Σταντάλ

Η νουβέλα "Βανίνα Βανίνι", γραμμένη το 1829, μόλις έναν χρόνο πριν από το Κόκκινο και το μαύρο και μια δεκαετία πριν από το Μοναστήρι της Πάρμας, τα δύο σπουδαία μυθιστορήματα του Σταντάλ, καταπιάνεται με τον έρωτα μιας πριγκίπισσας και ενός νεαρού καρμπονάρου, Ιταλού επαναστάση που οραματίζεται μια ενωμένη και δημοκρατική πατρίδα. Οι κλωστές της μοίρας που έφεραν κοντά τους δύο νέους, όσο προχωρά η αφήγηση, ξηλώνονται μέσα σε μια διαδοχή γεγονότων ερωτικής απόγνωσης, πολιτικής αφοσίωσης, προδοσίας και τύψεων. Το περιβάλλον της Ιταλίας και η δράση των καρμπονάρων είναι πράγματα που ο Σταντάλ τα έζησε από κοντά. Η "Δούκισσα του Παλλιάνο" έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τραγωδίας σε πεζό λόγο: "πολιτική και ενδοοικογενειακή ίντριγκα, ύβρη, "περιπέτεια", τρέλα, "αμαρτία", ειρωνεία, εκδίκηση και φυσικά νέμεση. Ο συγγραφέας συνδυάζει την ιστορική παρατήρηση με την ψυχολογική ακρίβεια και το ειρωνικό βλέμμα.

Ο Ζεφ, κυνηγημένος από τον πανάρχαιο αλβανικό Κώδικα, ζει κρυμμένος στην Ελλάδα, σε ένα γλυκό καταφύγιο, βιώνοντας μια προσωρινή ευτυχία, μεθυσμένος από τον ήλιο και τον έρωτα, μακριά από τα βλέμματα των συμπατριωτών του. Κουβαλάει μαζί με τις αναμνήσεις της πατρίδας του και τις παλιές κωδικοποιημένες συνήθειες που ρυθμίζουν τη ζωή του.

Θα καταφέρει να αποφύγει τη μοίρα του, ή μήπως ο ίδιος, δέσμιος των αρχαίων αιματηρών εθίμων και γοητευμένος από το μεγαλείο του Κώδικα, ως αναπόσπαστο τμήμα της ύπαρξής του, κρίνει ότι πρέπει να εφαρμοστεί πάνω του η τιμωρία;

Αλβανοί και Έλληνες προσπαθούν να συνυπάρξουν όχι μόνο μέσα από αυτά που τους ενώνουν αλλά και μέσα από τα στοιχεία που τους διαφοροποιούν. Και οι λιγοστές στιγμές ευτυχίας γίνονται ακόμα πιο πολύτιμες μπροστά στον σκοτεινό πανάρχαιο Κώδικα του Λεκ Ντουκαγκίνι, που ορίζει τη ζωή και τον θάνατο.

Το κύριο χαρακτηριστικό της Λαμιέλ είναι η περιέργεια, το διερευνητικό πνεύμα, μια ακατανίκητη επιθυμία να μαθαίνει το καθετί. Έχει διαρκώς τα μάτια ορθάνοιχτα και προσπαθεί να καταλάβει τα πάντα. Ο δαίμονας που την κατατρέχει είναι ένα γιατί. Γιατί της κρύβουν ό,τι τους ρωτάει; Γιατί δεν της δίνουν καμία ικανοποιητική απάντηση όταν τους ρωτάει τι είναι ο έρωτας, αλλά συνέχεια υπεκφεύγουν και προσπαθούν να την ξεγελάσουν; Ο θείος της μιλάει συχνά για το τεράστιο αμάρτημα να πάει περίπατο στο δάσος με έναν νεαρό, ο αββάς Κλεμάν χάνει το χρώμα του και το βάζει στα πόδια όταν εκείνη τολμάει να αναφερθεί στον έρωτα, ο Σανφέν την προειδοποιεί για τον τεράστιο κίνδυνο που διατρέχει αν θελήσει να το διευκρινίσει από μόνη της. Η απάντηση της Λαμιέλ στην πρόκληση, ως γνήσιο πνεύμα αντιλογίας, είναι αυτόματη. Δεν θέλουν να πάω; Ε, λοιπόν, εγώ θα πάω. Και αποφασίζει να ριχτεί στο στόμα του κακού λύκου.

Το Περί έρωτος είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του Σταντάλ. Πρόκειται ουσιαστικά για μια εξομολόγηση. Εντούτοις, αυτός ο «εγωτικός» χαρακτήρας του βιβλίου δεν αποκλείει τις γενικές ιδέες. Τα κεφάλαια στα οποία γίνεται μια ανασκόπηση των διάφορων φάσεων του ερωτικού πάθους: «Η γέννηση του έρωτα», «Οι διαφορές ανάμεσα στη γέννηση του έρωτα στα δύο φύλα», «Η πρώτη ματιά», «Το ξελόγιασμα», «Οι κεραυνοβόλοι έρωτες», «H αιδώς», περιλαμβάνουν απόψεις τις οποίες υπαγορεύει στο συγγραφέα η προσωπική εμπειρία του και οι οποίες συγχρόνως υπερβαίνουν την ατομική περίπτωσή του. Ανάλογη παρατήρηση μπορεί να γίνει και για τα κεφάλαια: «Η αγωγή των γυναικών», «Ο γάμος», «Κατάσταση στην Ευρώπη σχετικά με το γάμο». Και σε αυτά βρίσκουμε διεισδυτικές απόψεις που αφορούν τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας και το ακανθώδες ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, ζήτημα που ήρθαν να περιπλέξουν η ηθική και η θρησκεία, πολλαπλασιάζοντας τις απαγορεύσεις, τους φραγμούς, τα ταμπού. Στον τομέα αυτό ο Σταντάλ υπήρξε πρόδρομος και προφήτης.