Πέτρος Τατσόπουλος

Ο σπιθαμιαίος Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν, ο πρώτος κοσμοναύτης στην ιστορία της ανθρωπότητας, έρχεται στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1962 για να διαβεβαιώσει τους Έλληνες ότι ο Νικίτα Χρουστσόφ, παρά τις αντίθετες δηλώσεις του, δεν σκοπεύει να βομβαρδίσει την Ακρόπολη. Δεν μπορεί να φανταστεί πως η επίσκεψή του θα προκαλέσει μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις, πιο παρανοϊκές και από τις συνήθεις ψυχώσεις του Ψυχρού Πολέμου, ούτε υποπτεύεται ότι, τέσσερις δεκαετίες αργότερα κι ενώ ο ίδιος θα έχει ήδη βρει τραγικό θάνατο, ένας κακόφημος κινηματογράφος, σε μια από τις πλέον υποβαθμισμένες περιοχές της πρωτεύουσας, θα αναβαπτιστεί με το όνομά του, θα στεγάσει αντισυμβατικούς καλλιτέχνες, τόσο από την cultόσο και από την trashσκηνή και θα λειτουργήσει ως διαχρονικός πυροκροτητής μνήμης.

Με πόλο έλξης το «Gagarin 205», το μαγαζί του Νικόλα Τριανταφυλλίδη, ο Πέτρος Τατσόπουλος υπογράφει ένα συναρπαστικό non fiction novel και αναλαμβάνει να μας αφηγηθεί την ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας όπως δεν θα τη διδαχτούμε ποτέ στα σχολεία. Από τη θρυλική πλέον ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο στο Θέατρο Τέχνης έως τη βλάσφημη εκπομπή του για τον Φλωρινιώτη στο Τρίτο Πρόγραμμα, από τους λασπότοπους της Καλαμαριάς έως τις ελληνικές παροικίες στο Μόντρεαλ, το Σικάγο και την Αστόρια, εμβληματικές μορφές της λαϊκής σάτιρας και των εφηβικών ονειρώξεων -όπως ο Χάρρυ Κλυνν και ο Κώστας Γκουζγκούνης- μας ξεναγούν σε έναν κόσμο όπου έχουν καταλυθεί τα όρια ανάμεσα στο υψηλό και στο χυδαίο, ενόσω και η πιο τολμηρή φαντασίωση φλερτάρει με μια προ πολλού χαμένη αθωότητα. Μια νοσταλγική ματιά στην εποχή που ο πολιτισμός δεν είχε μπει σε κουτάκια και μπορούσες ακόμη και σ’ ένα τσοντάδικο να δεις το Θεώρημα του Παζολίνι.

Ο Πέτρος Τατσόπουλος επιχειρεί να ανακατέψει την τράπουλα δίχως να υπολογίζει το κόστος ή την ενόχληση. Με κείμενα της περιόδου 2017-2019, όπου συνδυάζονται θραύσματα από τις προσωπικές του αναμνήσεις που δεν στερούνται αυτοσαρκασμού με εντυπώσεις από διαβάσματα, ακούσματα και θεάματα, ανασυνθέτει το ομαδικό πορτρέτο μιας κοινωνίας με παθογένειες πολύ βαθύτερες από τις επικαιρικές ή τις επιφανειακά κομματικές και φέρνει στο φως σκελετούς από την ντουλάπα. Με την αιχμηρή του ματιά και με απροσδόκητους συνειρμούς, αποπειράται ν’ αναπροσδιορίσει τη θέση της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο, μιας χώρας που όσο και αν παριστάνει κάτι διαφορετικό ή όσο και αν προσπαθεί να κρυφτεί, δεν κατορθώνει τελικά παρά να δείχνει αυτό που είναι. Να είναι και να φαίνεται.

Η καλοσύνη των ξένων πρωτοεκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2006 και αμέσως βρέθηκε στις λίστες των ευπώλητων, ενώ η κριτική τής επιφύλαξε εξίσου θερμή υποδοχή. Στις τελευταίες σελίδες αυτής της έκδοσης ο αναγνώστης θα βρει χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τα δημοσιεύματα του Τύπου. Με τίτλο δανεισμένο από μια φράση της Μπλανς Ντι Μπουά, στο Λεωφορείον ο Πόθος του Τενεσί Ουίλιαμς, ο Πέτρος Τατσόπουλος ανατέμνει την ιστορία της υιοθεσίας του. Ισορροπεί ανάμεσα στο κωμικό και στο δραματικό στοιχείο, με γενναίες δόσεις χιούμορ και άλλες τόσες κυνισμού, σε ένα βιβλίο που, κατά γενική ομολογία, διαβάζεται απνευστί.

Ο Στέφανος Τζουτζές είναι ερωτευμένος με τον εαυτό του. Ωραιοπαθής και πνευματώδης, παρά την ταπεινή καταγωγή του και το κακόηχο επώνυμό του, πιστεύει ακράδαντα στο τυχερό του άστρο. Μετά την απόλυσή του από τον στρατό, η αφραγκία του και μια σειρά από αναποδιές θα τον σπρώξουν προς τη σκοτεινή πλευρά του δρόμου, εκεί όπου το έγκλημα φαντάζει ως η μόνη διέξοδος, οι φιλίες μιας ζωής δοκιμάζονται και στο τέλος της διαδρομής η δικαιοσύνη απονέμεται συνήθως με σκανδαλώδη μεροληψία. Τίποτε δεν είναι όμοιο με αυτό που δείχνει. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2005 από τον Ρένο Χαραλαμπίδη.

Ο Ισίδωρος Ζουγανέλης, ένας σαραντάχρονος ψυχολόγος με τραυματικό παρελθόν, οικογενειακός σύμβουλος, συγγραφέας βιβλίων Αυτοβελτίωσης και τηλεοπτική περσόνα, χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του όταν η σύμβασή του με το ιδιωτικό κανάλι Kronos δεν ανανεώνεται. Η δεύτερη ευκαιρία που θα του προσφέρει μια κυρία της υψηλής κοινωνίας, με πλούσιο φιλανθρωπικό έργο αλλά κι έντονα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, θα τον οδηγήσει στα παρασκήνια μιας σαγηνευτικής όσο κι επικίνδυνης υπόθεσης, σε απόσταση αναπνοής από το χείλος της αβύσσου.

Μετά από απουσία χρόνων, ο Πέτρος Τατσόπουλος επιστρέφει στα γνώριμα εδάφη του μυθιστορήματος. Στην "Κυρία που λυπάται" συνδυάζει στοιχεία από το σύγχρονο ψυχολογικό θρίλερ και την αχαλίνωτη μαύρη κωμωδία με τον αισθησιασμό και το μυστήριο ενός παραδοσιακού pulp fiction. Κλείνει το μάτι στις θεωρίες συνωμοσίας και ρίχνει ένα διεισδυτικό όσο και συμπονετικό βλέμμα σ’ έναν κόσμο που αρνείται πεισματικά ν’ αναγνωρίσει το είδωλό του στον καθρέφτη.

Από τη στιγμή που ο σοφέρ ειδοποίησε να μας ανοίξουν την κεντρική πύλη έως τη στιγμή που μου έδωσε το βρεγμένο χέρι της, οι πάντες κινήθηκαν με ακρίβεια χορευτών σε χορογραφία. Άνθρωποι που εμφανίζονταν από το πουθενά κι εξαφανίζονταν στο πουθενά, έπαιρναν το βαλιτσάκι μου από την κούρσα, με τράταραν γκουρμεδιές, μου έβαζαν στο χέρι το τζιν τόνικ που ζήτησα πριν καν προλάβω να το ζητήσω, με ξάπλωναν σε μια σεζλόνγκ δίπλα στην πισίνα, με θέα προς την οικοδέσποινα που κολυμπούσε κάτω από το νερό κι έβγαζε κάπου κάπου το κεφαλάκι της, όπως το προϊστορικό τέρας, η Νέσι, στη λίμνη του Λόχνες.

Μια εξομολογητική αφήγηση του Πέτρου Τατσόπουλου για την εμπλοκή του στην πολιτική, μαζί με πολιτικά κείμενά του από την περίοδο 2012-2016.

Στις 10 Ιανουαρίου 2014 ο Πέτρος Τατσόπουλος συνάντησε τον Αλέξη Τσίπρα και υπέβαλε την παραίτησή του από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν το τέλος μιας πολυκύμαντης συνεργασίας του γνωστού συγγραφέα με τον Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστεράς που είχε ξεκινήσει ακριβώς δύο χρόνια νωρίτερα. Κατά τη διάρκειά της, ο συγγραφέας είχε την ευκαιρία να μπει στην «κουζίνα της πολιτικής», να δει από κοντά και να αντιδράσει, όχι πάντοτε με ήπιο τρόπο, στην παθολογία του πολιτικού μας βίου: την άνοδο μιας ναζιστικής παραστρατιωτικής οργάνωσης και την ολέθρια αμφιθυμία απέναντί της, την επικράτηση του λαϊκισμού, τη συστηματική εξαπάτηση του εκλογικού σώματος για την ανάληψη της εξουσίας, την εκμετάλλευση του θρησκευτικού συναισθήματος, τον εθισμό μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού στη συνωμοσιολαγνεία, την πατριδοκαπηλία και την πνευματική οκνηρία.

Ως μέλος της ελληνικής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, ο συγγραφέας είχε επίσης τη δυνατότητα να μάθει από πρώτο χέρι πώς έβλεπαν οι ξένοι το παράδοξο ελληνικό φαινόμενο. Το βιβλίο συστεγάζει μια εξομολογητική αφήγηση του συγγραφέα για την εμπλοκή του στην πολιτική μαζί με τα πολιτικά κείμενά του κατά την περίοδο 2012-2016. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, χωρίς να αποσείει τις δικές του ευθύνες, στο μέτρο που του αναλογούν, περιγράφει ωμά καταστάσεις και πρόσωπα, ενώ παράλληλα επιχειρεί να κατανοήσει πώς φθάσαμε ως εδώ και τι μέλλει γενέσθαι.

Όλα τα διηγήματα του Πέτρου Τατσόπουλου, διασκορπισμένα μέχρι σήμερα σε τέσσερις συλλογές - "Κινούμενα σχέδια" (1984), "Ανάλαφρες ιστορίες" (1995), "Κομεντί" (1999), "Πικάντικες ιστορίες" (2005)-, είναι συγκεντρωμένα πλέον στον τόμο που κρατάτε στα χέρια σας. Μια αιχμηρή ματιά στον σύγχρονο τραγέλαφο.

Τα κεντρομόλα αισθήματα έχουν τη δική τους παθολογία. Η μάσκα του πρώτου προσώπου πιο συγκεκριμένα, ελιξίριο της πειστικής αφήγησης, έχει τρόπους να βάζει τη ζωή να μιλάει από τα μύχια της σάμπως να βρίσκεται στο όριο της ειλικρίνειας. Σε αυτή την τέχνη της παραπειστικής παρέλασης ενός κυνισμού που έχει δική του πρακτική αισθητική και στην ανάγκη καλιγώνει τον ψύλλο, ο Πέτρος Τατσόπουλος μπορεί να θεωρείται δεξιοτέχνης. Με πρόσφορες μουτσούνες διάφορα πρόσωπα που έχουν εξασφαλισμένη την έξωθεν κακή μαρτυρία, κατορθώνει ένα κλίμα κομψής εξαχρείωσης που ταλαντεύεται αυτάρεσκα ανάμεσα στα τεκταινόμενα του αστυνομικού δελτίου και στις εμμονές μιας δοκιμασμένης διηγηματογραφίας η οποία σπουδάζει την αξία μέσα στο ευτελές.

Κωστής Παπαγιώργης

Ο Πέτρος Τατσόπουλος εκλαμβάνει όλες τις θρησκείες ως θεσμοθετημένες θεωρίες συνωμοσίας. «Φανταστείτε», γράφει, «μια κοινωνία να πιστεύει ότι ελέγχουν την ανθρωπότητα εξωγήινες σαύρες –μια θεωρία συνωμοσίας πολύ της μόδας αυτόν τον καιρό στις Ηνωμένες Πολιτείες– και όποιον δεν συμμερίζεται αυτή την κοινή πίστη να τον στέλνει κατευθείαν στο τρελάδικο. Πριν σπεύσετε να καγχάσετε με τον εν λόγω παραλογισμό, αναλογιστείτε ότι οι συντριπτικά περισσότερες θρησκείες, τόσο οι πολυθεϊστικές όσο και οι μονοθεϊστικές, δεν υπερτερούν σε αληθοφάνεια ούτε υστερούν σε τερατολογίες». Σε έναν κόσμο όπου τα «διαπιστευτήρια παραλογισμού» είναι πλέον απαραίτητα προκειμένου να λάβεις μέρος σε οιαδήποτε δημόσια συζήτηση «κοινής λογικής», εν προκειμένω επιχειρείται μια παράτολμη όσο και ανορθόδοξη προσέγγιση στο «τελευταίο μεσαιωνικό κατάλοιπο»: Την πολυπλόκαμη διείσδυση της θρησκείας στη σύγχρονη κοινωνία. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον επιθανάτιο ρόγχο του σκοταδισμού ή με τη θριαμβευτική επιστροφή του ύστερα από την ορθολογική αναδίπλωση; Άλλοτε με βιτριολικό χιούμορ και άλλοτε με βλάσφημη διάθεση, σταθερά απέναντι στην πολιτική ορθότητα των ημερών, ο συγγραφέας δίνει απρόβλεπτες απαντήσεις σε ενοχλητικές ερωτήσεις. Όπως σκωπτικά σημειώνει ο ίδιος: «Επαφίεμαι στην καλή πίστη του αναγνώστη και, εάν σκεφτείτε την ειρωνεία του πράγματος, είναι μάλλον και η μοναδική πίστη στην οποία επαφίεμαι». Η αλήθεια είναι πως τόσο η αγάπη όσο και το μίσος, τόσο η συγχώρεση όσο και η εκδίκηση, τόσο τα πιο ποταπά ένστικτα όσο και τα πιο υψηλά ιδανικά είναι σύμφυτα στα γονίδιά μας και καθόλου δεν επηρεάζονται μακροπρόθεσμα από τα νάματα της όποιας θρησκείας· απεναντίας, οι θρησκείες συχνά χρησιμεύουν ως τροχαλίες για να ανυψώσουμε τόσο τον καλύτερο όσο και τον χειρότερο εαυτό μας.

Στη χώρα όπου δημοφιλείς άγιοι, νεκροί εδώ και τρεις αιώνες, απαιτούν κάθε είκοσι πέντε χρόνια να τους αλλάζουν τα άμφια και αγράμματοι καλόγεροι συνομιλούν με σαύρες ή ρίχνουν στα σκουπίδια τον Δαρβίνο, ακόμη και η πιο παρανοϊκή τερατολογία εντάσσεται σε μια ιδιότυπη «κανονικότητα» ενώ ταυτόχρονα κάθε απόπειρα για την άρθρωση στοιχειωδώς «ορθού λόγου» αντιμετωπίζεται ως «εξωφρενική», αν όχι ως υπαγορευμένη από τον ίδιο τον Διάβολο. Πάνω και πίσω από αυτή τη μεσαιωνική παλινδρόμηση, στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη συναίνεση των πολιτικών αρχών και τη δικαιοσύνη ηχηρά απούσα, στήνεται ένας θηριώδης «εισπρακτικός μηχανισμός» γύρω από ανεξέλεγκτα «ιερά λείψανα» κι εξόφθαλμες «απάτες θαυμάτων» με ανυπολόγιστα κέρδη. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, δεκαοκτώ χρόνια μετά τη γλυκόπικρη "Καλοσύνη των ξένων", επανέρχεται με μια αυτοβιογραφική αφήγηση υψηλής έντασης και με την ανυποχώρητη πρόθεση να πει τα πράγματα με το όνομά τους.