Joaquim Maria Machado de Assis

Anthologie de contes et de chroniques, pour présenter le cheminement philosophique de l'auteur.

Όλα τα ήξεραν. Φαίνεται απίστευτο πώς δυο άτομα που δεν είχαν ειδωθεί ποτέ τους, ή μια φορά μονάχα, φευγαλέα και σχετικά αδιάφορα, φαίνεται απίστευτο το πώς τώρα γνωρίζονταν με το νι και με το σίγμα και από στήθους. Γνωρίζονταν ολοκληρωτικά. Αν δεν είχαν εξερευνήσει ακόμη κάποιο κελί του άλλου ή καμιά σοφίτα, το έκαναν τώρα παρευθύς και γρήγορα, και εισχωρούσαν ο ένας μέσα στον άλλο οδηγημένοι από μια γνώση αυτόφωτη. […] Και τους ζήλεψα.

«Τώρα, για ποιον λόγο κανένα από αυτά τα ιδιότροπα πλάσματα δεν μ’ έκανε να ξεχάσω την πρώτη αγάπη της καρδιάς μου; Ίσως γιατί καμία δεν διέθετε τα παλλιροϊκά της μάτια, εκείνα της πονηρής τσιγγάνας. Δεν είναι, όμως, αυτό που πραγματικά μένει από το βιβλίο. Αυτό που απομένει είναι να μάθουμε εάν τα γνωρίσματα του χαρακτήρα της “Καπιτού της παραλίας τής Γκλόρια” υπήρχαν ήδη μέσα στην “Καπιτού της οδού Μάτα-καβάλος” ή αν τα γνωρίσματα της δεύτερης μετατράπηκαν σε αυτά της πρώτης, εξαιτίας κάποιου τυχαίου γεγονότος». Λίγα μυθιστορήματα διερευνούν τα τερτίπια της ζήλιας με τόση οξύνοια όσο ο Δον Κασμούρο. Δημοσιευμένο το 1899, αυτό το βιβλίο παραμένει μία από τις πιο συναρπαστικές και βαθιές αναλύσεις προδοσίας, οι οποίες, υποθετικά, όπως ο προσεχτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει, είναι πολυεπίπεδες. Όλα βγαίνουν στο φως όταν ο Μπεντσίνιο τροποποιεί τα γεγονότα για να επιβεβαιώσει τις δικές του υποψίες. Τα πάντα εκφράζονται με μεράκι και ευφυΐα, σ’ ένα μυθιστόρημα αριστούργημα της βραζιλιάνικης λογοτεχνίας που ποτέ δεν φαίνεται να εξαντλεί τις παραδοχές της ανάγνωσής του. Τόσο πολύ, ώστε κριτικοί όπως ο Roberto Schwarz και η Susan Sontag θεωρούν το έργο τού Machado ως μία από τις πιο λαμπρές στιγμές της Δυτικής Πεζογραφίας του τέλους τού 19ου αιώνα.

"Ένα τέρας"; Μια "αθώα ψυχή"; "Μια θεατρίνα που η φύση και η μοίρα τής είχαν αναθέσει έναν ρόλο που την υποχρέωνε να αλλάζει συνεχώς εμφάνιση"; Ποια είναι η Ελένα, η πρωταγωνίστρια του δημοφιλέστερου βιβλίου του μεγάλου Βραζιλιάνου Ζουακίμ Μαρία Μασάντο ντε Ασίς;

Εμφανίζεται για πρώτη φορά στη διαθήκη του αρχηγού μιας από τις πιο διακεκριμένες οικογένειες της τοπικής κοινωνίας ως μια κρυφή για χρόνια κόρη με την οποία η αδελφή του και ο νόμιμος γιoς του υποχρεούνται να μοιραστούν την περιουσία και το σπίτι του. Ποιο το μυστικό της καταγωγής της και των πρωινών περιπλανήσεών της και γιατί τα έντονα συναισθήματα που προκαλεί οδηγούν σε "ένα δράμα ολέθριο και ανεπανόρθωτο";

Ο Ζουακίμ Μαρία Μασάντο ντε Ασίς (1839-1908) είναι ένας από τους σημαντικότερους και δημοφιλέστερους συγγραφείς της Βραζιλίας. Είναι ο θεμελιωτής του λεγόμενου αστικού μυθιστορήματος σε μια κοινωνία ελάχιστα και ιδιότυπα αστική στα χρόνια της πρώτης μεταποικιακής τάξης πραγμάτων. Οι συμπατριώτες του τον θεωρούν τον "δικό τους Σαίξπηρ" ή "Θερβάντες". Παγκοσμίως έχει κριθεί ως ένας αληθινός κλασικός, ένας απολαυστικός συγγραφέας για κάθε εποχή, ικανός, όπως τονίζει ο μεταφραστής του Νίκος Πρατσίνης, "να συνδυάσει το αρχέγονο και ακατέργαστο στοιχείο με την εξεζητημένη λεπτομέρεια, που μεταπλάθει το καθετί σε μυθιστορηματική ύλη".

Η "Ελένα" είναι ένα αισθηματικό δράμα που απηχεί το πέρασμα της Βραζιλίας στη σύγχρονη εποχή της και του ίδιου του συγγραφέα στον ρεαλισμό. Εντυπωσιάζει χάρη στην απολαυστική πλοκή του, αλλά και με την αναπάντεχη, ακόμα και στις πιο ρομαντικές στιγμές, λεπτή ειρωνεία του και την διεισδυτική ματιά του στις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής.

 

Στο βιβλίο "Επιτάφιος για ένα μικρό νικητή", ο Μπραζ Κούμπας, ένα σοφό και κυνικό «φάντασμα», αναπολεί τη ζωή του -τις ερωτικές του περιπέτειες, τις φιλίες του, τα όνειρά του, τις φιλοδοξίες του, τις αποτυχίες του- και τελικά βγάζει το συμπέρασμα πως, παρ' όλο που το μαθηματικό σύνολο όλων αυτών είναι ένα μηδέν, αυτός πέτυχε το μικρό του θρίαμβο: είναι ένας μικρός νικητής της ζωής γιατί πέθανε δίχως ν' αφήσει απογόνους που θα διαιωνίσουν την ανθρώπινη δυστυχία.
Μια γοητευτική και απολαυστική κωμωδία ιδεών από το μεγάλο Βραζιλιάνο συγγραφέα Ζόακιμ Μαρία Μασιάντο ντε Ασίς.

Τα μετά θάνατον απομνημονεύματα του Μπρας Κούμπας, ο Κίνκας Μπόρμπα και ο Δον Κασμούρο, συνιστούν τρία μυθιστορήματα-σταθμούς στο έργο του σημαντικότερου Βραζιλιάνου συγγραφέα όλων των εποχών. Μέσα από τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές αναφορές προβάλει ανάγλυφο το Ρίο ντε Τζανέιρο του Β' μισού του 19ου αιώνα, όπου ο πολυσχιδής Μασάντο ντε Ασίς βάζει τους ήρωές του να κινούνται σε παράλληλες τροχιές, φωτίζοντας από διαφορετικά σημεία τον ψυχισμό τους, χωρίς να ξεδιαλύνει πάντα τις σκοτεινές περιοχές της συνείδησης. Δεξιοτεχνία, λεπτή ειρωνεία,εύθυμη ελαφρότητα, σκεπτικισμός, ελευθερία χαρακτηρίζουν τη γραφή ενός συγγραφέα που μετουσιώνει με τρόπο μοναδικό ολόκληρη την ευρωπαική παράδοση.