ανθρωπογεωγραφία των λαϊκών τάξεων της εποχής, με τις τρεις αλλόδοξες εθνότητες που συνιστούν τη βασική ταυτότητα της πόλης -Έλληνες, Εβραίους και Μουσουλμάνους- να συνυπάρχουν μεταξύ αυτονομίας και αλληλεπίδρασης, ταυτόχρονα με την πολυεθνική, "παρδαλή" Στρατιά της Ανατολής, που η κατοχική της παρουσία οδηγεί τον πληθυσμό σε αναταραχή.

Το έργο «Ο Καραγκιόζης λαϊκός τραγουδιστής» του Θωμά Κοροβίνη γράφτηκε με σκοπό να διαβάζεται αλλά και να παρουσιάζεται σε ζωντανές θεατρικές παραστάσεις ή παραστάσεις του θεάτρου σκιών. Αρκεί ο σκηνοθέτης ή ο καραγκιοζοπαίχτης να το τολμήσουν. Γιατί είναι αυστηρώς ακατάλληλο κι όχι μόνο για ανηλίκους. Η σκόπιμη και ενορχηστρωμένη περιθωριοποίηση και απαξίωση του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού και η μετάλλαξή του στην εποχή μας σε φτηνό εμπορικό σαχλοτράγουδο είναι τα κίνητρα του συγγραφέα. Κι η διακωμώδηση αυτής της κατάστασης, ο στόχος του. (. . .)

Ο Κατάδεσμος είναι ο σπαρταριστος μονόλογος μιας γυναίκας απ'τη Θεσσαλονίκη, που ύστερα από αρκετές δεκαετίες τυραννικής έγγαμης ζωής εκρήγνυται σ'ένα σπαρακτικό και σαρκαστικό ξέσπασμα, στήνοντας απέναντί της τον σύζυγό της, στην προσωπικότητα του οποιου αποδίδει τα χειρότερα αντρικά ελαττώματα καθώς και οι ποικίλες άλλες παραδοξότητες. Στο λόγο της Ζηνοβίας, που έχει ύφος αποτροπιαστικό ενώ παράλληλα λειτουργεί ως αυτοκάθαρση, σκιαγραφείται στην ακραία της εκδοχή η χειρότερη εικόνα του σύγχρονου Έλληνα μέσα από συμβιβασμούς, ιδιοτελείς επιλογές, φαλλοκρατικές εμμονές, ακραίες ερωτικές προτιμήσεις και μια απόλυτα αμοραλιστική συμπεριφορά.

Ο Τσακιτζής (Τσακίρτζαλη Μεχμέτ Εφέ) είναι ο πιο φημισμένος λησταντάρτης της Ανατολής των αρχών του αιώνα μας. Η ανταρσία του εναντίον της οθωμανικής εξουσίας, η ζωηρή δράση του εναντίον της πλουτοκρατίας και η ευεργετική στάση του απέναντι στα λαϊκά στρώματα τον ανέδειξαν σε θρυλικό λαϊκό ήρωα. Τον αποκάλεσαν «ιππότη της Ανατολής» και η φήμη του διαδόθηκε σ’ Ανατολή και Δύση. Η ζωή του, οι περιπέτειες και οι έρωτές του πήραν διαστάσεις μύθου και τροφοδότησαν τη λαϊκή μυθολογία, το θέατρο σκιών, το θέατρο και τον κινηματογράφο, τόσο της νεότερης Τουρκίας όσο και της Ελλάδας

Οι ασίκηδες είναι οι περιπλανώμενοι λαϊκοί καλλιτέχνες της Ανατολίας, που εκπροσωπούν τη γνήσια λαϊκή μουσική και ποίηση του τουρκικού πολιτισμού. Καταγόμενοι από διάφορες φυλές και προερχόμενοι από τις φτωχότερες τάξεις του λαού διατηρούν πολλά στοιχεία της νομαδικής ζωής, της προϊσλαμικής σαμανιστικής θρησκείας, της μαγείας, της ελευθεριότητας και του πανανθρωπισμού και υμνούν τον έρωτα, τη φιλία, τη φύση, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ταπεινότητα, τον ηρωισμό κ.ά.
Με σύντροφο το σάζι περιοδεύουν στα χωριά και τις πόλεις παίζοντας και ερμηνεύοντας τραγούδια της λαϊκής παράδοσης ή αυτοσχεδιάζοντας καινούργια. Το τραγούδι του ασίκη, που σημαίνει εραστής, ερωτευμένος, παθιασμένος με τη ζωή, ξεκινάει από έναν απλό έρωτα και γίνεται έρωτας της ελεύθερης ζωής και της παγκοσμιότητας.
Οι προομηρικοί ραψωδοί-αοιδοί, οι μεσαιωνικοί τροβαδούροι, οι πλάνητες τσιγγάνοι μελωδοί αλλά ακόμη και οι λυράρηδες της Κρήτης και κάποιοι αυθεντικοί ρεμπέτες, έχουν αρκετά συγγενή καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά με τους ασίκηδες.
Όντας οι ασίκηδες τόσο ερωτικοί ποιητές όσο και εκφραστές της κοινωνικής διαμαρτυρίας, υφίστανται την πίεση της λόγιας και της θρησκευτικής λογοτεχνίας αλλά και τις πολλαπλές διώξεις του επίσημου κράτους από την εμφάνισή τους μέχρι σήμερα.
Το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη επιχειρεί να προσεγγίσει τον κόσμο των ασίκηδων και να αποκαλύψει τα μυστικά του. Το πρώτο μέρος, με μορφή μελέτης, ανιχνεύει τις πηγές, την προέλευση, την ιστορία, τη θεματογραφία της ασίκικης μουσικής και ποίησης, ενώ το δεύτερο αποτελεί μια αντιπροσωπευτική ανθολογία του ποιητικού έργου των ασίκηδων από τον 13ο αιώνα μέχρι σήμερα. Το έργο συνοδεύεται από πλούσιο εικονογραφημένο και φωτογραφικό υλικό.