Θέατρο

Με υλικά τον ωµό ρεαλισµό αλλά και την πιο τρελή φαντασία, η σηµαντική αγγλίδα συγγραφέας, Caryl Churchill, µας οδηγεί σ’ αυτό το, προφητικής πνοής έργο της, σ' έναν εκ πρώτης όψεως οικείο αλλά, όπως σταδιακά αφήνει να φανεί, παράδοξο και ακατανόητο κόσµο. Πόσο "παράδοξο" και πόσο "ακατανόητο" όµως; Εξαρτάται από τα όρια της αντίληψης και της αντοχής του αναγνώστη, που η Churchill σκοπίµως δοκιµάζει στήνοντας ένα υβριδικό σύµπαν µεταξύ εφιάλτη και πραγµατικότητας, όπου το "Εµείς" και το "Αυτοί" παραµένουν µέχρι τέλους απροσδιόριστα. Αναγνωρίζουµε την αληθοφάνεια της φρίκης στην πρώτη πράξη: ένα κορίτσι που ξυπνά από κραυγές αιχµαλώτων µέσα στη νύχτα, πείθεται ότι οι βασανισµοί και οι εκτελέσεις των οποίων τυχαία υπήρξε µάρτυρας συµβαίνουν για καλό σκοπό. Αλλά ποιος θα τη φανταζόταν να διαπρέπει αργότερα ως υπάλληλος βιοτεχνίας πολυτελών καπέλων για παρελάσεις µελλοθανάτων; Ή να αποδέχεται ως αυτονόητη την κτηνωδία ενός γενικευµένου, παγκόσµιου πολέµου, όπου στρατεύονται για τους ιερούς σκοπούς του τα ζώα, τα στοιχεία της φύσης ακόµα και τα καιρικά φαινόµενα; Οι καταγγελτικές, αντιπολεµικές προθέσεις της συγγραφέως, που έχει δηµόσια ταχθεί κατά της παγκοσµιοποίησης, είναι προφανείς. Προϊόν µεγάλης εικονοποιητικής ικανότητας και λιτής, εξαιρετικά αποτελεσµατικής, χρήσης του διαλόγου, το έργο παραµένει ωστόσο ανοιχτό σε κάθε εκδοχή ερµηνείας. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2002, το ανέβασε στο "Bouffes du Nord" o αρκετά επιφυλακτικός µε τη σύγχρονη δραµατουργία, Peter Brook.

Ένας νέος άντρας από το Περιστέρι, ο Λάλο, γιος Ελληνίδας πορνοστάρ της δεκαετίας του `80, αναζητά τον Τζακ Ρίο, τον άντρα πορνοστάρ που ήταν παρτενέρ στα γυρίσματα πορνό ταινιών με τη μητέρα του, όταν αυτή ήταν έγκυος και ο Λάλο ήταν έμβρυο μέσα στην κοιλιά της. Για να βρει αυτό το εξαφανισμένο πρόσωπο ξεκινά από τη Σαρωνίδα και την κουζίνα ενός Γερμανού σκηνοθέτη, μπαίνει με ψεύτικη ταυτότητα σε κλινική της Ιταλίας, όπου νοσηλεύεται μια διάσημη Ιταλίδα πορνοστάρ, και καταλήγει στην Αμερική. Εκεί, σε ένα μπάγκαλοου έρχεται αντιμέτωπος με τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο, που αν και μοιάζει πολύ κοινός, στα μάτια του Λάλο είναι ο πιθανός πατέρας του. Τα πρόσωπα του έργου ακολουθούν μια ανεξιχνίαστη προσωπική μοίρα. Ανάμεσά τους, ο νεαρός άντρας μοιάζει να παλεύει να προσπελάσει μια άβυσσο, ψάχνει απαντήσεις για την ύπαρξή του, καθώς αναζητά να κλείσει τους λογαριασμούς του με το παρελθόν του.

Η Προδοσία γράφτηκε το 1978 και αφηγείται την επτάχρονη ιστορία ενός ερωτικού τριγώνου: μια γυναίκα προδίδει τον άντρα της και συνάπτει σχέση με τον καλύτερό του φίλο. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται μια ιστορία απλή, αλλά η πένα του Πίντερ τής δίνει μια πολύ βαθύτερη υπόσταση. Είναι ένας στοχασμός πάνω στο θέμα της συζυγικής απιστίας, του ερωτικού πάθους, της ανδρικής φιλίας και μια σπουδή πάνω στη φύση της προδοσίας και στις παραλλαγές της. Είναι μια ιστορία όπου δεν υπάρχουν θύτες και θύματα, νικητές και ηττημένοι, καθώς μετά από αλλεπάλληλες, μικρές ή μεγάλες, καθημερινές προδοσίες όλοι αποδεικνύονται ένοχοι. Όλοι προδίδουν -σύζυγοι, εραστές, φίλοι αδελφικοί-, όλοι βλέπουν τις σχέσεις τους να διαλύονται, καθώς έχει χαθεί πια η εμπιστοσύνη. Και το χειρότερο, όχι μόνο προδίδουν ο ένας τον άλλον, αλλά παράλληλα προδίδουν τον εαυτό τους, τα όνειρά τους, τα ιδανικά τους.

Η έκδοση της νέας μετάφρασης του Προμηθέα Δεσμώτη από τον Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο, ένα ακόμη έντυπο παράγωγο της πολιτιστικής προσφοράς του ΚΠΙΣΝ, αποτελεί μία επιπλέον κίνηση εξωστρέφειας του οργανισμού με σκοπό ο θεματικός προγραμματισμός εκδηλώσεων του ΚΠΙΣΝ για το 2021, Πρόσωπα του Ήρωα, να συναντήσει το κοινό του και μέσα από τα βιβλία.

Ο Προμηθέας Δεσμώτης του Δημήτρη Καμαρωτού αποτελεί συμπαραγωγή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Οι δύο φορείς συνέπραξαν, προκειμένου για την παρουσίασή του, στο Αναγνωστήριο της ιστορικής έδρας της ΕΒΕ, το Βαλλιάνειο Μέγαρο στην οδό Πανεπιστημίου. Σε αυτήν τη θεατρική – μουσική σύνθεση, έργο φτιαγμένο για ζωντανή αναμετάδοση, οι ηθοποιοί Αμαλία Μουτούση και Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, η μεσόφωνος Άννα Παγκάλου και οι μουσικοί Κατερίνα Κωνσταντούρου και Χρήστος Λιάτσος, αφηγούνται την ιστορία του αισχυλικού Προμηθέα Δεσμώτη – όλο το κείμενο της τραγωδίας σε μετάφραση του ποιητή Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου. Από τις 26 Φεβρουαρίου 2021 και για 5 παραστάσεις.

Ω θείε αιθήρ και ταχύπτεροι άνεμοι πηγές ποταμών κι αναρίθμητο γέλασμα θαλάσσιων κυμάτων και παμμήτορ γη, και τον παντεπόπτη κύκλο του ήλιου καλώ δείτε με πώς πάσχω θεός από θεούς. Κοιτάξτε εξουθενωμένος από τι κακώσεις θ' αγωνιστώ με τον μακρότατο χρόνο τέτοια ευτελή δεσμά βρήκε για μένα ο νέος ταγός των μακάρων ναι ναι στενάζω για το παρόν και το μέλλον πάθημα, μέχρι που να δοθεί τέρμα σ' αυτά τα μαρτύρια.

Προς Ελευσίνα πορεύεται όποιος έχει ανάγκη, και αντοχή, να του αποκαλυφθεί το Μέγα Μυστικό των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Η αέναη απόπειρα της ελληνικής φυλής να υφαρπάσει το μυστικό του Θείου το οποίο φέρει τη μάσκα του Άδη, είναι όμως η Ζωή. Στο «Προς Ελευσίνα» καταγράφεται το ταξίδι των ηρώων του έργου προς την Αποκάλυψη. Η οποία, τελικά, μπορεί να είναι και το ίδιο το ταξίδι. Η υπόθεση του έργου στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Φώκνερ «As I lay down», με δραστικές αλλαγές στον ιστό, την έκβαση, τους χαρακτήρες και τον τόπο δράσης. Ελευσίνα, Περσέφασσα, Στάχυς, Πλούτων, Τριπτόλεμος, Δη-μήτηρ, Διόνυσος, αυτά τα ονόματα απουσιάζουν από το κείμενο, αλλά το εξουσιάζουν. Στο έργο αυτό η «όψις» έχει ίσο βάρος με το λόγο.

Ο βραβευμένος δραματουργός, σκηνοθέτης και δάσκαλος Ντέιβιντ Μάμετ έχει συγκεντρώσει σ' αυτό το βιβλίο χρήσιμες συμβουλές για όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με την υποκριτική. Χωρίς να κρύβει τίποτα, με αμεσότητα και ειλικρίνεια ο συγγραφέας αποκρούει τις καθιερωμένες αντιλήψεις και πληροφορεί το νέο ηθοποιό για όλα όσα οφείλει να γνωρίζει: πώς να προσεγγίζει το ρόλο, πώς να συνδιαλέγεται με το κείμενο, πώς να αντιμετωπίζει τις οντισιόν και τις πρόβες, πώς να αντιλαμβάνεται την κάθε σκηνή, πώς να αντιμετωπίζει την επαγγελματική πλευρά του θεάτρου γενικότερα. Ο Μάμετ εξηγεί με σαφήνεια τους λόγους για τους οποίους απορρίπτει έννοιες και αρχές που θεωρούνται αδιαπραγμάτευτες σε πολλές δραματικές σχολές. Οι απόψεις του, όσο κι αν σε κάποιες περιπτώσεις φαίνονται αιρετικές, στηρίζονται στην κοινή λογική και αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του ηθοποιού.

Αν η παιδική ηλικία είναι η εμπειρία του απόλυτου, η εφηβεία είναι η πρώτη προσπάθεια να το μοιραστούμε με τον άλλο, μέσω της σεξουαλικότητας. Όταν το μοίρασμα πετύχει, τότε η παιδικότητα παίρνει ευδαίμονα, μα βραχύβια αναστολή ως έρωτας, προτού η τσουλήθρα του χρόνου την αδειάσει στο ρεαλιστικό και αναπόφευκτο.
Το "Ρέκβιεμ" αναπολεί τους ήρωες μιας τέτοιας, ευλογημένης εφηβείας και παρακολουθεί τραγουδιστά και χορευτικά την κάθοδο του ενός και την άνοδο της άλλης σε ένα και το αυτό τερέν που καλείται: πραγματικότητα.

Τρία αδέλφια, γόνοι βαθύπλουτης μεγαλοαστικής οικογένειας ξαναβρίσκονται στην πατρική βίλα ύστερα από καιρό. Οι δύο αδελφές ετοιμάζουν γεύμα προς τιμήν του αδελφού, που μόλις πήρε εξιτήριο από την ψυχιατρική κλινική, όπου διαμένει οικειοθελώς. Ο Μπέρνχαρντ δανείζεται στοιχεία από την οικογενειακή ιστορία του συμπατριώτη του φιλόσοφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν και του ανιψιού του Πολ Βίτγκενσταϊν. Τρία πρόσωπα –που φέρουν τα ονόματα τριών μεγάλων Γερμανών ηθοποιών που ενέπνευσαν τον συγγραφέα, της Ίλζε Ρίττερ, της Κρίστεν Ντένε και του Γκερτ Φος– γευματίζουν, παραληρούν και αλληλοσπαράσσονται κάτω από τα βλέμματα οικογενειακών πορτρέτων στην τραπεζαρία που θυμίζει μαυσωλείο· μέσα σε ένα τέμενος προγοναλατρείας που καταπίεσε τα παιδικά τους χρόνια, τις κλίσεις και τις επιθυμίες τους και στο οποίο είναι διά βίου έγκλειστοι.

Έπειτα από πέντε χρόνια αφιερωμένα στο σύγχρονο θέατρο, στρεφόμαστε στα έργα του μεγάλου γαλλικού ρεπερτορίου, έργα ελάχιστα, ουδόλως η πλημμελώς μεταφρασμένα η παντελώς άγνωστα στην ελληνική σκηνή. Και από τα έργα του μεγάλου ρεπερτορίου, θεωρήσαμε ως πρώτη προτεραιότητα το ρομαντικό δράμα, ένα είδος που αναστάτωσε βαθιά την ιστορία του γαλλικού και ευρωπαϊκού θεάτρου. Ο παρών τόμος περιέχει τρία συναρπαστικά έργα του ρομαντικού ρεπερτορίου, τριών συγγραφέων που άφησαν με το έργο τους ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην ευρωπαϊκή σκηνή : Αλφρέ ντε Μυσσέ, Προσπέρ Μεριμέ και Αλφρέ ντε Βινύ.
Το "Ποτέ μη λες ποτέ" του Μυσσέ γράφτηκε το 1836 και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Κομεντί-Φρανσαίζ το 1848. Ο Μυσσέ έγραψε έργα διαφορετικού δραματικού είδους με κοινό στοιχείο τους την παθιασμένη στάση των ηρώων και τη μόνιμη τάση για αμφισβήτηση κάθε κατεστημένης τάξης. Το Ποτέ μη λες ποτέ είναι μια κωμωδία παροιμία, είδος δημοφιλές τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Γοητεύει με το δυνατό χιούμορ, την κομψή ελαφρότητα και την ευρηματικότητά του.
Το δεύτερο έργο του τόμου είναι η "Χρυσή Άμαξα", μονόπρακτο έργο του Προσπέρ Μεριμέ που γράφτηκε το 1829 και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Κομεντί-Φρανσαίζ το 1850. Ο Μεριμέ ως δραματουργός, αν όχι προάγγελος, ήταν από τους πρώτους μεγάλους συγγραφείς που στράφηκαν προς το ρομαντισμό, με τους Ουγκό, Μυσσέ και Βινύ. Η Χρυσή Άμαξα, αν και παρουσιάστηκε λίγες φορές, άφησε μια πολύ πλούσια κληρονομιά. Γυρίστηκε κινηματογραφική ταινία από τον Ζαν Ρενουάρ, που προβλήθηκε το 1953. Πρόκειται για ένα μικρό κόσμημα σαρκασμού και ευφορίας σε χυμώδη γλώσσα.
Τέλος, προτείνεται ένα εμβληματικό έργο του ρομαντικού θεάτρου: Ο "Τσάττερτον", του Αλφρέ ντε Βινύ, που γράφηκε το 1835. Ο νεαρός ταλαντούχος ποιητής Τόμας Τσάττερτον αντιπαρατίθεται σε μια σκληρή και άκαμπτη κοινωνία. Ο Τσάττερτον είναι το αρχέτυπο του καταραμένου ποιητή, του ρομαντικού ήρωα και μάρτυρα που θα συνθλιβεί ανάμεσα στα γρανάζια της κοινωνίας και της θρησκείας.