Oliver Sacks

La description par le célèbre neurologue anglais de cas cliniques plus étranges les uns que les autres : un marin ayant perdu la notion du temps vit prisonnier d'un instant perpétuel, un homme qui croit être un chien renifle l'odeur du monde, un musicien qui pense que la tête de sa femme est un chapeau, etc.

La description par le célèbre neurologue anglais de cas cliniques plus étranges les uns que les autres : un marin ayant perdu la notion du temps vit prisonnier d'un instant perpétuel, un homme qui croit être un chien renifle l'odeur du monde, un musicien qui pense que la tête de sa femme est un chapeau, entre autres.

"Αυτό το παιδί θα πάει μπροστά αν δεν το παρακάνει", έγραψε ένας διορατικός δάσκαλος στον έλεγχο του δωδεκάχρονου Όλιβερ Σακς. Στη μετέπειτα ζωή του, ο Σακς δεν σταμάτησε ποτέ να ξεπερνάει τα όρια. Το "Εν κινήσει: Μια ζωή" είναι εμποτισμένο με μια ασίγαστη ενεργητικότητά που γίνεται φανερή από τις πρώτες κιόλας σελίδες, στις οποίες ο Σακς αφηγείται τη νεανική εμμονή του με τις μοτοσικλέτες και την ταχύτητα.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο νεαρός νευρολόγος δούλευε αρχικά στην Καλιφόρνια, παλεύοντας με τον εθισμό του στα ναρκωτικά, και αργότερα στη Νέα Υόρκη, όπου ανακάλυψε μια ξεχασμένη ασθένεια στους θαλάμους ενός νοσοκομείου για χρόνιες παθήσεις. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, η σχέση του με τους ασθενείς έφτασε να καθορίζει τη ζωή του. Ο Σακς φανερώνει ότι η ίδια ενεργητικότητα που βρίσκεται πίσω από τα σωματικά του πάθη - την άρση βαρών και την κολύμβηση - αποτελεί και κινητήρια δύναμη για τα διανοητικά του πάθη. Γράφει για τις σχέσεις του, τόσο τις ερωτικές όσο και τις διανοητικές, τις ενοχές που ένιωθε όταν εγκατέλειψε την οικογένειά του φεύγοντας για την Αμερική, τον στενό δεσμό του με τον σχιζοφρενή αδελφό του και τους συγγραφείς και επιστήμονες -τον Τομ Γκαν, τον Αλεξάντρ Ρ. Λούρια, τον Ουίσταν Όντεν, τον Τζέραλντ Έντελμαν, τον Φράνσις Κρικ - που τον επηρέασαν.

"Είναι η µοίρα κάθε ανθρώπου" γράφει ο Σακς "να είναι µοναδικός, να ακολουθεί το δικό του µονοπάτι, να ζει τη δική του ζωή, να βιώνει τον δικό του θάνατο". Τα τέσσερα αυτά δοκίµια συναποτελούν µια ωδή στη µοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και στην ευγνωµοσύνη για το δώρο της ζωής. Κανείς άλλος συγγραφέας δεν έχει καταφέρει να αποδώσει το δράµα της αρρώστιας µε τόση ειλικρίνεια και ευγλωττία όση ο Όλιβερ Σακς. Τους τελευταίους µήνες της ζωής του έγραψε µια σειρά από δοκίµια που προκαλούν συγκίνηση, καθώς διερευνούν τα συναισθήµατά του για την ολοκλήρωση της ζωής του και τη συµφιλίωση µε τον ίδιο του τον θάνατο.

Ένας μικρέμπορος έργων τέχνης σ' έναν μικρό οίκο πλειστηριασμών στη Νέα Υόρκη, που ετοιμάζεται να παίξει το μεγάλο παιχνίδι της ζωής του σε μια κλειστή δημοπρασία κλεμμένων αναγεννησιακών έργων, βρίσκεται δολοφονημένος μ' ένα μαχαίρι στην πλάτη, και ο ντετέκτιβ ΄Εϊμος Χάτσερ, που δουλεύει στην εξιχνίαση κλοπών έργων τέχνης, φεύγει για τη Ρώμη να βρει τη λύση. Αρχίζοντας από μία μοναδική ένδειξη -μία πρόστυχη επιγραφή σε αρχαΐζοντα ιταλικά- ο Χάτσερ συνθέτει ένα τρομακτικό αντιφατικό πορτρέτο του δολοφόνου : πρόκειται για έναν αλλόκοτο εγκληματικό εγκέφαλο με εξαιρετική πολυμάθεια και απάνθρωπα ένστικτα, που λατρεύει τον Καραβάτζο...

ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ, το 2015, ο επιστήμων και αφηγητής Όλιβερ Σακς συνεχίζει να εμπλουτίζει τον κόσμο της επιστήμης και της λογοτεχνίας με γοητευτικές και διεισδυτικές μελέτες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Σακς ξαναβρίσκει το ρυθμό και την απλότητα που χαρακτηρίζει το πολυδιαβασμένο Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ’ ένα καπέλο. Συγκλονιστικό σύγγραμμα νευροψυχολογίας και νευρολογίας της συμπεριφοράς, γραμμένο με τη σοφία και την απλότητα του ύστερου ύφους των μεγάλων δημιουργών, με ελάχιστες υποσημειώσεις, «ένα βιβλίο υπαρξιακό και προσωπικό, μια γεμάτη ενσυναίσθηση διείσδυση στην εμπειρία και στον κόσμο του κάθε αρρώστου». Πραγματική κλινική λογοτεχνία η «ρομαντική επιστήμη», όπως την ονόμαζε ο Λούρια, που την εισήγαγε προτού την κάνει τόσο δημοφιλή ο Σακς. Ο συγγραφέας δεν διστάζει σε κάποια κείμενά του να γίνει αυτοβιογραφικός και λυρικός με τον θαυμαστό τρόπο που περιέγραψε τους λονδρέζικους κήπους Κιου Γκάρντενς στο Νησί των τυφλών στα χρώματα. Είναι συνεχείς οι αναφορές του στη λογοτεχνία –με τον Μπέκετ, τον Προύστ, τον Ντοστογιέφσκι– και στη φιλοσοφία και τη διανόηση – με τον Βίττγκενσταϊν, τον Καντ, τον Χόμπς, τον Ντεκάρτ, τον Άινσταϊν κ.α. To Κάθε πράγμα στη θέση του είναι ένας πολύ πιο προσωπικός στοχασμός για τα ατελείωτα πράγματα που ενθουσίαζαν τον συγγραφέα σ’ όλη τη ζωή του : από τις φτέρες, την κολύμβηση και τις σουπιές έως τις ιστορίες περιπτώσεων που διερευνούν τη σχιζοφρένεια, την άνοια και τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Πανηγυρισμός της εμπειρίας του ανθρώπου και ταυτόχρονα φαντασμαγορική ματιά σ’ ένα μυαλό μόνιμα γοητευμένο από τον κόσμο γύρω του, το Κάθε πράγμα στη θέση του συναρπάζει τους αναγνώστες με τη χαρακτηριστική ενσυναίσθηση, την πολυμάθεια και την πάντοτε λαμπρή γραφή του Όλιβερ Σακς.

Με τη χαρακτηριστική του ευρυμάθεια και τη συμπόνια, ο Όλιβερ Σακς, τον οποίο οι "New York Times" αποκάλεσαν "δαφνοστεφή ποιητή της ιατρικής", ανακαλύπτει το χώρο που καταλαμβάνει η μουσική στον ανθρώπινο εγκέφαλο και τον τρόπο που επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Στη "Μουσικοφιλία" εξετάζει τη δυναμική της μουσικής μέσω των μεμονωμένων εμπειριών από ασθενείς, μουσικούς και καθημερινούς ανθρώπους. Ανάμεσά τους είναι: ένας χειρουργός που χτυπήθηκε από κεραυνό και έπαθε εμμονή με το Σοπέν· άνθρωποι με "αμουσία", για τους οποίους μια συμφωνική ορχήστρα δεν έχει διαφορά στο άκουσμα από την κλαγγή των όπλων· και ένας άντρας που η μνήμη του διαρκεί μόλις επτά δευτερόλεπτα - για οτιδήποτε άλλο εκτός από τη μουσική. Ο δρ Σακς περιγράφει πώς η μουσική ενεργοποιεί ανθρώπους με τη νόσο του Πάρκινσον, που διαφορετικά δεν μπορούν να μιλήσουν, και πώς οδηγεί στην ηρεμία και τη συγκέντρωση ανθρώπους που είναι βαθιά αποπροσανατολισμένοι από Αλτσχάιμερ ή σχιζοφρένεια. Η μουσική μπορεί να μας προκαλέσει τα υψηλότερα ή τα πιο βαθιά συναισθήματα - μπορεί να αποδειχθεί όμως και φάρμακο. Ο Όλιβερ Σακς μας εξηγεί το λόγο. "Ο Σακς ξεδιπλώνει τη μία γοητευτική ιστορία μετά την άλλη, για να μας δείξει τι συμβαίνει όταν συνδυάζονται η μουσική και ο εγκέφαλος." ("Newsweek") "O Σακς έχει τον ιδανικό τρόπο να περιγράφει ιστορίες: ειδήμων αλλά ταπεινός... Λογοτεχνικός άλλα όχι αυτάρεσκος." ("Los Angeles Times") "Λαμπρό, αυθεντικό και απαραίτητο... Η Μουσικοφιλία είναι βιβλίο που θυμίζει ένα κονσέρτο με μαζούρκες του Σοπέν: γρήγορο, εμπνευσμένο και παράξενα όμορφο." ("American Scholar") "Η "Μουσικοφιλία" βρίσκει τον Όλιβερ Σάκς στις καλύτερες στιγμές του, να πλέκει τις νευροεπιστήμες με μια σαγηνευτική προσωπική ιστορία, επιτρέποντάς μας να σκεφτούμε για τις εγκεφαλικές λειτουργίες και τη μουσική υπο νέο πρίσμα." ("Salon") Καλύτερο βιβλίο της χρονιάς για τις εφημερίδες "Washington Post", "Chicago Tribune" και "Financial Times".

Τα "Ξυπνήματα", κλασικό πλέον βιβλίο, που ενέπνευσε μια κινηματογραφική ταινία, διασκευάστηκε για το θέατρο και το ραδιόφωνο και αποτέλεσε θέμα για πολλά τηλεοπτικά ντοκυμαντέρ, είναι ο συγκλονιστικός απολογισμός της κατάστασης μιας ομάδας είκοσι ασθενών που έγιναν κατατονικοί από την επιδημία ύπνωσης που σάρωσε τον κόσμο αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Και οι είκοσι ασθενείς πέρασαν σαράντα χρόνια σε νοσοκομεία και ιδρύματα, ακίνητοι και άλαλοι. Και ενώ δεν τους έλειπε η συνείδηση του κόσμου γύρω τους, δεν εκδήλωναν κανένα ενδιαφέρον για ό,τι συνέβαινε σε αυτόν. Μέχρι που ο δρ Σακς το 1969 τους χορήγησε το τότε νέο φάρμακο L-DOPA, το οποίο τους έβγαλε -προσωρινά- από τον επί δεκαετίες λήθαργό τους. Ο συγγραφέας διηγείται τις συγκινητικές ιστορίες των ασθενών αυτών και την εκπληκτική μεταμόρφωσή τους χάρη στη θεραπεία. Το βιβλίο, που ο W.H. Auden αποκάλεσε "αριστούργημα", είναι μια παθιασμένη εξέταση γενικότερων θεμάτων για την υγεία, την ασθένεια, τον πόνο, τη φροντίδα και την ανθρώπινη κατάσταση.

"Ο Όλιβερ Σάκς έχει γίνει ο πιο γνωστός νευρολόγος παγκοσμίως. Οι μελέτες του για τις περιπτώσεις ανθρώπων με τσακισμένο μυαλό διεισδύουν με λαμπρό τρόπο στα μυστήρια του συνειδητού". - Guardian Στο καταπληκτικό αυτό βιβλίο που ξανακυκλοφορεί σε αναθεωρημένη μετάφραση, ο Όλιβερ Σάκς αφηγείται τις ιστορίες ασθενών που χάθηκαν στον παράξενο κόσμο των νευρολογικών διαταραχών από όπου αδυνατούν καταπώς φαίνεται να δραπετεύσουν. Πρόκειται για μελέτες ανθρώπων που έχασαν τη μνήμη τους και συνάμα το μεγαλύτερο κομμάτι από το παρελθόν τους· που δεν μπορούν πλέον να αναγνωρίσουν άτομα και κοινά αντικείμενα· που τα μέλη του σώματός τους τους μοιάζουν ξένα· που πάσχουν αλλά είναι μολαταύτα προικισμένοι με ανυπέρβλητο καλλιτεχνικό ή μαθηματικό ταλέντο. Στην έξοχη και συμπονετική αφήγηση του δρα Σάκς, κάθε ιστορία είναι μια μοναδική και βαθιά ανθρώπινη μελέτη της ζωής που παλεύει ενάντια σε απίστευτες αντιξοότητες. Το να μιλάς για αρρώστιες είναι μια διασκέδαση που θυμίζει τις "Χίλιες και μια νύχτες". - William Osler " Ο γιατρός (αντίθετα από τον φυσιοδίφη) ασχολείται... με έναν και μοναδικό οργανισμό: τον άνθρωπο ως υποκείμενο, ενώ κάτω από αντίξοες συνθήκες αγωνίζεται να διατηρήσει την ταυτότητά του". -Ivy McKenzie "Το διπλό μόττο και η αντίθεση ανάμεσα στα δύο αποσπάσματά του -και τελικά η αντίθεση που ο Ivy McKenzie επισημαίνει ανάμεσα στον γιατρό και στον φυσιοδίφη- αντιστοιχεί σε μια προσωπική μου διττότητα: στο ότι εγώ ο ίδιος αισθάνομαι ταυτόχρονα γιατρός και φυσιοδίφης· και στο ότι ενδιαφέρομαι εξίσου για τις αρρώστιες και για τους ανθρώπους· ίσως, επίσης, γιατί είμαι εξίσου, αν και ατελώς, θεωρητικός και δραματουργός, είμαι φτιαγμένος εξίσου για το επιστημονικό και το ρομαντικό, και βρίσκω συνεχώς και τα δύο στην ανθρώπινη κατάσταση, όσο και στην αρρώστια, η οποία αποτελεί την πεμπτουσία της ανθρώπινης κατάστασης· και τα ζώα αρρωσταίνουν, αλλά μόνο ο άνθρωπος πέφτει ολόκληρος μέσα στην αρρώστια". Oliver Sacks "Τα πρόσωπα του βιβλίου ξεπερνούν σε παραδοξότητα τα περισσότερα έργα επιστημονικής φαντασίας. Ο δρ Σάκς παρουσιάζει τις φοβερές δυνάμεις του μυαλού μας και πόσο λεπτή είναι η ισορροπία την οποία πρέπει να τηρούν". - Sunday Times "Ένα υπέροχο βιβλίο. Ο Σάκς διδάσκεται πάντα από τους ασθενείς του, τους θαυμάζει, διευρύνοντας τη δική του κατανόηση αλλά και τη δική μας." - Punch "Αυτό το βιβλίο είναι για όσους έχουν νιώσει κατά καιρούς εκείνο το τσίμπημα της αυτοεπίγνωσης και αντιλήφθηκαν πόσο εύκολα, σε οποιαδήποτε στιγμή, μπορείς να χάσεις το μυαλό σου". - The Times