Georges Bernanos

Bernanos avait été chargé de composer les dialogues d'un scénario cinématographique, lui-même tiré de la célèbre nouvelle de Gertrud von Le Fort, La Dernière à l'échafaud, ayant pour thème la marche au martyre de seize carmélites de Compiègne qui furent guillotinées en place de Grève le 17 juillet 1794. Mais l'œuvre de Bernanos est profondément différente du récit allemand. Ne serait-ce que parce que Bernanos se trouvait lui-même à la veille de sa propre mort. Le texte complet des Dialogues a été retrouvé parmi les manuscrits de Bernanos et publié dès 1949 par Albert Béguin.

Ce Journal est celui du curé d'Ambricourt, jeune prêtre récemment nommé dans une paroisse "comme les autres". Dès son arrivée, il se heurte à l'incompréhension de confrères plus endurcis et à l'indifférence d'un village dévoré par le péché et par l'ennui. De son verbe simple et franc, il consigne dans un cahier d'écolier sa foi, ses doutes, sa révolte, et médite sur le sens de son ministère. Au terme de son inconscient chemin de croix, ce forçat de Dieu qui ne veut rien céder au Mal se sera tué à la tâche.
A travers la figure de cet humble diariste, Bernanos met en scène une expérience spirituelle violente, dans une époque désertée par le sacré. Le regard tranchant, inquiet, et l'audace de la vision religieuse font de ce récit intime l'un des sommets de son oeuvre.

« Mais quand le génie s'en mêle, quand la banalité de l'histoire est le support d'un sujet qui traduit ce qu'il y a de plus profond et de complexe dans la nature humaine, on est devant l'un de ces chefs-d'ouvre de la littérature qui défient le temps, riches de pages puissantes, de la fulgurance d'une réplique, du plomb d'un aphorisme, de la force des mots qui tirent leur efficacité de leur simplicité.
Ainsi en est-il de Monsieur Ouine ». Pierre-Robert Leclercq Certainement le personnage le plus inquiétant de la galerie du roman international.

L'abbé Donissan exerce son ministère dans une humble paroisse de l'Artois. Entouré d'êtres rongés par le mal, obsédé lui-même par le péché, il est touché au coeur par le désespoir de Mouchette, adolescente criminelle. Parce qu'il reconnaît en elle une âme fraternelle, il engage sa vie et son salut pour tenter de racheter la petite révoltée. Ce combat surnaturel le jettera, plein d'angoisse, sur la route étroite qui mène à la sainteté.
A sa parution en 1926, Sous le soleil de Satan, le premier roman de Bernanos, sidère les esprits par l'intransigeance intellectuelle de l'écrivain, qui tire à boulets rouges sur une société viciée par l'hypocrisie, la compromission et l'apathie spirituelle. Mais derrière la véhémence du pamphlétaire se devinent l'inquiétude du mystique et les motifs qui ne cesseront de hanter toute l'oeuvre à venir : l'enfance humiliée, l'énigme du mal et le tragique du monde.

Πρέπει κανείς να ρισκάρει με το φόβο, όπως ρισκάρει και με το θάνατο. Το αληθινό θάρρος έχει να κάνει μ’ αυτό ακριβώς το ρίσκο. Τις πρώτες ώρες της Γαλλικής Επανάστασης, η Μπλανς ντε λα Φορς απαρνείται τα προνόμια της υψηλής αριστοκρατίας προς χάριν της λιτής μοναστικής ζωής. Στη Μονή των Καρμηλιτισσών, η νεαρή γυναίκα βρίσκει τη γαλήνη που αναζητά. Όταν οι μοναχές αρνούνται να αναγνωρίσουν το επαναστατικό καθεστώς και συλλαμβάνονται, η Μπλανς δραπετεύει. Μα πώς να δεχτεί να μείνει ζωντανή την ώρα που οι αδελφές της οδηγούνται στη λαιμητόμο;

 

Ένα εκπληκτικό κείμενο γύρω από την αυταπάρνηση, τη θυσία, τον φόβο, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ζωρζ Μπερνανός, γραμμένο παραμονές του δικού του θανάτου.

 

Το κείμενο χαρακτηρίζεται από μοναδική απλότητα και μεγάλη δύναμη ταυτόχρονα. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι εξίσου ισχυροί και μεγαλειώδεις με τους ήρωες των άλλων κορυφαίων έργων του Μπερνανός. Ο φόβος του θανάτου αναπαριστά τον φόβο και τον αγώνα του Ιησού και προβάλλει εδώ με όλη του τη σπαρακτική δύναμη.
Laffont-Bompiani, Le Nouveau dictionnaire des œuvres

Ο ήρωας του Μπερνανός, εφημέριος σε ένα μικρό χωριό της Γαλλίας, είναι η εικόνα της ταπείνωσης, της θυσίας, του μαρτυρίου. Θύμα της αφέλειας και του αδύναμου χαρακτήρα του, βαριά άρρωστος -η ασθένειά του θα τον οδηγήσει σύντομα στον θάνατο-, δεν κατορθώνει σχεδόν ποτέ να πράξει το σωστό, παρά τον θερμό ζήλο του και την ένταση της πίστης του. Το μικρόβιο της απελπισίας, που τον μολύνει, τον κάνει να φοβάται ότι θα χάσει αυτή την πίστη. Επιπλέον, απειλείται από ισχυρούς εχθρούς: από τον κυνισμό της αριστοκρατίας, την αδιαντροπιά μιας νεαρής γυναίκας, την απόλυτη φτώχεια του. Το μόνο που μπορεί να αντιτάξει ο νεαρός εφημέριος σε όλα αυτά είναι η πηγαία αγάπη του και η ελπίδα του στη χάρη του Θεού.

Το "Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου" έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει σε είκοσι εφτά χώρες, τιμήθηκε το 1936 με το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας και κατατάσσεται μεταξύ των σημαντικότερων έργων της γαλλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Έχει μεταφερθεί αριστουργηματικά στον κινηματογράφο από τον Ρομπέρ Μπρεσόν.

Η ελληνική έκδοση συνοδεύεται από πρόλογο, αναλυτικό χρονολόγιο και εκτενείς σημειώσεις από την έκδοση της Pleiade, και επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη.