Oliver Sacks

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι στην πραγματικότητα δύο βιβλία, δύο ανεξάρτητες αφηγήσεις των δύο παράλληλων αλλά ανεξάρτητων περιηγήσεών μου στη Μικρονησία. Πήγα εκεί ως νευρολόγος ή νευροανθρωπολόγος, με σκοπό να δω πώς ανταποκρίνονται άτομα και κοινότητες σε ασυνήθιστες ενδημικές συνθήκες. [...] Μπορεί με την πρώτη ματιά η εξέταση των ασθενών, η επίσκεψη των αρχαιολογικών χώρων, η περιπλάνηση στη ζούγκλα και η κατάδυση στους υφάλους να φαίνονται άσχετες μεταξύ τους, ύστερα όμως συγχωνεύονται σε μια μοναδική και αδιαχώριστη εμπειρία, σε μια πλήρη εμβάπτιση στη νησιωτική ζωή. (Οliver Sacks) "Εξερευνώντας το πιο θαυμαστό απ’ όλα τα νησιά, το ανθρώπινο μυαλό», γράφει ο D.M. Thomas στο New York Times Book Review, "ο Όλιβερ Σακς δεν παύει να αγαπά και τα νησιά του ωκεανού". Και τα δύο είδη νησιών εμφανίζονται με συγκινητικό τρόπο στο βιβλίο του -ταξιδιωτικό αφήγημα, αυτοβιογραφία και ιστορία ιατρικού μυστηρίου ταυτόχρονα-, όπου τα ταξίδια του Σακς σε μια λιλιπούτεια ατόλη του Ειρηνικού και στο νησί του Γκουάμ μετατρέπονται σε εξερεύνηση του νοήματος των νησιών, της γένεσης της ασθένειας, των θαυμάτων της χλωρίδας, της φύσης του γεωλογικού χρόνου και της πολύπλοκης ανθρώπινης ύπαρξης. "Το Νησί των τυφλών στα χρώματα" είναι το 5ο βιβλίο του Όλιβερ Σάκς που κυκλοφορεί στις Εκδόσεις Άγρα, μετά τα κλασικά "Ένας ανθρωπολόγος στον Άρη", "Βλέποντας φωνές", "Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο" και "Μουσικοφιλία - Ιστορίες για τη μουσική και τον εγκέφαλο". "Η απόλυτη ενσωμάτωση του Σακς στη νησιωτική ζωή μετατρέπει αυτή την εμπνευσμένη, υπέροχα γραμμένη αναφορά σε ένα θαυμαστό ταξίδι ανακάλυψης. Ως ταξιδιωτικός συγγραφέας, ο Σακς είναι ισάξιος του Paul Theroux και του Bruce Chatwin. Ως ερευνητής των μυστηρίων του ανθρώπινου μυαλού, ανήκει σε εντελώς δική του κλάση." ("Publishers Weekly") "Ο Σακς πραγματεύεται τις ζωές των ανθρώπων που μελετά με τεράστια συμπόνια και οξυδέρκεια, γράφοντας ταυτόχρονα ως γιατρός και ως θιασώτης της μεταφυσικής, ως επιστήμονας και ως εξομολόγος." ("The New Yorker") "Ο Σακς έχει ταξιδέψει σε ορισμένες από τις πιο παράξενες και άγριες θάλασσες της ανθρώπινης εμπειρίας." ("The New York Times") "Ένα τερπνό ταξίδι ενδοσκόπησης και περιήγησης, που θα ξαφνιάσει και θα ευχαριστήσει τους αφοσιωμένους αναγνώστες του Σακς." ("Washington Post") "Γραμμένο με τη δεξιοτεχνία και την οξύνοια που χαρακτηρίζουν τα έργα του Σακς, "Το Νησί των τυφλών στα χρώματα" είναι κάτι παραπάνω από το άθροισμα των μερών του. Είναι ένα βιβλίο αξιοσημείωτο." ("The New York Times Book Review")

Δύο εβδοµάδες πριν από τον θάνατό του το 2015, ο Όλιβερ Σακς παρουσίασε τα περιεχόµενα από το "Ποτάµι της συνείδησης", το τελευταίο του βιβλίο. Ο Σακς είναι διάσηµος για τις διαφωτιστικές µελέτες του σε ανθρώπους που ζουν µε νευρολογικές διαταραχές στα απώτατα όρια της ανθρώπινης εµπειρίας. Ωστόσο, το πεδίο των επιστηµονικών ενδιαφερόντων του δεν περιοριζόταν στον χώρο της νευροεπιστήµης και της ιατρικής· τον γοήτευαν ζητήµατα, ιδέες και ερωτήµατα όλων των επιστηµονικών πεδίων. Η ευρύτητα των γνώσεών του και το πάθος του αντικατοπτρίζονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου, στο οποίο πραγµατεύεται τη φύση όχι µόνο της ανθρώπινης εµπειρίας, αλλά και της ζωής στο σύνολό της. Στο "Ποτάµι της συνείδησης" ο δρ Σακς καταπιάνεται µε την εξέλιξη, τη βοτανολογία, τη χηµεία, την ιατρική, τη νευροεπιστήµη και τις τέχνες, ασχολείται µε τα σφάλµατα της µνήµης, την έννοια της δηµιουργικότητας και του χρόνου, τη φύση της συνείδησης και συνοµιλεί µε τους µεγάλους ήρωές του -κυρίως τον Δαρβίνο, τον Φρόυντ και τον Γουίλλιαµ Τζέιµς-, που υπήρξαν σύντροφοι και συνοδοιπόροι του από την πολύ νεαρή του ηλικία. Το "Ποτάµι της συνείδησης" αποκαλύπτει την αστείρευτη αγάπη και δίψα του Σακς για γνώση και την ακατάπαυστη, διαχρονική προσπάθειά του να κατανοήσει την ανθρώπινη κατάσταση.

Οι ψευδαισθήσεις αποτελούν ένα από τα μεγάλα μυστήρια του ανθρώπινου μυαλού: Γιατί και πώς συμβαίνει να βλέπουμε, να μυρίζουμε, να ακούμε, να αισθανόμαστε, να γευόμαστε κάτι που δεν υπάρχει; Γιατί και πώς ενεργοποιούνται τα κυκλώματα της όρασης, της ακοής, της αφής, της γεύσης, της όσφρησης  στο υπέροχα μεγαλειώδες αλλά και «πεισματάρικο» λειτουργικό σύστημα του ανθρώπου, το μυαλό;

Στα 15 κεφάλαια αυτού του πραγματικά συγκλονιστικού και «πολυαισθητηριακού» βιβλίου, o Oliver Sacks εξετάζει, με άμεση, κρυστάλλινη γλώσσα, το φαινόμενο ψευδαισθήσεις σε όλες τις πτυχές του. Ποια είναι η οργανική βάση τους; Ποιες ασθένειες, ποιες συνθήκες, ποια δεδομένα τις προκαλούν; Είναι παρανοϊκοί όσοι έχουν ψευδαισθήσεις ή μήπως πρόκειται για ένα από τα φυσιολογικά, υπό προϋποθέσεις, φαινόμενα της ανθρώπινης συνθήκης – και ας ντρεπόμαστε να το παραδεχτούμε;

Όμως ο μεγάλος επιστήμονας και συγγραφέας δεν σταματά εδώ. Συνδυάζοντας συγκινητικές ιστορίες και αφηγήσεις ασθενών, αποκαλυπτικές εξομολογήσεις προσωπικών εμπειριών, εντυπωσιακά επιστημονικά δεδομένα και συναρπαστικές αναφορές στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τη μουσική πάει πολλά βήματα παραπέρα: Ως πραγματικός δημιουργός διατυπώνει συμπεράσματα και προβληματισμούς ανατρεπτικά, σχεδόν αιρετικά, σχετικά με την ουσία της τέχνης, της θρησκείας αλλά και της ίδιας της πραγματικότητας και της σχέσης μας μαζί της.

Ωστόσο, σε αυτό το τόσο εντυπωσιακό βιβλίο υπάρχει και κάτι που δεν είναι ψευδαίσθηση, που είναι 100% πραγματικό, απτό, σε κάθε σελίδα, σε κάθε παράγραφο. Η συμπόνια του Sacks για κάθε ατέλεια του ανθρώπου, οργανική ή ψυχολογική, μόνιμη ή παροδική. Και η ανυπέρβλητη πίστη του στο μεγαλείο του δώρου της ζωής, ειδικά όταν ο ζωντανός οργανισμός αντιμετωπίζει τους περιορισμούς της ύπαρξης – όπως είναι και οι ψευδαισθήσεις.