Louis Althusser

Ιδού λοιπόν τα δύο άκρα της αλυσίδας: η οικονομία καθορίζει, αλλά σε τελική ανάλυση, μακροπρόθεσμα, λέει πρόθυμα ο Ένγκελς, την πορεία της Ιστορίας. Ωστόσο, αυτή η πορεία "ανοίγει τον δρόμο της" μέσα από τον κόσμο των πολλαπλών μορφών του εποικοδομήματος, των τοπικών παραδόσεων και των διεθνών περιστάσεων. Αυτός ο επικαθορισμός γίνεται αναπόφευκτος, και διανοητός, αφ’ ης στιγμής αναγνωρίζεται η πραγματική ύπαρξη, κατά μεγάλο μέρος ειδική και αυτόνομη, και συνεπώς μη αναγώγιμη σε ένα καθαρό φαινόμενο, των μορφών του εποικοδομήματος και της εθνικής και διεθνούς συγκυρίας. Πρέπει λοιπόν να φτάσουμε μέχρι τέλους και να πούμε ότι αυτός ο επικαθορισμός δεν οφείλεται στις φαινομενικά ιδιάζουσες ή αλλόκοτες καταστάσεις της ιστορίας, αλλά ότι είναι καθολικός, ότι ποτέ η οικονομική διαλεκτική δεν λειτουργεί σε καθαρή κατάσταση, ότι ποτέ στην Ιστορία δεν βλέπουμε αυτές τις βαθμίδες, που είναι οι υπερδομές κ.λπ., να αποσύρονται σεβάσμια όταν έχουν επιτελέσει το έργο τους ή να διαλύονται ως καθαρό φαινόμενό της, για να αφήσουν να πορευτεί επί της βασιλικής οδού της διαλεκτικής η Αυτής Μεγαλειότητα η Οικονομία επειδή θα είχε έρθει δήθεν το πλήρωμα του Χρόνου. Η μοναχική ώρα της "τελικής ανάλυσης" δεν φτάνει ποτέ, ούτε την πρώτη ούτε την τελευταία στιγμή.

Το 1975, σε μια έντονα πολιτική στιγμή του έργου του, ο Λουί Αλτουσέρ επιχείρησε να συντάξει ένα εγχειρίδιο φιλοσοφίας προσιτό για όλες και όλους. Από αυτή την απόπειρα προέκυψε, ανάμεσα στο 1977 και το 1978, η τελική εκδοχή του κειμένου που εκδόθηκε στη Γαλλία το 2014, αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα του, με τον τίτλο "Μύηση στη φιλοσοφία γιο τους μη φιλοσόφους", συντελώντας αποφασιστικά σε μια νέα ανάγνωση της θεωρητικής συνεισφοράς του Αλτουσέρ. Η Μύηση δεν επιδιώκει απλώς να προσφέρει άλλη μια δίοδο πρόσβασης στη φιλοσοφία, εν είδει εκλαΐκευσης. Αντιθέτως, στόχο έχει ακριβώς να αποκαθηλώσει τη φιλοσοφία από το υπερκόσμιο βάθρο της, καταδεικνύοντας ότΙ τα διακυβεύματά της δεν αφορούν κάποιον μακρινό ουρανό ιδεών προσβάσιμο μονάχα σε «επαΐοντες» αλλά την καθημερινότητα όλων μας, και υπενθυμίζοντας πως κάθε άνθρωπος είναι περισσότερο ή λιγότερο φιλόσοφος. Στις σελίδες της, ο Αλτουσέρ φωτίζει τη διηνεκή πάλη που δεν σταματά να διαιρεί και να ορίζει τη φιλοσοφία, επαναφέροντας διαρκώς το ερώτημα της σχέσης μαρξισμού και φιλοσοφίας, και σκιαγραφεί την πρόκληση διαμόρφωσης μιας νέας φιλοσοφικής πρακτικής, που θα αλλάζει τους κανόνες και τα ερωτήματα της (κυρίαρχης, ιδεαλιστικής) φιλοσοφίας και θα συμβάλλει στους αγώνες των κυριαρχούμενων τάξεων για την απελευθέρωσή τους.

Ανάμεσα στον Λένιν και την κατεστημένη φιλοσοφία δεν υπάρχουν μόνο περιστασιακές παρανοήσεις και συγκρούσεις, ούτε επίσης μόνο αντιδράσεις οφειλόμενες στην αγανακτισμένη ευθιξία των καθηγητών φιλοσοφίας, στους οποίους ένας γιος παιδαγωγού, ένας ταπεινός δικηγόρος που έγινε επαναστάτης ηγέτης, δηλώνει χωρίς περιστροφές ότι αν εννοηθούν ως μάζα είναι μικροαστοί διανοούμενοι οι οποίοι λειτουργούν ως ιδεολόγοι που εγχαράσσουν στις μάζες της σπουδάζουσας νεολαίας τα δόγματα της ιδεολογίας των κυρίαρχων τάξεων. Ανάμεσα στον Λένιν και την κατεστημένη φιλοσοφία υπάρχει μια κυριολεκτικά αφόρητη σχέση: εκείνη η οποία αγγίζει την κρατούσα φιλοσοφία στο ευαίσθητο σημείο του απωθημένου της, την πολιτική.

Πώς δημιουργούνται νέες δομές, νέοι "κόσμοι"; Αποτελεί η δημιουργία τους ομαλή μετεξέλιξη κάποιων προηγούμενων ή το αστάθμητο αποτέλεσμα της συνάντησης διαφορετικών στοιχείων με ανεξάρτητη μεταξύ τους ιστορία; Ποιες συνέπειες έχει για τον μαρξισμό και τη φιλοσοφία η αποδοχή της μίας ή της άλλης θέσης; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για ενιαία μαρξική φιλοσοφία ή οφείλουμε να αναζητήσουμε μια νέα πρακτική της φιλοσοφίας για τον μαρξισμό; Ο Αλτουσέρ, μετά την ήττα του θεωρητικού και πολιτικού του αγώνα ενάντια στην απαλοιφή της έννοιας της δικτατορίας του προλεταριάτου από το πρόγραμμα του ΓΚΚ κι έπειτα από την προσωπική του τραγωδία, επιχειρεί να βρει καταφύγιο στην αγκαλιά των μεγάλων φιλοσόφων. Εκεί, σε στιγμές από το έργο του Επίκουρου, του Λουκρήτιου, του Μακιαβέλλι, του Σπινόζα, του Χομπς, του Ρουσσώ και κυρίως του Μαρξ, θα επιχειρήσει να ανασυνθέσει το "υπόγειο ρεύμα" ενός υλισμού της συνάντησης, του αστάθμητου και της ενδεχομενικότητας, σε οριστική ρήξη με κάθε ιδεαλισμό της τελεολογίας. Σε αυτή την πρωτότυπη έκδοση περιλαμβάνονται τέσσερα κείμενα του Λουί Αλτουσέρ που γράφτηκαν από το 1982 έως το 1986. Πρόκειται για τα κείμενα που θεωρήθηκαν κατεξοχήν προγραμματικά της "φιλοσοφίας της συνάντησης", σημαδεύοντας ανεξίτηλα την πρόσληψή της και τροφοδοτώντας καίριες θεωρητικές αντιπαραθέσεις γύρω από το ύστερο έργο του Γάλλου φιλοσόφου.