Marcel Schwob

When Marcel Schwob published The Book of Monelle in French in 1894, it immediately became the unofficial bible of the French Symbolist movement, admired by such contemporaries as Stéphane Mallarmé, Alfred Jarry and André Gide. A carefully woven assemblage of legends, aphorisms, fairy tales and nihilistic philosophy, it remains a deeply enigmatic and haunting work more than a century later, a gathering of literary and personal ruins written in a style that evokes both the Brothers Grimm and Friedrich Nietzsche. The Book of Monelle was the result of Schwob's intense emotional suffering over the loss of his love, a "girl of the streets" named Louise, whom he had befriended in 1891 and who succumbed to tuberculosis two years later. Transforming her into the innocent prophet of destruction, Monelle, Schwob tells the stories of her various sisters: girls succumbing to disillusionment, caught between the misleading world of childlike fantasy and the bitter world of reality. This new translation reintroduces a true fin-de-siècle masterpiece into English. A secret influence on generations of writers, from Guillaume Apollinaire and Jorge Luis Borges to Roberto Bolaño, Marcel Schwob (1867-1905) was as versed in the street slang of medieval thieves as he was in the poetry of Walt Whitman (whom he translated into French). Paul Valéry and Alfred Jarry both dedicated their first books to him, and he was the uncle of Surrealist photographer Claude Cahun.

"Αγαπώ τη λέξη "παρακμή", δηλώνει ο Paul Verlaine, λέξη αποστίλβουσα πορφύρα και χρυσάφι... Αποποιούμαι, βεβαίως, οποιονδήποτε προσβλητικό καταλογισμό εκπτώσεως. Η λέξη προϋποθέτει, αντιθέτως, αβρούς λογισμούς έσχατου πολιτισμού, μια λογοτεχνική παιδεία, ψυχή ικανή για έντονες ηδονές... είναι η τέχνη του να αποθνήσκεις εν ευμορφία." Ο αναγνώστης εύκολα θα αναγνωρίσει ορισμένα από τα παραπάνω ως εμφανή χαρακτηριστικά των "Μίμων" (1893) του Marcel Schwob (1867-1905), κείμενο που θεληματικά αυτοτοποθετείται την ώρα του αποστίλβοντος θανάτου του αρχαίου κόσμου, εμπνευσμένο από την έξοχη λογοτεχνική γνώση του δημιουργού του, γραμμένο με έντονη συγκίνηση και ψυχή ικανή για ηδονές. Οι "Μίμοι" φέρουν τα σημάδια μιας παρακμιακής δημιουργίας: παίρνουν τέλος με τον θάνατο του θεού Πανός, μία από τις παραδόσεις που συνταράζουν τη συμβολική και παρακμιακή λογοτεχνία. "Ο μέγας Παν απέθανε!" είναι η φράση που γράφει το τέλος του αρχαίου κόσμου. Ο Schwob διαλέγει να δηλώσει ακριβώς την εποχή αυτή· ο λόγος του δουλεύει στις παρυφές, λογίζεται στιγμές που συχνά θεωρήθηκαν περιθωριακές, άσημες, χωρίς ιδιαίτερη λάμψη. Και θέλει να αποδώσει το δικό τους σκοτεινό φως, την αλλόκοτη ομορφιά τους. Ο Marcel Schwob δεν πίστευε στο χάρισμα της δημιουργίας και στην πρωτοτυπία. Ήξερε πως όλα έχουν ειπωθεί, και ξεχαστεί. Η τέχνη του ήταν το χάρισμα του ξεδιαλέγματος και του αμαλγάματος. Ξανάβρισκε την απαρχή όλων των βιβλίων. Δεν αγνοούσε πως τα δικά του βιβλία ήταν φτιαγμένα από τα συντρίμμια πολλών άλλων. Ξεδιάλεγμα και αμάλγαμα, κι ακόμη επίμονη μνήμη των όσων ξεχάστηκαν, οι "Μίμοι" του Schwob είναι ένα παλίμψηστο. Κείμενο που καθρεφτίζει αρχαία ελληνικά αλλά και λατινικά κείμενα, τους πρώτους επιγόνους που λάτρεψε αυτός, τελευταίος επίγονος, και τους ελάσσονες ξεχασμένες πτυχές, λησμονημένα ράφια της βιβλιοθήκης. Σκηνές δραματικές, με έσχατη οικονομία των μέσων, που θα μπορούσαν παρ' όλ' αυτά, να παιχτούν σαν μια διαδοχή σκηνών αρχαίου ελληνικού βίου. Μ' αυτή την έννοια οι "Μίμοι" του Schwob απαντούν στους "Μίμους" του Ηρώνδα, μεταλλάσσοντας ποιητικά τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του μίμου, φορτίζοντας το περιεχόμενο με τη γνώση του αρχαιοελληνιστή και λατινιστή φιλολόγου και με την έμπνευση του παρακμία δραματουργού και λογοτέχνη. Η σιωπή, η ένταση, ο ανήκουστος κλαυθμός, ο τρόμος -τα ανείπωτα. Η έκδοση συνοδεύεται από επίμετρο και σημειώσεις της μεταφράστριας Λίλιαν Stead - Δασκαλοπούλου, καθώς και εργοβιογραφία.

Στο θαυμαστό βιβλίο του "Φανταστικοί βίοι" (1896), που δημοσιεύεται σε μετάφραση του ποιητή Έκτορα Κακναβάτου, ο Marcel Schwob περιγράφει τη ζωή και το τέλος εικοσιδύο υπαρκτών και φανταστικών προσώπων: οι ήρωές του είναι ο Εμπεδοκλής, ο Ηρόστρατος ο εμπρηστής, ο Κράτης ο κυνικός, ο Λουκρήτιος, μια εταίρα στη Ρώμη, ένας γεωμάντης, ο ζωγράφος Ουτσέλλο, ένας αιρετικός του Μεσαίωνα, ένας ηθοποιός της ελισαβετιανής εποχής, ο τραγικός ποιητής Κύριλλος Τουρνέρ, ένας θησαυροθήρας, ο πειρατής Κάπταιν Κιντ, δύο στραγγαλιστές στην Αγγλία του 19ου αιώνα κ.ά. Ο Schwob υποπτευόταν ότι κάτω απ' την επίσημη λογοτεχνία υπήρχε μια άλλη· και κάτω απ' την επίσημη ιστορία άλλες ιστορίες, με διαφορετικό τρόπο συναρπαστικές: διδακτικές και ανησυχητικές.