Η Καβαφική Αλεξάνδρεια: Εξέλιξη ενός μύθου

Κάθε εργασία στο χώρο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας είναι μια μοναχική επιχείρηση: λίγοι ξέρουν τα πλούτη της, λίγοι τη διδάσκουν, ακόμα λιγότεροι την πλησιάζουν ερευνητικά ή κριτικά - ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου δεν υπάρχει πουθενά, για την ώρα, τμήμα μεταπτυχιακών σπουδών για τη μελέτη νεοελληνικών κειμένων από το πρωτότυπο, κι όπου λογοτεχνία διδάσκεται σε πολύ λίγους κύκλους πανεπιστημιακών μαθημάτων, συνήθως σε μετάφραση. Γι αυτό το λόγο αισθάνομαι μια ευγνωμοσύνη μεγαλύτερη απ' το κανονικό, για κείνους που έκαναν την επιχείρησή μου λιγότερο μοναχική, με διάφορους τρόπους. Ο Γιώργος Σαββίδης μου πρόσφερε πρόθυμα τις γνώσεις του για το καβαφικό έργο, σ' ένα διάστημα πολλών χρόνων· οι κατευθύνσεις που μου υπέδειξε στις πρώτες φάσεις της έρευνάς μου για τούτο το βιβλίο αποδείχτηκαν καίριες και, όπως δείχνουν οι αλλεπάλληλες ειδικότερες παραπομπές μου στην ευρυμάθειά του, έμεινε σ' όλο αυτό το διάστημα ζωτική μου πηγή - και με τις προσωπικές μας συζητήσεις και με τα γραφτά του. Ο Στρατής Τσίρκας, ο Robert Liddell και ο Βασίλειος Αθανασόπουλος μου πρόσφεραν πολύτιμες βιογραφικές πληροφορίες για τον ποιητή, που καθοδήγησαν την προσέγγισή μου στην πραγματική καβαφική Αλεξάνδρεια, σ' ένα ταξίδι που έκανα στην Αίγυπτο την άνοιξη του 1973 μαζί με τη γυναίκα μου, τη Μαίρη, γέννημα-θρέμμα Αλεξανδρινή - ένα ταξίδι αλησμόνητο χάρη στη φιλοξενία των Magdi και Jose Wahba. Φίλοι και συνάδελφοι διάβασαν αποσπάσματα από το χειρόγραφο σε διάφορες φάσεις, και μου έκαναν χρήσιμες υποδείξεις: οι Peter Bien, Karen Kennerly, Carolyn Kizer, Peter Mackridge και Theodore Weiss. Ο Cedric Whitman διάβασε, ολοκληρωμένο πια, το αγγλικό κείμενο, με τη γνωστή του οξυδέρκεια και γενναιοδωρία· τα ευαίσθητα σχόλιά του οδήγησαν σε μια επέκταση του τελευταίου κεφαλαίου. Η ανάγνωση του Robert Fagles μου πρόσφερε πολύτιμη σιγουριά. Ο Philip Sherrard δε διάβασε το χειρόγραφο, αλλά σε ανεπίσημες συζητήσεις μας σχετικά με προβλήματα που του έθιξα, [...] έδωσε νέα πνοή στη σκέψη μου, την κατάλληλη στιγμή, όπως είχε κάνει και στο παρελθόν. [...] Για την ελληνική έκδοση βοηθήθηκα από τα χρήσιμα σχόλια του Ζήσιμου Λορεντζάτου και την πιστή δουλειά της μεταφράστριας, Τζένης Μαστοράκη