Corine Pelluchon

Υπάρχει τρόπος να υπερασπιστούμε τον Διαφωτισμό σήμερα; Το χειραφετικό του ιδεώδες διατηρεί ακόμη κάποιο νόημα; Όταν βρισκόμαστε μπροστά στην αφύπνιση του εθνικισμού, τις περιβαλλοντικές και υγειονομικές κρίσεις και την όξυνση των ανισοτήτων, δεν μπορούμε να αρκεστούμε στην επίκληση ενός διαφωτιστικού πνεύματος που παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο. Το εγχείρημα του παρόντος βιβλίου έγκειται στο εξής: να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο κατάρρευσης που απειλεί τον πολιτισμό μας χωρίς να αποκηρύξουμε τη φιλοσοφικο-επιστημονική ορθολογικότητα, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη την εξάρτησή μας από τη φύση και τα άλλα έμβια όντα. Προκειμένου να παλέψουμε ενάντια στον Αντιδιαφωτισμό, που θέλει να παλινορθώσει μια ιεραρχική ή θεοκρατική κοινωνία, και να απαντήσουμε στις μομφές των μεταμοντέρνων, που βλέπουν με καχυποψία κάθε καθολικότητα ως ηγεμονική, πρέπει να προτάξουμε έναν νέο Διαφωτισμό. Αυτό προϋποθέτει να επανεξετάσουμε κριτικά την ιστορία του Διαφωτισμού, αλλά και να αντισταθούμε στην εργαλειακή χρήση του ορθού λόγου και στον ακρωτηριασμό της ηθικής του διάστασης. Ο στόχος του Διαφωτισμού στην εποχή του εμβίου και του προτάγματος μιας δημοκρατικής και οικολογικής κοινωνίας που τον συνοδεύει είναι να εκθρονιστεί η αρχή της κυριαρχίας – μιας κυριαρχίας επί των άλλων και επί της φύσης.

Ο Εμμανουέλ Λεβινάς (1906-1995) ανανέωσε σε βάθος τη φιλοσοφία. Όρισε την
υποκειμενικότητα ως ευθύνη για τον άλλο και τη σωματικότητα ως τρωτότητα. Αυτή η νέα αντίληψη για το υποκείμενο είχε σημαντικές συνέπειες, τόσο από ηθική όσο και από πολιτική άποψη. Η Κορίν Πελλυσόν δίδαξε μια εισαγωγή στο έργο του Λεβινάς σε ένα σεμινάριο που το παρακολούθησαν κυρίως γιατροί, ψυχολόγοι και νοσηλευτές, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Ουμανισμός και ιατρική» του Πανεπιστημίου Gustave-Eiffel.

Ακριβώς επειδή δεν απευθυνόταν σε ειδικούς, η Κορίν Πελλυσόν προσπάθησε με τρόπο
διαυγή και σαφή να προσφέρει στους ακροατές της, τώρα και στους αναγνώστες της, τα κλειδιά που θα τους βοηθήσουν να κατανοήσουν το απαιτητικό έργο του Λεβινάς.
Προσπάθησε, όμως, να κάνει και κάτι άλλο: να μοιραστεί με αυτούς και με εμάς τη δική της εμπειρία για το πώς ο στοχασμός και το ύφος του Λεβινάς επηρέασαν τον δικό της τρόπο σκέψης και ενέπνευσαν το δικό της προσωπικό έργο.

Η Πελλυσόν δεν περιορίζεται στην παρουσίαση των βασικών πτυχών του έργου του Λεβινάς, αλλά επιχειρεί, συζητώντας κριτικά μαζί του, να προεκτείνει τη σκέψη του και τις θέσεις του, φωτίζοντας σύγχρονα μείζονα ζητήματα με τα οποία ο ίδιος δεν είχε καταπιαστεί, όπως η φιλοσοφία και η ηθική της ιατρικής, η οικολογία και η σχέση μας με τα ζώα.
***
Αν όλα τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο είχαν τη σπουδαιότητα και τον πλούτο αυτών των μαθημάτων της Πελλυσόν, το πανεπιστήμιο θα ήταν σίγουρα πολύ διαφορετικό. Ίσως και ο κόσμος...
Le Monde

Η Κορίν Πελλυσόν δεν ασχολείται με τη φιλοσοφία μόνο για την απόλαυση που προσφέρουν οι ιδέες, η θεωρία και τα ποικίλα διανοητικά παιχνίδια. Ο στόχος της είναι πολιτικός: να αφυπνιστεί η συνείδηση των ανθρώπων ώστε να μετασχηματιστούν σταδιακά η κοινωνία, το μοντέλο ανάπτυξης και παραγωγής, η οργάνωση της εργασίας, ο τρόπος ζωής. Η Κορίν Πελλυσόν φοβάται το φάσμα της αποανθρωποποίησης που πλανάται πάνω από τις ζωές μας. Μπροστά σε αυτό τον τρομερό κίνδυνο, αναλαμβάνει την αποστολή να αγωνιστεί για έναν κόσμο κατοικήσιμο, προσαρμοσμένο στις οικολογικές απαιτήσεις και πιο δίκαιο, τόσο για τα ανθρώπινα, όσο και για τα μη ανθρώπινα έμβια όντα. Ξεκινά από την εμπειρία της τρωτότητας, της κατάθλιψης, των δύσκολων συνθηκών ζωής που η θέλησή μας από μόνη της δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Το να υποφέρει κανείς αποτελεί φιλοσοφικό πρόβλημα, υποστηρίζει η συγγραφέας. Η φιλοσοφία, πέρα από την αυστηρότητα, τη δύναμη του επιχειρήματος, τη συνέπεια και τον Ορθό Λόγο, χρειάζεται επιπροσθέτως το συναίσθημα, την πνευματικότητα, το σώμα, τους ανθρώπους, τα ζώα, τον κόσμο. Η "Ηθική της υπόληψης" είναι ένα βιβλίο φιλόδοξο, πυκνό, απαιτητικό και σπουδαίο, ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί. Επικαλείται την αρχαία και την κλασική φιλοσοφία, την ηθική των αρετών, την πολιτική θεωρία, την ψυχολογία και την οικολογία, για να αναστοχαστεί θεμελιώδη ζητήματα: το περιβάλλον, την υπόθεση των ζώων, τη δημοκρατία. Συναρθρώνει την ατομική ευαισθησία με την πολιτική, την ηθική και την οικολογική ευθύνη. Στόχος: η συναισθηματική και ηθική αλλαγή όλων μας, ώστε να επιθυμήσουμε έναν κόσμο λιγότερο βίαιο και πολύ πιο δίκαιο - και να εργαστούμε γι' αυτόν.