Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης

"Μέσα στην κάμαρή μου, δεξιά καθώς μπαίνουμε, έχω ένα κουτί γεμάτο λογής αναμνηστικά και κυρίως πολλές και διάφορες φωτογραφίες. Σκέφτηκα λοιπόν ότι με το υλικό αυτό θα μπορούσα να συνθέσω μια ενδιαφέρουσα πεζή αφήγηση. Πρόσωπα και πράγματα, όταν πολλές φορές τα ερευνώ εκεί μέσα, με ξαφνιάζουν και με απελπίζουν, καθώς, δυσκολευόμενος να ξαναβρώ την τάξη που είχαν στη ζωή, νιώθω σα να περιπλανιέμαι ανάμεσα σ' ερείπια ή μέσα σε κοιμητήριο. Σε τέτοιες περιπτώσεις μου κόβεται η λαλιά και μου είναι αδύνατο να εκφραστώ. Όμως αναδιπλούμενος γύρω από τη μνήμη σε στιγμές απόγνωσης όπως εκείνη που σας ανάφερα, όταν επέστρεφα από το Ασβεστοχώρι, την παράλλη Κυριακή, κατέληξα σε μια τάξη απαρίθμησης, που εστάλαξε παρηγοριά και διάθεση υγιή και άρτια μέσα μου. [...] Μ' ενδιέφερε ότι καταλάβαινα πως κάθε μνήμη είναι αριθμός, ότι σαν αριθμός έχει τη ρυθμική του κίνηση, με την οποία κυκλοφορεί μέσα στο άπειρο".

"Ο κ. Πεντζίκης τερματίζει, όπως είπαμε, καταφατικά. Αντίκρυ στον αποξενωμένο άνθρωπο και στο μεγάλο και μαύρο θάνατο της κοινωνικής δυστυχίας, προβάλλει μέσον της ποίησης του το αίτημα της ανασύνδεσης του ανθρώπου με την ολότητα της ζωής".

Στρατής Τσίρκας

"Σε κάθε καινούργιο βιβλίο του, ο Ν. Γ. Πεντζίκης προσπαθεί να κάνει την εξορία του κατοικήσιμο χώρο. Προτίμησε, λέει, να κάνει τον τρελό, όπως τον κατηγόρησαν, παρά ν' αρνηθεί το γεμάτο αισθήσεις σκοτάδι, όπου μπορούσε να κυκλοφορεί απαντέχοντας κάποια ελπίδα. Ένας χιμαιροκυνηγός λοιπόν της αισιοδοξίας και της ελπίδας, ένας εξόριστος, που η παλιότερη γενιά τον αισθανόταν σαν ξένο σώμα κι η νεώτερη περίπου καμώνεται πώς τον θαυμάζει, περίπου τον αγνοεί, κυρίως τον δέχεται σα γραφικό τύπο. [...] Η "Αρχιτεκτονική" είναι ένα κείμενο που κρατιέται σε μια δύσκολη ζωή, σ' ένα δρόμο κινδύνου, όσο λίγα πεζογραφήματα στην εποχή μας. Έχουμε επείγουσα ανάγκη πρωτοπορίας στην πεζογραφία. Ίσως και στην ποίηση. [...] Στη μέση μιας τάξης και ταυτόχρονα μιας αταξίας ο Πεντζίκης στρεφόμενος εναντίον του λόγου μας οδηγεί στην ανάγκη επαφής με τον βαθύτερο λόγο. Η γραφή του είναι μια γραφή συνείδησης που αντικατοπτρίζει τη ροϊκότητα του προσώπου του".

Τάκης Σινόπουλος

Ο τόμος "Γραφή Κατοχής" φέρνει στο φως το μείζονος σημασίας ανέκδοτο "Χειρόγραφο 1943" του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, το οποίο περιλαμβάνει το "Ποίημα της 14ης Ιουλίου", σημειώσεις για το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στη σύνθεσή του, σημειώσεις παράλληλων αναγνωσμάτων του συγγραφέα, και ολόκληρη τη σειρά ποιημάτων "Φωτογραφίες", που παρέμενε ανέκδοτη στο σύνολο της μέχρι σήμερα. Η έκδοση του χειρογράφου πλαισιώνεται με παράθεση κειμένων, ανέκδοτων και δημοσιευμένων, που αναφέρονται στην Κατοχή και βοηθούν την επαρκέστερη ανάγνωση του χειρογράφου ή επιτρέπουν την ανίχνευση μεταγενεστέρων επεμβάσεων και επεξεργασίας. Ως εκ τούτου, ο παρών τόμος μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη απόπειρα θεματικής παρουσίασης και ανθολόγησης κειμένων του συγγραφέα με τρόπο ώστε να ευοδώνεται η μεταξύ τους διάδραση.

Ο τόμος "Γραφή Κατοχής" είναι επετειακή έκδοση για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα και τα δεκαπέντε από την εκδημία του και το "Χειρόγραφο 1943" παρουσιάζεται σε πανομοιότυπο. Τα χειρόγραφα ενός συγγραφέα επέχουν θέση λειψάνων αξίων τιμής και προσκύνησης· πέρα από θεματική ανθολόγηση, η "Γραφή Κατοχής" φιλοδοξεί να αποτελέσει μια κομψή λειψανοθήκη, προσφέροντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να συμπροσκυνήσει άξια λείψανα. Με αυτόν τον τρόπο η αναπόφευκτη για την πραγματοποίηση της έκδοσης τυμβωρυχία μπορεί να καθαγιαστεί ως ανακομιδή.

Γαβριήλ Νικολάου Πεντζίκης

"Το Βυζάντιο έχει ρεπό", είναι μια σπονδυλωτή αφήγηση, που εκτυλίσσεται συνυφαίνοντας νήματα του σήμερα με νήματα ιστορικά. Ξεκινώντας από το ουζερί "Βυζάντιο", περιγράφει την Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς, την άλωση της Βασιλεύουσας από τους Σταυροφόρους, τις αρματοδρομίες, τον ιππόδρομο, τη Μεγάλη Εκκλησία, θριαμβικές πομπές και διαπομπεύσεις αυτοκρατόρων. Μιλά για το κοσμοείδωλο των Βυζαντινών, τις συνομωσίες και ανταρσίες, μάχες και πολέμους, γάμους και μοιχείες, διαζύγια και δολοφονίες. Συναναστρέφεται κείμενα και συγγραφείς από τον Όμηρο έως τον Τζέημς Τζόυς. Αναπλάθει συναξάρια αγίων και νεομαρτύρων. Η καθημερινή μας επικαιρότητα εμπλέκεται με γεγονότα και προσωπικότητες της βυζαντινής χιλιετίας. Τα πήγαιν' έλα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν γίνονται με ρυθμούς που κόβουν την ανάσα, με τρόπους αναπάντεχους που δημιουργούν ένα καλειδοσκοπικό ψηφιδωτό, ψυχαγωγούν τον αναγνώστη και τον προσανατολίζουν στην αυθεντική παρακαταθήκη του Βυζαντίου, το πασχάλιο γεγονός που φέρνει τους κάτω πάνω.

"Η έκταση των 42.614 τετραγωνικών χιλιομέτρων της Βορείου Ελλάδος, μοιάζει στον χάρτη να επικάθεται σαν πνεύμα ή τόνος, ψιλή ή περισπωμένη, επί του υπολοίπου ελλαδικού σώματος. Θα εξετάσουμε το φαινόμενο αρχινώντας εκ Δυσμών. [...]". Το 1966 ένας αγγλικός εκδοτικός οίκος θέλησε να εκδώσει έναν οδηγό της Ελλάδας με την εξής ιδιομορφία: γνωστοί συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, θα έγραφαν για το κάθε μέρος του τόπου, καθώς και δοκίμια για την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό και τα ήθη των νεοελλήνων. Στον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη ανατέθηκε η Βόρειος Ελλάδα. Αποτέλεσμα το κείμενο "Ψιλή ή περισπωμένη" -πυκνότατο και ποιητικότατο οδοιπορικό πεντζικικής μνήμης. Ο συγγραφέας δεν κράτησε αντίγραφο, η έκδοση δεν πραγματοποιήθηκε τότε. Το κείμενο αναζητήθηκε και βρέθηκε μόλις τον Φεβρουάριο του 1995, μετά την εκφρασμένη επιθυμία του Ν. Γ. Πεντζίκη λίγο πριν το τέλος του, στις 13 Ιανουαρίου του 1993.