Claude Mossé

Grâce à une mise en valeur systématique de la documentation archéologique et épigraphique, on commence à mesurer le caractère original et exceptionnel d'Athènes dans l'ensemble de la Grèce ancienne. Après la grande crise sociale des débuts du VIème siècle, la démocratie s'est imposée à Athènes moyennant le développement d'une économie servile et l'établissement d'un système d'échanges hégémonique. Quand les autres Grecs furent en mesure de secouer le joug athénien, la Cité, réduite à ses seules forces, devint vite une proie facile pour le Macédonien.

Athènes a exercé à partir du début du Ve siècle av. J.-C. une hégémonie politique et maritime sur une grande partie du monde égéen. Cette hégémonie a fourni à la cité les moyens d'une politique artistique, religieuse et commerciale qui a fait d'Athènes, pendant près de deux siècles, le centre intellectuel le plus vivant du monde grec. À Athènes aussi, et là seulement, s'élabora un système politique où la souveraineté appartenait à la totalité des membres de la communauté civique : Athènes ou l'invention de la démocratie... Claude Mossé examine donc ce que signifiait être citoyen à Athènes, la façon dont l'égalité politique revendiquée s'articulait sur les inégalités sociales, le fonctionnement réel de la vie politique et les éléments qui contribuèrent à modifier ce fonctionnement - entre autres la guerre, facteur de transformation économique et sociale.

«Συµµετοχική δηµοκρατία», «δηµοκρατία των πολιτών», εκδηµοκρατισµός του αραβικού κόσµου: η σκέψη γύρω από αυτό το πολιτικό σύστηµα είναι εντονότερη από ποτέ. Η δηµοκρατία βρίσκεται στην ηµερήσια διάταξη, από τον πόλεµο στο Ιράκ ως τις διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη και τη διαχείριση της οικονοµικής κρίσης στην Ευρώπη. Πολιτικοί, πανεπιστηµιακοί, δηµοσιογράφοι συζητούν για το παρελθόν, το παρόν και το µέλλον της δηµοκρατίας. Αυτή τη λέξη, αυτό το πολίτευµα, δεν το ανακαλύψαµε εµείς οι άνθρωποι του 20ού και 21ου αιώνα: έχει ηλικία 2.500 ετών. Επιστρέφουµε λοιπόν στην πρωταρχική σηµασία του όρου, στο πώς επινοήθηκε το δηµοκρατικό σύστηµα, πώς εξελίχθηκε και πώς έγινε αντιληπτό στην πορεία της ιστορίας: στην ελληνική αρχαιότητα, στην Αναγέννηση, στην εποχή της Γαλλικής Επανάστασης ή στη διάρκεια του «αµερικανικού αιώνα». Στο βιβλίο αυτό, η Claude Mosse αφηγείται την περιπέτεια της δηµοκρατίας µέσα από τα µάτια εχθρών και φίλων του πολιτεύµατος, τις διακυµάνσεις της δηµοτικότητάς του, τις παραµορφώσεις, τις παγίδες, τους θριάµβους και τις αποτυχίες του. Μέσα από την εξέλιξη της δηµοκρατίας και τις ποικίλες ιδέες γύρω από αυτή, η Claude Mosse φωτίζει την πολιτική καταγωγή µας, καταδεικνύοντας πώς οι αρετές και τα ελαττώµατα του σύγχρονου κόσµου οφείλονται στην πορεία της ιστορίας, πιθανώς µάλιστα στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Πολιτική φαυλότητα, αρχοµανία, δηµαγωγία, πελατειακό κράτος, πραξικοπήµατα, κοινωνικός αποκλεισµός, ιδεολογικές συγκρούσεις, κίνδυνος αναρχίας, κίνδυνος τυραννίας: τίποτα δεν είναι όσο καινούριο φαίνεται.