Annie Ernaux

Η Annie Ernaux προσπαθεί να ανακαλύψει τα διαφορετικά πρόσωπα και τη ζωή της μητέρας της, που πέθανε εξασθενημένη από μια αρρώστια που κατέστρεψε τη μνήμη της και της στέρησε τη σωματική και πνευματική της ακεραιότητα. Να ανασυνθέσει τη ζωή αυτής της γυναίκας που υπήρξε η μητέρα της, μιας γυναίκας δραστήριας και ανοιχτής απέναντι στον κόσμο, που δούλεψε ως εργάτρια πριν ανοίξει το δικό της κατάστημα, που αγωνιούσε να διατηρήσει τη θέση της στην κοινωνία, που ήταν μανιώδης αναγνώστρια και πίστευε ότι «για να ανελιχθείς πρέπει πρώτα να μάθεις». Καλείται όμως να αντιμετωπίσει και τα αντιφατικά αισθήματα που πολλές φορές νιώθει μια κόρη για τη μητέρα της: αγάπη και μίσος, ενοχή, τρυφερότητα, ενόχληση, τη σπλαχνική και σιωπηλή προσκόλληση στην ηλικιωμένη γυναίκα που δεν ζει πια. Στο βιβλίο της Ο τόπος η συγγραφέας μιλάει για τον πατέρα της. Οι δύο ιστορίες αλληλοσυμπληρώνονται, αλλά φωτίζονται διαφορετικά. Η γραφή της Ernaux, ακριβής και σαφής, επαναφέρει με τρόπο σαρωτικό τη μητέρα αυτή που για την κόρη της ήταν η προσωποποίηση του Χρόνου και της κοινωνικής συνθήκης της καταγωγής: «Έχασα τον τελευταίο δεσμό που είχα με έναν κόσμο στον οποίο δεν ανήκω πια».

Σε λιγοστές σελίδες, γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο, η Annie Ernaux αφηγείται την ερωτική ιστορία της με έναν κατά πολύ νεότερό της άνδρα. Μια εμπειρία που, για λίγους μήνες, την έκανε ξανά το κορίτσι που «σκανδάλιζε τους γύρω του», το κορίτσι που ήταν άλλοτε. Ένα ταξίδι στον χρόνο, μια απoφασιστική καμπή. Ένα κείμενο συγκλονιστικό, αποκαλυπτικό, για τη σχέση της Annie Ernaux με τον χρόνο και τη γραφή.

ΒΡΑΒΕΙΟ RENAUDOT ΤΟ 1984 Η Ερνό με αφορμή την προσωπική της εμπειρία γράφει για όλα όσα συνδέουν αλλά και απομακρύνουν τους πατεράδες από τις κόρες αναλύοντας τι σημαίνει να χάνεις έναν γονιό, τα παιχνίδια που παίζει η μνήμη, τη σταδιακή αποξένωση ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών γενιών και κοινωνικών τάξεων. Καθώς περιγράφει τη ζωή του πατέρα της, συμφιλιώνεται με τον πρόσφατο θάνατό του και με ό,τι εκείνος της κληροδότησε το οποίο, όπως η ίδια λέει χαρακτηριστικά, "αναγκάστηκα να αποχωριστώ όταν μπήκα στον κόσμο των μορφωμένων αστών".

Η Annie Ernaux αφηγείται την παθιασμένη σχέση που έζησε για κάποιους μήνες με έναν παντρεμένο. Όλη της η ζωή περιστρέφεται γύρω από αυτόν τον ξένο άντρα. Λίγο μετά το τέλος της ιστορίας, θαρρείς και μπορούσε έτσι να την κρατήσει ακόμα λίγο, η συγγραφέας αποφασίζει να εξιστορήσει την προσμονή, τα τηλεφωνήματα, τις κοινές στιγμές, την εγκατάλειψη.

Τη δεκαετία του '40, στα οικογενειακά γεύματα στο χωριό, τα παιδιά σιωπούσαν και οι μεγάλοι μιλούσαν για πεθαμένους συγγενείς και για τον πόλεμο που είχε μόλις τελειώσει. Στο τέλος, έλεγαν και κανένα τραγούδι, πατριωτικό κατά προτίμηση, ή από κείνα που φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Τα επόμενα χρόνια, οι αναμνήσεις του πολέμου θα ξεχαστούν, όπως και οι οικογενειακές παραδόσεις· οι μεγάλοι, όταν τα παιδιά δεν θα μονοπωλούν τη συζήτηση, θα μιλάνε όλο και περισσότερο για ό,τι καινούργιο απέκτησαν, σημάδι οικονομικής και -κυρίως- πολιτιστικής προόδου.

Το τελετουργικό των οικογενειακών γευμάτων, όπως αλλάζει μέσα από τις δεκαετίες, είναι ένας από τους δείκτες που χρησιμοποιεί η Aννί Ερνώ για να διαβάσει τις αλλαγές στα ήθη, τα ιστορικά γεγονότα, τις κοινωνικές εξελίξεις, το πέρασμα του χρόνου δηλαδή, ιδιωτικού αλλά και δημόσιου. Πλάι σε αυτά, υπάρχουν φωτογραφίες και αναμνήσεις, λέξεις και πράγματα, τραγούδια και μόδες, προσωπικά ημερολόγια - ψηφίδες που η συγγραφέας συναρμόζει δημιουργώντας μιαν αχανή τοιχογραφία ενός κόσμου υπό συνεχή διαμόρφωση, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα.

Με γλώσσα απλή και ειλικρίνεια που καθηλώνει, το τελευταίο και πιο ολοκληρωμένο έργο της Ερνώ είναι ίσως η συγγραφική της διαθήκη, η αρτιότερη έκφραση του λογοτεχνικού της εγχειρήματος, να "αποτυπώσει στην οθόνη της ατομικής μνήμης την αντανάκλαση της συλλογικής ιστορίας".

Πολυμεταφρασμένη στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αγαπητή στη χώρα της σε κοινό και κριτικούς, η Αννί Ερνώ παραδίδει με "Τα χρόνια" το καλύτερο, κατά γενική ομολογία, βιβλίο της. Μέσα από προσωπικά της βιώματα και ενθύμια κάθε είδους -φωτογραφίες, ημερολόγια, τραγούδια, μόδες, λέξεις και πράγματα που δεν χρησιμοποιούνται πια- δημιουργεί μια νοσταλγική και αποκαλυπτική βιογραφία της μεταπολεμικής γενιάς, της γενιάς της, από τη δεκαετία του '40 και τις νωπές, ακόμα τότε, αναμνήσεις του Πολέμου ως σήμερα.

Από την ακατέργαστη γλώσσα της γαλλικής υπαίθρου, η αφηγήτρια θα περάσει στο περίτεχνο λεξιλόγιο των φιλολογικών σπουδών και τις περιφράσεις της παρισινής διανόησης. Από τη λιτή διαβίωση μιας εργατικής οικογένειας στην πρώτη υπερκαταναλωτική μέθη και την εκζήτηση του μικροαστικού τρόπου ζωής.

Από την καταπίεση της καθολικής παιδείας στη σεξουαλική επανάσταση και το φεμινισμό. Τα πρώτα αυτοκίνητα, η τηλεόραση, ο Μάης του '68, οι "νέοι φιλόσοφοι" και η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας, ο κυνισμός της ελεύθερης αγοράς, οι εικονικές πραγματικότητες και η εργασιακή ανασφάλεια: έξι δεκαετίες ξετυλίγονται εδώ σχολαστικά.