Jürgen Habermas

Habermas poursuit ici les recherches entreprises dans Morale et communication. Il tente de dépasser l'opposition qui marque les débats, en philosophie morale, entre un universalisme abstrait (« la morale est la même pour tous ») et un relativisme contradictoire (« si chacun peut défendre sa morale, comment précisément se défend-il ? »). Pour Habermas, la question morale centrale n'est plus de savoir comment mener une vie bonne, mais à quelles conditions une norme peut être dite valide ; elle n'est plus tant celle du bien que celle du juste. En ce sens, il s'agit aussi de distinguer entre les questions morales, que l'on peut argumenter rationnellement, et les questions éthiques, qui relèvent des choix préférentiels de chacun.

non-exchangeable & non-refundable

Non exchangeable & non refundable

non-exchangeable & non-refundable

non-exchangeable & non-refundable

non-exchangeable & non-refundable

Οι σύγχρονες μαζικές δημοκρατίες και το κοινωνικό τους κράτος μπορούν, σύμφωνα με τον ίδιο τους τον αυτοπροσδιορισμό, να θεωρηθούν ως συνεχιστές του φιλελεύθερου κράτους δικαίου μόνο στο βαθμό που εκπληρώνουν το αίτημα για μια δημοσιότητα που λειτουργεί πολιτικά. Όπως σημειώνει ο Habermas, αντικείμενο του έργου, που στην αρχική του μορφή αποτέλεσε τη διατριβή υφηγεσίας του, αποτελεί η ανάλυση του τύπου της «αστικής δημοσιότητας». Ο κορυφαίος Γερμανός φιλόσοφος επηρέασε καθοριστικά την αντίληψη των σημερινών κοινωνικών επιστημών για τη δομή και τη λειτουργία του σύγχρονου κράτους, την έννοια της δικαιοσύνης και της νομιμότητας, την επικοινωνιακή διάσταση της πράξης, την αξίωση ισχύος και τη φυσιογνωμία της επιστήμης καθώς και τη σχέση της με την τεχνολογία.

Στον παρόντα τόμο προσπαθήσαμε να καλύψουμε τα δύο πεδία της πρώιμης προβληματικής του Jurgen Habermas -δηλαδή, τη γνωσιοθεωρία και την κοινωνική θεωρία- καθώς και τη μεταξύ τους σχέση. Όπως δηλώνει ο ίδιος, το 1968: «μόνον ως κοινωνική θεωρία μπορεί να συγκροτηθεί μια ριζοσπαστική γνωσιοθεωρία».

Νεωτερικότητα και Μεταμοντέρνο, Διαφωτισμός και Μεταϊστορία: το πλέγμα που σκιαγραφούν αυτοί οι διάσημοι πλέον όροι σημαδεύει την αυτοεικόνα του ευρωπαϊκού – αμερικανικού πολιτισμού και την όλο και πιο επίμονα εξορκιζόμενη υπέρβασή του. Φαινόμενα που σφράγισαν τους νεότερους χρόνους, όπως η δημοκρατία και το φυσικό δίκαιο, η πολιτική οικονομία και η κριτική της, ο εξορθολογισμός του κράτους, της κοινωνίας και της καθημερινής ζωής, η διαλεκτική ατόμου και κοινωνίας, η αυξανόμενη απόσταση μεταξύ γνώσης και πίστης, η αυτονόμηση των πεδίων της επιστήμης, της ηθικής και της αισθητικής, βρίσκονται σήμερα, μετά από αλεπάλληλες κρίσεις και μετασχηματισμούς, στο στόχαστρο της «μεταμοντέρνας» αμφισβήτησης. Στη διαμάχη για τη φύση της νεωτερικότητας και το ξεπέρασμά της, που ξέσπασε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με πρωτεργάτη τον Habermas, φωτίζεται επομένως μια ολόκληρη εποχή και αναζητούνται οι πιθανές προεκτάσεις της.

Οι δώδεκα πανεπιστημιακές παραδόσεις που συνθέτουν το πολυσυζητημένο αυτό έργο αναφέρονται σε ένα ευρύτατο γνωστικό πεδίο (από τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες ώς τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνική θεωρία) και επιβεβαιώνουν την κομβική θέση του συγγραφέα στον σύγχρονο διεθνή στοχασμό. Δίνοντας το θεωρητικό περίγραμμα της νεότερης εποχής, ο Χάμπερμας ανατρέχει στις φιλοσοφικές πηγές του νεωτερικού προτάγματος και της «μεταμοντέρνας» αμφισβήτησής του. Τα έργα του Χέγκελ, των αριστερών και δεξιών εγελιανών, του Σίλλερ, του Μαρξ, του Νίτσε, του Χάιντεγγερ και των στοχαστών της «Σχολής της Φρανκφούρτης» παρουσιάζονται έτσι ως ανταποκρίσεις στις ιδέες του Διαφωτισμού και στις διαδικασίες εξορθολογισμού και εκσυγχρονισμού που αναπτύχθηκαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Στη συνέχεια ο Χάμπερμας προβαίνει σε μια συστηματική παρουσίαση και κριτική σύγχρονων στοχαστών, όπως οι Μπατάιγ, Φουκώ, Ντερριντά, Καστοριάδης, Λούμαν, για να υποδείξει μια διαφορετική απάντηση στις συγκρούσεις και τις εντάσεις της εποχής μας, εμπνευσμένη από τη δική του θεωρία της επικοινωνιακής δράσης.