Σελίδες διπλωματικής ιστορίας

Ο Marx υπήρξε, αναμφίβολα, οξυδερκέστατος παρατηρητής των πολιτικών τεκταινομένων της εποχής του. Η ανάλυση στην οποία τα υποβάλλει στο εν λόγω κείμενό του του επιτρέπει να διακρίνει ευκρινώς -πίσω από την επίφαση της φιλελεύθερης ρητορείας- τις βαθύτερες γεωπολιτικές βλέψεις των μεγάλων δυνάμεων στη σκακιέρα της ευρωπαϊκής πολιτικής από το Συνέδριο της Βιέννης (1814-'15) μέχρι και λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Υλικό για τη μελέτη του αυτή (πρόκειται για το Κεφάλαιο Η΄ του εκτενέστερου έργου του Herr Vogt) του παρέχουν προπαγανδιστικά άρθρα και δημοσιεύματα στον Τύπο της εποχής, αναφορές διπλωματών και πολιτικών κτλ.

Παρότι πρόκειται για έργο -όπως προδίδει ο τίτλος του- περιστασιακού μάλλον χαρακτήρα, ο Marx, με τις οξυδερκείς αναλύσεις του, κατορθώνει εδώ όντως να αναδείξει τον σύνθετο συσχετισμό δυνάμεων, συμφερόντων και πολιτικών στόχων της εποχής. Παρουσιάζει την ευρωπαϊκή πολιτική ως καθοριζόμενη από: α) τις επεκτατικές βλέψεις τόσο της Γαλλίας, σε γερμανικά και ιταλικά εδάφη, όσο και -κυρίως- της Ρωσίας, η οποία ως απώτερο γεωπολιτικό της στόχο έχει την προσάρτηση κάθε περιοχής με σλαβόφωνο πληθυσμό (Πανσλαβισμός)· β) τις εγγενείς αδυναμίες της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και της Υψηλής Πύλης, που συντηρούνται πλέον μόνον ως ανάχωμα ενάντια στην επεκτατική ορμή της Ρωσίας· γ) από τις προσπάθειες ενοποίησης των γερμανικών και των ιταλικών κρατιδίων οι οποίες εκπορεύονται κυρίως από την Πρωσία και το Πεδεμόντιο αντίστοιχα.

Το -ανέκδοτο μέχρι τώρα στα ελληνικά- κείμενο αυτό του Marx το χαρακτηρίζει το οξύ κριτικό του πνεύμα που αναδεικνύει τους σύνθετους συσχετισμούς δυνάμεων και πολιτικών στόχων κατά την περίοδο που πραγματεύεται. Το χαρακτηρίζει επίσης ο καταγγελτικός του τόνος απέναντι στον κυνισμό της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, οι οποίες δεν διστάζουν να μετατρέψουν και φιλελεύθερες ακόμη ιδέες -όπως η αρχή των εθνοτήτων- σε απλά εργαλεία για την επίτευξη των γεωπολιτικών τους στόχων.