Λέων Τολστόι

Η έκδοση περιλαμβάνει κείμενα τριών μεγάλων συγγραφέων και στοχαστών: του Λέοντος Τολστόι, του Εμίλ Ζολά και του Αλέξανδρου Δουμά υιού. Ο Ρώσος κλασικός, θεωρώντας ότι ο προβληματισμός που αναπτύσσουν οι δύο Γάλλοι έχει άμεση συνάφεια με τη διδασκαλία του, παραθέτει στο άρθρο του "Αβίαστη δράση" την ομιλία που εκφώνησε ο Ζολά σε μια πανηγυρική συνέλευση φοιτητών, καθώς και την επιστολή-απάντηση του Δουμά. Κοινό θέμα και των τριών είναι η θέση και ο ρόλος που παίζουν οι μεταφυσικές ανησυχίες στη ζωή των ανθρώπων - αποτελούν απλώς μυστικιστικές δοξασίες, που σκοπό έχουν ν' απαλύνουν την αγωνία και το φόβο του ατόμου μπροστά στο θάνατο, όπως ισχυρίζεται ο θετικιστής Ζολά, ή είναι μια εσώτερη και έμφυτη ανάγκη του, που γίνεται ακόμα πιο επιτακτική όταν η ανθρωπότητα βρίσκεται στο κατώφλι κρίσιμων εξελίξεων και κοσμογονικών αλλαγών; Ο Τολστόι, βαθιά επηρεασμένος από τη σκέψη του Λάο Τσε, διαφωνεί εκ βάθρων με τον Ζολά και ασπάζεται τις απόψεις του Δουμά, ενώ παράλληλα αναπτύσσει την έννοια της αβίαστης δράσης, μια έννοια-κλειδί για την κατανόηση της θεωρίας του περί μη βίαιης αντίστασης.

O Τολστόη μάς παροτρύνει: Σκάψε βαθύτερα. Προσπάθησε σκληρότερα. Στόχευσε υψηλότερα. Δώσε μεγαλύτερη προσοχή στον κόσμο γύρω σου και θα δεις πως είναι σαν μια τεράστια ορχήστρα, μια μεγάλη μουσική συμφωνία από μοναδικές μελωδίες, αναλογίες και διαφορετικότητες που εμφανίζονται ξανά και ξανά, και που κάποτε τις παρατηρούμε, αλλά αυτές υπάρχουν στο υποσυνείδητό μας ακόμη και χωρίς εμάς. Francine Prose, Αμερικανίδα συγγραφέας Η Άννα Καρένινα είναι ένα αριστούργημα που ταξιδεύει από γενιά σε γενιά, μεταφέροντας προβληματισμούς αναλλοίωτους ανά τους αιώνες. Έργο επικό, με τεράστιο εύρος και βάθος θεμάτων, στο οποίο βρίσκονται σε τέλεια ισορροπία το δράμα, η ηθική και ο φιλοσοφικός στοχασμός. Πώς πρέπει να ζήσουμε τη ζωή μας όταν οι πλέον προσφιλείς ψευδαισθήσεις μας διαλύονται; Από ποια πιστεύω πρέπει να πιαστούμε τότε; Νά ένα ερώτημα… Ένα μυθιστόρημα για το νόημα της ζωής και της ευτυχίας. Ο Τολστόη διδάσκει ότι το αιώνιο λάθος των ανθρώπων είναι να ταυτίζουν την ευτυχία τους με την πραγματοποίηση των πόθων τους. Την ίδια στιγμή μέσα από απλά γεγονότα, ο Τολστόη συνθέτει ένα βαθύ και διαχρονικό μυθιστόρημα για τα ακανθώδη ζητήματα της ζωής και της θρησκευτικής πίστης. Με τις δραματικές αντιπαραθέσεις των χαρακτήρων, η Άννα Καρένινα ανάγεται σε τέχνη υψηλών προδιαγραφών. Οι ήρωες και τα θέματα του βιβλίου υπερβαίνουν τα χρονικά και χωρικά όριά τους, καθώς αντιπροσωπεύουν την αέναη πάλη του ανθρώπου να κατανοήσει το μυστήριο της ζωής ενώ πρέπει να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα του θανάτου.

Με αφορμή το πραγματικό περιστατικό ενός «συνηθισμένου» ερωτευμένου ζευγαριού που αναζητά εξόριστο την τύχη του, ο Λέων Τολστόι δράττεται της ευκαιρίας να συνταχθεί με τον πολωνικό λαό και να στηλιτεύσει την απάνθρωπη πολιτική των τσάρων που είχαν μετατρέψει τη Ρωσία σε κάτεργο, όχι μόνο για τον δικό τους λαό αλλά και για τους όμορους, όπως ήταν ο πολωνικός. Ο Λέων Τολστόι (1828-1910), ο «τσάρος» των ρωσικών γραμμάτων, γεννήθηκε νότια της Μόσχας από αριστοκρατική οικογένεια, έμεινε όμως ορφανός από γονείς πριν τα δέκα του χρόνια. Είναι ο δημιουργός μερικών από τα πιο διάσημα μυθιστορήματα όλων των εποχών, όπως τα «Άννα Καρένινα» και «Πόλεμος και ειρήνη». Παρά την ευρύτατη αποδοχή του έργου του όσο ακόμη ήταν εν ζωή, εκείνος αποποιήθηκε τη δόξα εστιάζοντας στις ουμανιστικές ιδέες και σε μια ιδιότυπη θρησκευτικότητα που αποτυπώθηκε στα τελευταία του έργα.

Ρωσία, τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Μια πόρνη, η Κατερίνα Μάσλοβα, κατηγορείται για φόνο. Στη δίκη της παρίσταται ως ένορκος ο πρίγκιπας Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Νεχλιούντοφ. Ήταν αυτός που, νεαρή ακόμη, την είχε αποπλανήσει και την είχε εγκαταλείψει έγκυο στο παιδί τους, τον μικρό Μίτιενκα. Η κατηγορούμενη καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία. Ο Νεχλιούντοφ, κατατρεγμένος από τις Ερινύες, ακολουθεί την Κατερνίνα στην εξορία και στο μαρτύριό της.

Η τραγική ιστορία της Κατερίνας Μάσλοβα δίνει την ευκαιρία στον Τολστόι να εξαπολύσει τα φαρμακερά βέλη του με στόχο τους θλιβερά παρηκμασμένους θεσμούς - από την οικογένεια έως τη δικαιοσύνη - μιας Ρωσίας που καταρρέει στο λυκόφως του 19ου αιώνα. 

Στην "Ανάσταση" κορυφώνονται και εκφράζονται οι ηθικοί στοχασμοί, οι πνευματικές ανησυχίες και οι πολιτικές ιδέες που καλλιέργησε ο Τολστόι προς το τέλος της ζωής του, όταν άρχισε να αναθεωρεί τη σχέση του με το κράτος, καταδίκασε το δεσποτισμό, την εξαθλίωση των φτωχών αγροτών και το φεουδαλισμό ως πυρήνα του τσαρικού καθεστώτος. Και παρότι εξακολουθούσε να θεωρεί τον εαυτό του χριστιανό, δε φοβήθηκε να στηλιτεύσει την υποκρισία της επίσημης Εκκλησίας. 


Η "Ανάσταση" είναι ένα κλασικό μυθιστόρημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ένα αριστουργηματικό βιβλίο που στην εποχή του (1899) ξεπέρασε σε πωλήσεις το "Πόλεμος και ειρήνη" και την "Άννα Καρένινα". Το τελευταίο σπουδαίο έργο του Λέοντα Τολστόι.

Η "Σονάτα του Κρόυτσερ", ίσως το πιο αμφιλεγόμενο έργο του Λέοντα Τολστόι, ανήκει στην ύστερη φάση της λογοτεχνικής του πορείας, γραμμένο την εποχή που ο Ρώσος κλασικός έχει ξεπεράσει τη βαθιά κρίση που επηρέασε κάθε πτυχή της ζωής του, έχει αποκηρύξει την πρότερη δημιουργία του κι έχει επαναπροσδιορίσει τον συγγραφικό του ρόλο. Στη φιλοσοφική αυτή νουβέλα, ισορροπεί με μαεστρία ανάμεσα στην ψυχογραφική ανάλυση, την κοινωνική κριτική και τη λογοτεχνική αφήγηση, φωτίζοντας τις πολύπλευρες διαστάσεις ενός φαινομενικά απλού εγκλήματος.Στο βαγόνι ενός τρένου, σ' ένα ιδανικό σκηνικό για μύχιες εκμυστηρεύσεις μεταξύ αγνώστων, ένας ιδιόρρυθμος άντρας εξηγεί γιατί σκότωσε τη σύζυγό του - και, καθώς ξετυλίγει την ιστορία του, περιγράφει πώς διαταράχθηκε, απ' τα εφηβικά του κιόλας χρόνια, μια για πάντα η σχέση του με τη Γυναίκα, πώς έμαθε να καταπιέζει τη σεξουαλικότητά του, πώς βίωνε την υποκρισία που χαρακτηρίζει την ερωτική συμπεριφορά, πώς τελικά αποδέχτηκε τη νόμιμη πορνεία του γάμου. Μ' ένα λόγο που ταλαντεύεται ανάμεσα στον νηφάλιο κυνισμό και την ωμή ειλικρίνεια, ο παράδοξος αυτός ήρωας του Τολστόι αποκαλύπτει αλήθειες που εξακολουθούν να σοκάρουν και καλεί τον αναγνώστη να επανεξετάσει τις αντιλήψεις του σχετικά με τη "μάχη" των δύο φύλων, την αληθινή φύση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και την τάση του να εκχωρεί ή να επιζητεί εξουσία πάνω στο συνάνθρωπο.Στην έκδοση περιλαμβάνεται και ο "Επίλογος" του συγγραφέα, στον οποίο ο Τολστόι δίνει απάντηση στην κριτική που δέχθηκε το έργο -ένα κείμενο που συζητήθηκε εξίσου, ίσως και περισσότερο απ' την ίδια τη νουβέλα και που μας βοηθά να προσεγγίσουμε τον Τολστόι ως συγγραφέα, ως φιλόσοφο και ως άνθρωπο-, καθώς και αναλυτικό επίμετρο με βιογραφικές και κριτικές αναφορές στη "Σονάτα".

Ο Ζιλίν πιάνεται αιχµάλωτος από Τατάρους στρατιώτες καθώς επιστρέφει στο σπίτι του. Ο Ρώσος στρατιώτης κρατείται στο ταταρικό χωριό, µαζί µε έναν συµπολεµιστή του, προκειµένου να ανταλλαχθούν για λύτρα. Ένα µικρό κορίτσι θα τον λυπηθεί και θα τον βοηθήσει να ελευθερωθεί. Είναι η Ντίνα, η κόρη του αρχηγού των Τατάρων κι εκείνος είναι ο γενναίος Ουρούς, ή αλλιώς «Ο Αιχµάλωτος του Καυκάσου».

Το βράδυ είναι ένας τρυφερός πατέρας που χορεύει µε την κόρη του. Το ξηµέρωµα, όµως, γίνεται ο αξιωµατικός του ρωσικού στρατού που αποφασίζει µε σκληρότητα για τις ζωές των αιχµαλώτων του. Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, γίνεται ο αυτόπτης µάρτυρας αυτής της «διπλής ζωής». Βλέπει τον βασανισµό των «αδερφών» προς τον «αδερφό» και στοχάζεται για όσα συµβαίνουν αµέσως «Μετά τον χορό».

Πολλά λέγονταν για τον Φεδόρ Κουζµίτς. Η τροµακτική του οµοιότητα µε τον τσάρο Αλέξανδρο I και ο αφύσικα αιφνίδιος θάνατος του τελευταίου, πυροδοτούσαν για χρόνια φήµες ότι τελικά ο τσάρος ζούσε σε ένα καλύβι, απαλλαγµένος από το αξιώµά του µε το πιο έξυπνο κόλπο: αυτό του πλαστού θανάτου. 28 χρόνια µετά την εµφάνισή του στη Σιβηρία, ο Κουζµίτς πεθαίνει και τα γραπτά του έρχονται να φανερώσουν το µεγάλο µυστικό. Έρχονται να εξηγήσουν πώς ο τσάρος τα κατάφερε κι έγινε «Ο Ερηµίτης».

Βάζοντας στο µικροσκόπιο τη Ρωσία ταραγµένων εποχών, ο Τολστόι εµπνέεται τα τρία διηγήµατα που περιλαµβάνονται στην παρούσα συλλογή. Με γραφή αριστοτεχνική και συγκινησιακά φορτισµένη, συνθέτει τρεις ιστορίες στοχαζόµενος πάνω στον χαρακτήρα, τις πράξεις, αλλά και τις κοινωνίες των ανθρώπων.

Μια μυστηριώδης ασθένεια φέρνει τον Ιβάν Ιλίτς κοντά στο θάνατο. Καθώς το τέλος μοιάζει σιγά σιγά να πλησιάζει, ο επιφανής δικαστικός δεν μπορεί πια να κρύβεται πίσω απ’ τις ψευδαισθήσεις που όριζαν τη ζωή του κι αναγκάζεται να τη δει κατάματα, με νηφαλιότητα και ειλικρίνεια. Αυτό που σταδιακά ανακαλύπτει είναι οδυνηρό – υπάρχει άραγε ακόμα χρόνος να το αλλάξει; Με το Θάνατο του Ιβάν Ιλίτς ο μεγάλος Ρώσος κλασικός αποδεικνύει ότι είναι τεχνίτης και της μικρής φόρμας. Η νουβέλα, που αποτελεί το αδιαμφισβήτητο αριστούργημα της ύστερης δημιουργίας του, συγκινεί μέχρι σήμερα το αναγνωστικό κοινό, έχει προκαλέσει το θαυμασμό συγγραφέων όπως του Ρολλάν, του Κορτάσαρ και των υπαρξιστών κι αποτελεί πηγή έμπνευσης για σκηνοθέτες μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο Κουροσάβα.

Στον Πατέρα Σέργιο καθρεφτίζεται η ψυχή του Τολστόι με περισσότερη καθαρότητα απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο έργο του. Στις αδυναμίες, τις φιλοδοξίες, τις απογοητεύσεις και τους θριάμβους του πρωταγωνιστή αναγνωρίζουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τους προβληματισμούς και τις επιλογές του μεγάλου κλασικού. Ο συγγραφέας δίνει στον ήρωά του όλο το πάθος και τη δύναμη που έκρυβε και ο ίδιος, τον κάνει να βιώσει με την ίδια ένταση την αίσθηση του ανικανοποίητου, την αμφιβολία και την απόγνωση, τελικά όμως τον βάζει ν’ αναζητήσει τη λύτρωση που για κείνον έμοιαζε αδύνατη. Η νουβέλα αυτή, καρπός της ύστερης δημιουργίας του, δεν μας αποκαλύπτει απλώς τη φιλοσοφία του Τολστόι αλλά και τους λόγους που ώθησαν τούτη την αινιγματική φυσιογνωμία να επιλέξει, στο τέλος της ζωής του, τη φυγή.

Ο Γιεβγκένι αγαπά ειλικρινά τη γυναίκα του και το παιδί που εκείνη του χάρισε· μόνο που τούτη η αγάπη παραπέμπει περισσότερο σε μια κοινωνική σύμβαση, σε κάτι σαν καθήκον, εν τέλει στην πλήξη... Τον πόθο τον ενσαρκώνει η Στεπανίδα, με τη χωριάτικη απλότητα και τον ζωώδη αυθορμητισμό της... Αμφιλεγόμενος ο πόθος: αφενός πρόκειται για κάτι το φυσικό, άρα είναι θεμιτός, αφετέρου όμως διαταράσσει την οικογενειακή και κοινωνική τάξη, κι επομένως αθέμιτος. Η Στεπανίδα, η οποία στην αρχή περιγράφεται με συμπάθεια, σαν ένα λουλούδι στους αγρούς, σιγά σιγά, όσο εκτυλίσσεται το κείμενο, αρχίζει να αποκτά μια "σατανική" μορφή... Ο Τολστόι δεν κάνει τίποτα περισσότερο απ’ το να αφηγηθεί μια τρομερή ιστορία πόθου, τύψεων, θανάτου. Αραδιάζει τις λέξεις τη μια μετά την άλλη δίχως να αλλάξει τόνο: δεν επιβάλλει στον αναγνώστη μια συγκεκριμένη ανάγνωση της ιστορίας. Ο τελευταίος θα πρέπει να κρίνει μόνος του: γάμος, απιστία, προδοσία - τα πάντα εκτίθενται μπροστά στα μάτια μας με την ίδια διαύγεια, την ίδια ευκρίνεια που έχει ένα αντικείμενο πάνω στο τραπέζι καθώς το φωτίζουν οι ακτίνες του ήλιου. Γι’ αυτό και πιστεύω πως, απ’ όλους τους μυθιστοριογράφους, ο Τολστόι είναι ο μεγαλύτερος.. Dominique Fernandez

Ένα αριστουργηµατικό πορτρέτο της συναισθηµατικής εξέλιξης µιας γυναίκας, η ανατοµία ενός γάµου, ένα κλασικό έργο του Τολστόι.

Η δεκαεπτάχρονη Μάσα, µετά τον θάνατο των γονιών της, παντρεύεται τον Σεργκέι Μιχάηλιτς, τον φίλο του πατέρα της. Μεταξύ τους αναπτύσσεται µια τρυφερή σχέση που χαρίζει και στους δύο την ευτυχία, η ζωή τους όµως θ’ αλλάξει όταν αποφασίζουν να εγκατασταθούν για λίγο στην Πετρούπολη. Η Μάσα ξελογιάζεται από τη γοητεία των κοσµικών σαλονιών και ο γάµος της αρχίζει να ξεθωριάζει...

"Ο συζυγικός βίος, µας λέει ο Τολστόι, ακόµα και αν θεµελιώνεται στον έρωτα, είναι µια εύθραυστη ισορροπία από επιθυµίες που καταπιέζονται, από συµπλέγµατα που καιροφυλακτούν. Η ζυγαριά της συµβίωσης εύκολα διαταράσσεται και τότε όλα µπορούν να συµβούν. Η πραγµατική αγάπη ωστόσο, όσο κι αν δοκιµάζεται, έχει τον τρόπο της να διασώζεται µέσα από διαδοχικές µεταλλάξεις".

Από τον πρόλογο του Δηµήτρη Στεφανάκη

"Πέρασα πολλά και θαρρώ πως βρήκα αυτό που µου χρειάζεται για να ευτυχήσω. Μια ήρεµη, µοναχική ζωή στην ερηµιά του χωριού µας, µε τη δυνατότητα να κάνουµε καλό στους ανθρώπους, στους οποίους είναι τόσο εύκολο να κάνεις το καλό κι αυτοί δεν το έχουν συνηθίσει. Έπειτα η δουλειά, η δουλειά που φαίνεται ότι αποφέρει όφελος. Έπειτα η ξεκούραση, η φύση, ένα βιβλίο, η µουσική, η αγάπη για τον πλησίον· να την η ευτυχία µου και τίποτα παραπάνω απ’ αυτή δεν σκεφτόµουν".

Λέον Τολστόι (1828-1910)